Lögberg - 18.01.1912, Blaðsíða 2

2
LÖGBERG, FIMTUDAGINN
18. JANtJAR 1912.
*♦+♦+♦+♦+♦+♦+♦+>+♦+'♦'+♦+♦♦+4'+♦+♦+♦+♦+♦+♦+♦+♦+♦+♦+♦+♦*
+
+
♦
+
♦
+
Á
t
i
+
♦
+
♦
+
I Breiðdal fyrir 60 árum
eftir
ÁKNA SIGURÐSSON, Mozart, Sask.
+
♦
+
♦
+
♦
+
♦
+
♦
+
♦+♦+♦♦+♦+♦+-♦
allrauisnarlegar, svo sem I ríkis-
dalur eða spesía 1 peningum, gó5
og falle^ bók, gott fat, silkiklútur,
herSaklútur, ær með lambi, tvæ-
vetur sauður, gemlingur, kvíga,
tryppi o. s. frv. Sumardagurinn i
fyrsti var gleðidagur fyrir alla, er j
gleðinnar gátu notið, einkum 1>6 j
þegar veðráttan var blíð. — Frá-
færnacfagur og töðugjaldadagur
voru óákveðnir tyllidagar, en við- j
ast hvar var þá gerður dagamunur |
i matarhæfi.
SKEMTANIR.
Breiðdælingar voru á þeim ár- j
urn glaðlyndir og léttlyndir, höfðu j
uppáhald á Skemtunum og gleð- j
skap. Aldrei voru þó haldhar al- j
mennar skemtisamkomur eða j
stofnað tii þeirra, nema ef telja j
skyldi brúðkaupsveizlur, en i þær j
var æfinlega einhverjum vissum, j
ákveðnum mönnum boðið; ef aðr- j
ir óboðnir slæddust þar að, voru
þeir kallaðir boðflennur. Hvert:
af næstu bæjum Hö kirkjuna; var j heimiH ilafsi sinar skemtanir fyrir
hún þá æfinlega ljósum prýcid sem j sig_ eftir geðþótta heimamanna og
framast mátti verða. ó firleitt ])eim tökum, er menn höfðu ráð áj
var mikill helgiblær yfir jólanótt- j og. fyrir hendi voru.
inni. A jólanóttina var nærri all- j Skemtanir innan húss á* vetrum j
sitaðar matreiddur grjónagtrautur voru algengast sögulestur ogj
úr mjólk meö rúsínum í og skamt-1 ríirinakve5skapUr. Sumir böendur |
aður fólkinu, svo og laufabrauð: attu allmikið af sögubókum og
HATIÐIR og TYLLIDAGAR.
Af öllum iiátíðum voru jólin til-
komumest, enda fóru börn og ung
lingar að hlakka til jólanna þegar
með jólaföstu-byrjun. Dagana
næst fyrir jólin var alstaðar steypt
talsvert aí kertum; var öllum
heimamönnum, eldri sein yngri,
gefið kerti á jólanóttina. Kerta-
ljós fleiri eða færri höfð i bað-
stofunni og látin lrga aila míttina.
Ljós höfð í göngum og vtðar
frammi í bænum. Aliir þvoðu sér
um höfuð og liendur, greiddu
hár sitt og kembdu, fóru í hrein
nærföt og settu upp nýja pallskó.
A sumum heimilum var það siður
að lesa húslestur þrisvar á jóla-
nóttina. Hvergi var hreyft spilum;
það þótti ósatnboðið nóttinni
helgu. Aftur var allviöa spilað á
jóladagskvöld og þá stundum
langt fram á nótt. Til kirkju var
jafnan farið á jóladaginn ,einkum j
T
Lesið vel
kostaboð þ a ð s e m
Columbia Press, Ltd.,
býður nýjum kauþ-
endum að Lögbergi
nú um tíma, — á öðr-
um stað í blaðinu.
im unglingum var kení að Iesa;
þótti heiður að þvi að’vera vel læs,
einkum eftir það að He’gi biskup
Thordersen visitéraði Heydala-
kirkju að mig minnir sumarið
1850. Boðaði hann til messu alla
unglinga i sókninni á afdurskeið-
inu 12 til 18 ára. Fyrst spurði
hann nokkur börn út úr kven.iu
stundarkcrn; var hann mjög auð
veldur og spurningar hans létta •
Svo lét hann hvert einasta barn
lesa í bók dálitinn kafla, og ga f
svo hverju barni munntegan vitn j
isburð eftir því. hve lion v.n likaöi |
•lá-
nu 1
: I
og hanginn magálsbiti; lika var
j rímum, prentuðum, og skrifuðum.
lesturinn: “Þú Ies vel, þu !es
I vel, þú les ágætlega, þú les
laklega”. Við einn drci g sagði i
hann: “Þú ert stirður 'i! lesturs,
þú þarft að lið'kast. Svo er i: tt, j
biskupinn fyrirbýður prestunum I
að gifta þá menn, sem ekki kunna
að lesa.” Þessi orð biskups grófu i
um sig hjá allmörgum. Þeim þótti
það skrambi hart, ungu piltunum, j
ef þeim yrði neitaö um hjónaband j
sökum vankunnáttu í bóklesíri; en ]
allmisjöfn varð nú lestrarkunnátt- j
an samt, eins og oft vill'verða um i
bólknám íyrir mörgum.
ÖIl börn lærðu kverið — Balles
kver— utan að. Var mikil áherzla
Iögð á að jtau kynnu það orðrétt. j
Börn, er voru mjög tornæm, lærðu '
j ekki smáa stilinn, er svo var kall- j
j að, en tiltölulega fá voru þau. í
j Prestur hafði eítirlit með kver- j
j námi og bóklestri. Húsvitjaði hann
j öll heimiii í sókn sinni á hverjum
spili á nýjársnótt, þá mundu þeir ' vetri á útmánuðum, og áminti um
græöa á árinu peningá eða aðra j þar sem honum þótti þörf á, að
verðmæta eign; og aftur á móti ef j börnum væri haldið til að læra
þeir
þeirra
töpuðu 1 spili, mundu eigur . kverið og látin æfa sig í bóklestri.
1 Nokkrir
skerðast. Ein baðstofu-
ungir bændasvnir og
gefið sætt kaffi og lummur meðipengu menn að láni sögur og rím- : skemtun enn var og oft leikin, sú, sumir vinnumenn lærðu reikning,
því með sírcópi út á. Húsbóndi gaf j ur ^jj Cg fra unl aua sveit; voru ; að einhver settist á forundrunar-! hdlzt af reikningsbók eftir Ölaf
öllum í stáupinu, svo sumir urðu flestir alment skilvísir með bækur j stólinn, .og svo hver eftir annan af j Stefánsson fyrrum stifamtmann.
enda sætkendir og málhreyfir. A J 0g foru vej nieg þær Vrarialega' þeim, er tóku þátt i leiknum, þarjOg svo fengu þeir stundum ofur
jóladagsmorgluninn ;var gefi'ð has sa er tæ^t |x>tti læs á heimil- til allir höfðu setið á stólnum. Ut- j btla tilscgn hjá hinum eldri, er
kaffi, lumrnur og pönnukökur. inu sögUr á kvðldvökunni, eða ein-í an bæjar tiðkuðu ungir menn helzt reikning kunnu. Urðu sumir þeirra
svo var skamt^ður jólamaturinn: ilv er raddgóður kvað rímur; þótti j >kíðaferð þegar færi gafst. Voru . vel að séi í þeiiri ment seinna.
Hangið kjöt: sauðarlæri tekin íjsumum þa'ð enda betri skemtun en allmargir góðir skíðamenn. SkautajTveir eða þrír ungir menn lærðu
tvent, sum í þrent; karlmönnum j sögulesturinn. En stundum var nú ferö tíðkaðist einnig; voru sumirldanska tungu, af bókum, á þessum
gefin helmingastykkin, kvenmönn- I sá o-alli á kvæðalistinni, að kvæða- ! allgóðir á skautum. en aldrei árunx, þvmær tdsagnarlaust. —
um þriðjungastykkin, eitt eða tvö ] maður þekti ekki bragarhættina, j heyröi eg getið um neinn er bæri
rif af hanginni síðu vel feitri —
það var kallað áskurður; ostur,
pottbrauð og flatbrauðskaka 'heil
lögð yfir alt hitt, er á diskinum
var; hangið flot og smjör til við-
bitis.
Um nýárið var hátiðarhaldið
líkt og um jólin, netna þá voru
engin kerti gefin. A nýársnótt
vöktu menn jafnan við spil lengi
fram eftir og sumir stundum alla
nóttina. Það var alltítt að ná-
grannafólk heimsótti lxvað annað
um jól og nýár, einkum þegar
veðrátta var góð og tunglskin.
Skemtu rnenn sér þá ineð ýmsu
móti. Vildi það ekki sjaldan tU,
að sunxir tirðu ölvaðir nokkuð.
því óvíða voru sparaðar veiting-
ar.
Unx páska og hvítasunnu var
hátíðaúlialdið likt og unx jólin, að
matarhæfi, en hátiðarblærinn var
samt aldrei eins innilegur eins og
um jólin. Jólanóttin — nóttin
.helga — var svo gagn-ólík öllum
öðrum lingum og dimmum
skammdegisnóttum. Þá voru öll
hafði því sarna lag á öHu, og skildi
ekki kenningarnar; t. d. lieyrði eg
einu sinni sem oftar kveðnar rim-
ur; var það fljótt auðheyrt, að
kvæðamaður skildi fæst af kenn-
ingunum. Eitt erindi kvað hann
.Wona:
mjög af öðrum í þeirri íþrótt.
Gfimur tíökuðust mjcg. þegar
eg ólst upp. Glímdtt strákar á
fermingaraldri og þar yfir, stund-
um eftir messu á helgum, og yfir-
leitt glímdu piltar nálega hvar
helzt er þeir hittust tveir eða fleiri.
“Féll á skaptið fleinaraptur fast Ak,rei vai haldinn almennur
af rnengi,
á bak aftur ]>ví datt þengi,
þrotinn krafti hjörs í rengi”.
Þá gat eg ekki lengur varist hlátri,
en kvæðamaður reiddist. Allskon-
ar sögur, sem hægt var að fá, vortt
lesnar: Islendingasögur. Noregs-
konunga sögur, Jómsvíkinga og
Knytlinga. Fornaldarsögur Norð-
urlanda, riddarasögur ntargar.
P'Iestar voru þær skrifaðar. Stöku
menn voru í sveitinni, sem kunntt
albnikið af ýmiskonar sögtim og
sögðu þær munnlaga. Höfðu sunt-
ir þeirra lært sögurnar af Bersa
Jónssyni, er bjó alla sína búskap- í
glímufundur sanit, en alloft komu
menn saman af næstu bæjum, þar
sent þéttbýlast var, einkum á vor-
in, þegar góðviðri voru, t. d. ann-
an 1 páskttm og hvítasunnu, sunt-
arclaginn fvrsta og kóngsbænadag,
bæði til að glíma og halda leiki.
Tóku þátt í leikjunum jafnt stúlk-
tir sent piltar. Algengastir voru
skessuleikur, blindingaleikur, hala-
Ieikur, skollaleikur, kóngsleikur„o.
fl. Meðfrant æfðu sumir sig i
rammíslenzkri leikfimi: fóru í
gegnum sjálfa sig,. vöktu upp
draug, reistu mann up pfrá dauð-
unt, sóttu smjör í strokk. rifu ræfil
artið á Krossi á Beruíjarðar-j{,r.svelli- fóri11 skoHabuxur og úr
strönd. Bersi var annálaður fyrir; þeim uftur, flógtt kött, stukku yfir
sögufróðleik. Þessir sögufróðu l ',al,ðarlegginn, gengu undir satið-
menn voru allstaðar kærkomnir | arleSSinn' reistu horgemling o. fl.
heintili, hversu fátækleg sem vortt,' gestir. I>völdtt þeir stundum 2 til 1>tl 'a' einatt katt 1 kotinu. Allir
uppljómttð af kertaljósum. svo
nálega hvergi bar skugga á; og
það eitt út af fyrir sig gerði há-
tíðitta dýrðlegri en e’la og ntun
meir aðlaðandi. Jafnan var fjöldi
fólks við kirkju á páskum og
hvítasunnu ef veðttr leyfði. Al-
ment var búmngur manna viðbafn
anneiri við kirkjuna á stórhátíö-
um en öðrunt messtidögum.
Hreppstjórinn og me^hjálpannn
voru þá ætíð 1 heiðbláum klæðis-
treyjum.
TYLLIDAGAR.
Fyrsta sunnudag í jólaföstu
vai hafður vökustaur; það var all-
góð matarveizla að kvölcli. Og
fvrir bragöið varð vinnufétlkið!
náttúrlega mikltt ctulla og kapt>-
^amara við tóvinnuna a’lar löngu
kvöldvökurnáf á jólaföstunni. —
Fvrsti dagurinn í Þcrra, bónda-
dagurinn, var uppáhahls dagur og
cins konttdagurmn, fyrsti góudag-
ttr. Báða ]>essa daga var alment
skamtaður meiri og betri matur en
endranær
og brauð
brauð með.—Þriðjudaginn i fösítt
inngang fsprengikvökl.) var nærri
allstaðar gefið hangið kjöt. —
Sumardagurinn fvrsti var mest
metinn af öllum tyllidögum. Vinnu
fólk var frjálst þann dag; því var
ekki ætlað að vinna annað en
nauðsynjaverk. A hverju einasta
heimili voru gefnar sumargjafir.
Húsbændur og húsfreyjttr gáfu
hverjum heimamanni, yngri sem
eldri einhverja gjöf, og vinnttfólk-
ið gaf hvað ö-ðru gjafir og oft
börnum hjónanna. Húsbændum
síntim gaf það líká stundum gjaf-
ir. Sumar þessar gjafir voru nú
oft á tíðum lítilsvirði, en ætíð voru
þær gefnar af góðtim htiga og
greri einatt upp af ]>eim vinátm-
þel meðal heimamanna. Stund itn
voru gjafirnar líka mikils virði og
3 nætur á sumum bæjum og sögðu j voru ,ieil,a^ir af vorblíðunni, æsku
sögtir. Þótti öllum það hin bezta j fÍoriS brann í æðununi, fyndnin
skemtun. Þá styttu menn sér og
einatt stundir með því að kveðast
á, er svo var kallað. Einhverjir
Hangið kjöt, súr svið
svo og gefið kaffi og
tveir kváðu vísttr til skiftis, sina
vísttna hvor; skyldi ávalt svarað
með vísu, sem byrjaði á sarna staf
er vísa hins endaði á. Var oftast
byrjað þannig:
“Kontdu nú að kveðast á.
kappinn! ef þú getur;
láttu ganga ljóða skrá
ljóst í allan vetur.”
Svaraði þá jafnan sá, er á var
skorað:
“Reyndu niont og raupyrðin,
ræðu, kraft og huga;
vertu, karliun ! velkominn ;
vittu hvað jeg duga.”
Svo var leikurinn þreyttur þar til
annar hvor komst 1 þrot; aldrei
mátti hafa neina vístt yfir oftar en
í eitt skifti: Þá átti sá, er hafði
betur. að kveða hinn í kút; var
það íólgið í því, að hann kvæði
þrjár visttr, sent allar enduðu á
sama staf er hinn uppgafst við; þá
var leikurinn búinn. Þegar tveir
nokkttð jafnir kváðust á, var það
oft að kvöldvakan entist ekki til;
var þá frestað leikslokum til næ-~ta
kvölds. Oft skemtu menn sér
með því að bera upp gátur og ráða
þær; kunnu sumir ógrynni af gát-
um. Þóttu þeir jafnan bera af
öðrum að vitsmunum, er réðu gát-
umar fliótt og rétt. Skáktafl var
tiðkað allmikið, þegar eg ólst upp.
Veru nokkrir góðir taflmenn tim
þær mundir. Líka var aUe^gt
að tef’a my’lu eða mylnu, refskák
o. s. frv. Sjaldan var snilað —
helzt á sunnudagskvöldum. AJ-
gengust spil voru: alkort, brúsi.
marías og rambús, hundttr þrenns-
konar. svartioétur og handku ra.
Púkk var helzt spilað á bátíðum,
einkum á nýársnótt. Höfðu marg-
ir trú á því, ef þeir græddu í púkk-
og spaugsyrðin svifu frá einum til
annars og þá glumdu hlátrarnir
svo að tók ttndir í hálsum og holt-
um. Stundirnar þær var hvorki
kviðið elli né féleysi.
það svo mjög.
mörgum heimilum; var oft lesið í
henni á sunnudagskvöldum á vetr-
um nokkrir kapítular. Sumir
hinna eldri manna voru talsvert
bitfiufróðir. Lenti stundum í kapp-
ræðu milli þeirra út af mönnum og
málefnum í biblíunni. Tímarit
eða dagblöð voru óvtða keypt eða
lesin ‘áður en prentsmiðjan var
sett á laggirnar á Akureyri. Eftir
það keyptu allmargir bændur blað-
ið Norðra. Þótti hann jafnan kær-
kominn gestur.
HUSBÆNDUR og HJÍþ
Samkomulag milli húsbænda og
hjúá var gott yfirleitt. Húsbænd-
ur voru alment viðmótsgóðir og
umbitrðarlyndir við hjú sín, voru
nærgætnir við þau, sýndu þeim
gott atlæti og guildu þeim skilvís-
lega kaup það, er samið hafði ver-
ið um. Vinnumannskaup fyrir
árið var algengast 12 spesiur = 48
krónur, og fjögur slitfct, og að
sjálfsögðu sokkaplögg og skó.
hann fjölda mörgum stafrof cg Stöku menn fengu nteira kaup og
forskriftir og hvatti aHa til að nokkrir m.nna. F’estir vinnumenn
vanda skriftina svo rithöndin yrði I höföti nokkrar kindur. Var það
sem fegurst og þó læsileg. Örfáar oftast samningur, er vinnumaður
húsfreyjur kunnu að skrifa, og ■ féðist í ársvist til einhvers bónd-
þær hvöttu heldur ekki dætur sin- j ans, að hann skvldi hafa í kaup t.
ar til að læra skrift; þótti það d. 6 til 8 spesíur og 10 til 14 kincla
hVgja fyrir utan þeirra verka- fóður auk fata. — Vinnukonur
hring á siðan; en þvert á móti! fengu sjaldan meira en 8 spesíur,
Lvöttu þær sonu stna til að nema margar minna, og oftast 3 föt.
^krift, töldu þá ekki menn með Stöku vinnukonur áttu 2 til 3 kind
mönnum annars. Allmargir bænd- j ,,r og var fóður fyrir þær reiknað
ur kunnu nokkuð í reikningi. j UPP í kaupið. Vinnuhjú voru al-
Hv^g eg það ekki ofsagt, að einn ; ment þæg dg auðsveip, unnu störf
fjórði hluti sveitarbænda hafi I sin með trúmensku og dyggilega,
kunnað að reikna meira og minoa,; og létu sér ant ttm heill og heiður
eftir réttum reikningsreglum. öll- j heimilisins. Vitaskuld voru stöku
BÓKLEG MENTUN
*
var um þessar mundir mestmegn-
is fó'gin 1 því, að kunna að lesa og
skrifa. Enda bendir gömul vísa,
er eg lærði i æsku, til þess að það
hafi alment verið álitin nægileg
mentun fyrir alþýðufólk:
“Lesa’ og skrifa list er góð.
læri það sein flestir;
þeir eru haMnir heims hjá þjóð
höfðingjámir mestir.”
Fjóra bændur heyrði eg tilnefnda,
sem ekki kunntt að skrifa og tveir
af þeim voru heldur ekki lesandi;
en báðir voru þeir hagleiksmenn á
tré og járn. Sumir bændur skrif-
uðu dável og læsi’ega. Fljótaskrift
var þá mest tíðkuð og var settlet-
ur. Presturinn, Snorri Brynjólfs-
son, skrifaði aðdáanlega vel fíjota-
skrift og settletur. Hreppstjór-
inn. Sigurður Jónsson, var Íista-
skrifari á snarhöffd. Átti hann líka
góðan þátt i því, að margir af
tingum piltum lærðu skrift. Gaf
Lengra náði ekki bókleg mentun
ungra rnanna, sem ekki var heldur
við að búast. Engir hinir e’dri
kunnu rneira og gátu því ekki kent
meira, nema þá prestarnir; en þeir,
voru ekki altént svo fúsir til þess.;
Noklkrir gamlir rnenn höfðu lært
fingrarínt á sínum yngri árum cg
liöfðu siðan iðkað rimlistina alila
sína æfi; vortt sumir þeirra snill-
ingar í þeirri ment. Gamlar kon-
ur allmargar kunnu utanað ósköp-
in öll af bænum, sálmum, versum
og andlegum kvæðum, svo. og líka
gamankvæðum og erfiljóðum
Höfðu sumar gaman af að hafa
það yfir fyrir ]>a, er á vildu hlýða.
Tvær konur þökti eg, var þeim
báðum nákunnugur, er kunnu ut-
anað hugvekjusálma eftir séra
Sigurð i Presthólum, fæðingar- j
sálma eftir séra Gunnlaug Snorra-
son, passíusálnta eftir séra Hall- ............ ....... —
gnm Pétursson, Lpprisusá'ma eft j Undantekningar. Margt af vinnu-
ir Stein biskup Jónsson, marga . . ,, , ...
,, „ 1 J 01 folkt var vistfast — morg ar sam-
salnta 1 grallaranuni og messu-; .. .. . . °. ,.
, ,,. , . fleytt 1 somu vistinm. Aftur a
songsbokina er þa var hofð vtð /. , ., .
T, ., , 1 „ . , . - ntoti voru sum hju breytingagjom
guðsþjonustur alla spjaldanna a sífelt að hafa vistaskifti.
rnilli. Að visu gat hvorug ]>etrra . ...
, \ \ innuihjuaskildagi var 3. Mat —
þuilið alt þetta ttrjpur ser, en þær 1 , , .
; , . • , /,. I krossntessa a vori. Eigmr vinnu-
rnanna voru: rúmföt, fatakista,
skápur fyrir bækffr eða smíðatól,
göngustafur, skíði, hnakkur og
reiðbeizli; sumir áttu frá 10 til 20
kindur. Allmargir vinnumenn.
S ASK ATCHEWAN
• —-------------- -... t
BŒNDA BÝLA FYLKTD
Þar búa þeir svo tugum
þúsunda skiftir á . . . .
ÓKEYPIS LÖNDU
Skrifið eftir nákvæmum upplýsingum,
Iandabréfum og ágœtis bæklingum tii
DEPARTMENT of AGRICULTURE
Regina, Sask.
1
QRÐ í TÍMA TIL BÆNDA
1. Kostið kapps um að þreskja allt fyrir vorið. Þér munuð hafa marg-
víslegt tjón af að geyma korn í drýlum eða stökkum, eftir að regn og snjóar
fara að ganga, og geyma að þreskja það þar til eftir sáningu.
2. Reynið tilað senda korn yðar eitt sér í járnbrautar vagni, eða þá með
einum eða tveim nágrönnum, heldur en að selja það í sleðahlössum til korn-
myllu. The Grain Growers Grctin Co. eða hvert annað kornsölu félag í
Winnipeg, mun selja það fyrir yður og senda yður andvirðið. Fulltrúi járn-
brautarfélagsins á næstu stöð, mun sýna yður hvernig þér eigið að útbúa
farmskrána.
3. R jómabú hefir stjórnin á þessum stöðum í Saskatchewan: Moosomin,
Qu’Appelle, Tantallon, Langenburg, Wadena, Shellbrook, Melfort, Birch
Hills. Flest af þessum rjómabúum vinna bæði vetur og sumar. S t j ó r n -
in borgar flutnin g-s kostnað á rjóma yðar frá sendingarstöð til
nœsta rjómabús. Ef þér getið því við komið, þá finnið einhvern ráðsmann
þessara rjómabúa eða skrifið honum eða skrifð Department of Agriculture,
Regina, og leitið upplýsinga þessu viðvíkjandi.
4. Umfram allt látið reyna útsæði yðar áður en þér sáið í vor. Korn, og
einkum hafrar, koma ef til vill alls ekki upp ef kuldi eða gaddur hefir komist
að þ ví. Stjórnin reynir það fyrir yður án nokkurs endurgjalds. Sendið ekki
minna en 1000 sáðkorn ásamt nafni og hemili yðar, til Department of Agri-
culture, Regina. Eftir hálfan mánuð munuð þér fá svar aftur og tilsögn um
hve mörg korn af hundraði muni koma upp.
5. Ef þér eigið heima á svæði þarsem f r o s t kemur oft að h v e i t i á haustin
þá skuluð þér reyna að ná í „Marquis” h v e i t i frá tilraunabúinu (Experi-
mental Farm) í Ottawa, eða þá einhverju útsæðis félaginu í Regina, Winni-
peg eða Brandon. Það hveiti kemur fyrr til heldur en Red Fife
og aðrar algengar tegundir, gefur betri ávöxt, oger eins gott að öllu
öðru leyti.
Sendið allar fyrirspurnir eða kvartanir, á yðar eigin tungumáli, þessu eða hverju
öðru jarðræktar efni viðvíkjandi til
Department of
REGINA,
Agriculture
SASK.
kunnit 'hvert einasta vers og gátu
sungiö sálmana bókarlaust, þegar
aSrir sttngu á bók og byrjuSu vers
in. Má af þessu fá ofurlitla hug-
ntynd utn námsgáfu gamla fólks-
ins á þeim dögum og svo þetta ó- • , .„ ... , -
, ,! , ,. einkum unt miSsveitina — þar var
buandt sta’nunm, sem emkendi |,________,_____ _________,__ ,
Biblía var á aH
heyskapur fljótfenginn—áttu he-,t,
Voru hestar þeir oft góSir. Heyj-
uSu þeir á sunnudagskvöldum fyr-
ir hestum sínum, fengu stundum
2 sláttumenn og rakstrarkonu úr
nágrenninu og gáfu þeim kaffi bg
brennivín. Jafnan riSu þeir sín-
um eigin hestum, er þeir fóru eitt-
hvaS aS heiman. Flestir þeirra
vinnumanna, sem áttu hesta, vorti
lausari viS heimili sín á sunnudög-
um yfir sumartímann, en hinir,
sem ekki áttu hesta. HópuSust
þeir stundum saman af næstu bæj-
um og riSu til og frá út um sveit-
ina; lenti þá í drykkjuslark og ó-
reghi, svo sem hestabrall og ým-
islegt kaupabrask og óþarft og ó-
nauSsynlegt aS öllu. Og víst er
um þaS, aS þeir allflesfír eignuS-
ust aldrei neitt nema hestinn og
kannske fáeinar kindur. — Eign-
ir vinnukvenna voru; rúmföt, fata
kista, pallkistill, söSull og áklæSi,
suntar áttu reiöbeizli og göngtt-
staf, sumar áttu 2 eBa 3 kindur.
Þótt kaupgjald til hjúanna væri
ekki hærra en hér er greint, grædd
ist öllum ráödeildarsömum hjúum
talsvert fé. Sumir vinnumenn
græddu svo á 10 til 12 árum í
vinnumensku, aS þeir gátu byrjaS
búskap meS álitlegum stofni skuld
lausum. UrSu líka nokkrir þeirra
nýtir og góSir bæridur. Sama er
aS segja um vinnukonur, aS þær
crógtt saman af sínu Iitla kaupi
svo þær urSu sjálfstæöar og gátu
stundum lánaS öSrum peninga.
SIÐFERÐI.
Á siSferSiIegu stigi stóSu BreiS-
milli hjóna, foreldra og barna,
húsbænda og hjúa var yfirleitt
friösamlegt. AS vísu var þaS ekki
allstaSar jafngott og á stöku heim-
ilum hefSi þaö bæöi mátt og átt aS
’vera betra. HiS sama má segja
uni samkomulag nágfanna. Stund-
ttm kom þó upp nágrannakritur,
en liann hjaSnaSi oftast fljótlega
niöur aftur, enda voru orsakirnar
jafnan l'ítilvægar. í innbyrSis viS-
skiftum vortt menn alment hrein-
lyndir og orSheldnir. ÞaS sem
menn lofuSu statt og stöSugt, stóS
æfinlega eins og stafur á bók.
Kæmi þaS fyrir, sem mjög sjaldan
áti sér staS, aS einhver sýndi prett-
vísi eöa sviksemi í kaupum og
sölum eöa öörum. viöskiftum, leit-
aöi sá, er tyrir óréttinum þóttist
veröa, réttar síns meö þvt aS
stefna honum fyrir sáttaneínd.
Tókst sáttanefndarmönnum æfin-
lcge aS miöla svo máltim, aö máls-
partar sættust, oftast lteilum sátt-
um. Og ekki man eg eftir því, aS
skttldamálum eöa öörum einkamál-
ttm manna væri nokkurn tíma vis-
aö til dórns og laga. ÞjófnaSur
kom aldrei fyrir þar í sveit frá því
eg man fyrst til, og þar til eg fór
burt úr BreiSdal áriö 1863. Lyga-
og óhróöurs-sögur vortt lítt á
gangi. Sumir af húsráöendum
voru alvarlega varkárir í því efni,
settu duglega ofan 1 viö hjú sín,
ef þeir heyrSu þatt fara nteS ein-
hverja flugufregn. er miSaSi aS
]>ví aS sverta rnannorS náungans.
Þó voru til stöku menn, er þótti
vænt um s’úSriS, en þejr voru í
m'iklum minni hluta, svo þeirra
gætti lítiö þegar litiS var yfir
hcildina. Skírlífinu mun mega
segja, aö hafi veriS ábótavant, því
aJloft kom þaö fyrir aö ógiftar
persónur áttu börn saman, en oft-
ast varS þaö úr, aö þær giftust og
byrjuöu búskap ef fengist gat lif-
vænlegt jarönæSi. AHrei giftist
fóJk í vinnttmensku, enda voru
forráöendur hreppsins því mj“g
andvígir; þeir litu svo á, aS af því
leiddi ýms vandræöi, svo sem sveit
— -------------------------------
unn, því kona hans átti aldrei
barn. Drykkjuskapur var án efa
a'.lstór blettur á siöferöi manna.
Hann var of mikill og of algengur
á landi voru á þeim árurn. Til
drykkjttskapar voru einkum þrjár
orsakir:
1. Þá var enginn tollur á brenni
víni; þaS var þá mjög ódýrt, t. d.
sex pottar fyrir einn rtkisdal.
2 Alment þótti engin vanviröing
í þvi aö drekka svo ntenn yrðu
ölvaSir, ef maSur lá ekki fyrir
hunda og ntanna fótum, eins og
komist var að orði, og sýndu ekki
öSrum illindi í orSunt og viömóti;
meira aS segja, þeir þóttu menn
aö meiri, sent drukktt mikið og
báru þaS vel — uröu aldrei út úr.
Aftur þótti þaö litilmenska og
kveifarskapur, að verSa ósjálf-
bjarga eöa leggjast fyrir, en eig-
inlega ]>ótti það engin minkunn.
3. Presturinn var allmikill
drykkjumaöur. Voru mrkil brögð
að þvi um þær mundir, aS prestar
og aörir embættismenn væru
drykkfeklir. Prestur tók sér
stundum drykkjutúra til og frá um
sóknina; uröti þá altént nokkrir
til aS slást i fylgd nteS honum;
allir meira og minna ölvaðir. Og
ef bændur einhverjir ömuðust viö
slarkinu heima hjá sér, var svar
jafnan á reiSum hönd'im hjá
fyJgdarmönnum: “HvaS höfö-
ingjarnir hafast aö, hinir ætla sér
leyfist þaö.” Þó var prestur vel-
látinn yfinleitt. Án brennivíns
var hann prúðmenni og snyrti-
maSur i hvívetna, klerkur i fullu
meðallagi og svo barngóSur maS-
ur, aS þess munu fá dæmi, enda
vorti öll börn elsk aS honum. Til
að fá nokkuS ákveSna hugmynd
um drykkjuskapinn í BreiSdal á
þesstt timabili, mttn heppilegast aS
skipa mönnum í flokka. I fyrsta '
flokknum veröur þá rþntlega he’m
ingur bænda og flestir vinnumenn.
Þeir, er teljast til þess flokks, sá-
ust aldrei drttkknir; þeir voru
reglulegir hófsemdarmenn. drukktt
eitt og eitt staup á stangli, þegar
ai-þyngsli o. fl.. Einn bóndi átti1 bauSst og urStt stundum ofurlítiS
l>arn fram hjá konu sinni á þessum hýrSlr af víni í brúðkaupsveizlum
dælingar fult svo hátt, sem ná- árum, en sumir hinna glaSlvndari. eða öSrum samkvæmum. Þeir
granna sveitirnar. Samkomulag sögSu honum heföi veriö vork- keyptu allmikið af vínföngum og