Birkibeinar - 01.07.1912, Blaðsíða 2
50
BIRKIBEINAR
Kosningar í þinginu íóru þannig:
I Sameinað þing var kosinn forseti
Hannes Hafstein með 25 atkv. Eir. Briem fekk
3 atkv., auðir seðlar voru 9.
Varaforseti:
Eir. Briem með 22 atkv., auðir voru 13 seðlar
og ógildur 1.
Skrifarar:
Sig. Stef. og Jóhs. Jóhannesson.
Til efri deildar voru kosnir:
Séra Einar Jónsson . . . með 32 atkvæðum.
— Jens Pálsson .... — — —
Jósef Björnsson........— — —
Þórarinn Jónsson.......— — —
Séra Sigurður Stefánss.. — — —
Guðjón Guðlaugsson... — 30 —
Sigurður Eggerz..........— 27
Jón Jónatansson..........— 21 —
(Bj. Jónsson fyrv. róðh, fekk 7 atkv.)
Forseti í E. d. var kosinn Júl. Havsteen. l.varafor-
seti St. St. og 2. varafors. J. P. Skrifarar: Þeir
Stgr. J. og Bj. Þorl.
I neðri deild var kosinn forseti séra Magnús And-
résson með 18 atkv. 1. varafors. Guðl. Guðm.
með 16 atkv. 2. varafors. Pj. J. með 16 atkv.
Skrifarar: Eggert P. og Jón Jónsson.
Skrifstofustjóri alþingis er ráðinn Halldór Daníelsson
yfirdómari.
Rím í mæltu máli.
Alþýðufyrirlestur eftir Andrés Björnsson.
Mannamál er til þess gert og til þess notað, að
flytja hugsanir manna á milii. Orðin eru merki, sem
hver gefur öðrum um það, hvað honum býr í brjósti,
og er hvert merki um sig látið tákna eitthvað sér-
stakt. Sjaldan nægir nú að gefa eitt merki í einu.
Þegar hugsunin er mikil eða margbrotin, þarf heila
röð, heilt kerfi af þessum merkjum til þess að gera
hana skiljanlega. Þá þarf heilt safn af orðum, og það
köllum vér ræðu, eða mál. — Niðurröðun þessara
merkja — orðanna — í ræðunni og afstaða þeirra
innbyrðis fer eftir ýmsum reglum, sem orðið hafa til
jafnframt þeim og mikið til ósjálfrátt. Þær reglur
eru mjög mismunandi, hvert tungumál hefir sfnar, og
eru þær greindar í hinni almennu málfræði hverrar
tungu. Þeim reglum verða auðvitað allir að fylgja, til
þess að hver skilji annan, og þegar það er gert, mættí
ætla að þar við væiri líka látið sitja og ræðan ekki
bundin öðrum böndum, en nauðsyn er á. Svo hefir
það og eflaust verið frá upphafi, og sú erenn venjan
— yfirleitt.
Þetta er þó ekki ætíð. Þegar á bernskuárum
máls og mankyns taka listfengir menn að leika sér
að því, að setja saman ræðu eftir fleiri reglum og
fastari, en þeim sem þurfa til þess, að mól ekki mis-
skiljist. Framan af eru þó þessar reglur oftast, eins
og flest annað frumsmíði, ofur einfaldar og allmjög á
reiki, en eftir því sem lengra líður, feta fleiri og fleiri
í fótspor byrjandanna, festa og fegra hinar eldri regl-
ur og finna ótal nýjar, uns komið er heilt kerfi af
órjúfandi lögum. Takist það nú, að hnitmiða ræðu
sína eftir þessum lögum, þannig að þó raskist hvorki
hin einfaldari, sjálfsögðu málslög, sem áður er getið,
né heldur rétt hugsun, sem ræðan á að túlka, — þá
er hér um sannarlega list að ræða. Sú list er skáld-
skaparlistin, eða braglistin. Auðvitað geta ekki allir
verið listamenn, hvorki á þetta, né annað, og jafn-
vel sjálfir listamennirnir anna því ekki, að vanda sig
svo ætíð, að þeir fylgi þessum frábrugðnu reglum.
Það er því ekki nema lítill hluti alls máls, sem þann-
ig er hagað. Þenna hluta þess, eða þessa tegund,
köllum vér bundið mál, til aðgreiningar frá venjulegu
máli, sem ekki er háð nema algengum lögum, og
heitir því óbundið mál. Og reglurnar sjálfar, — hin
ytri einkenni, sem greina bundið mál frá óbundnu, —
köllum vér almennt einu nafni rím.
Til er margskonar rím. — I nútíðar íslensku
lýsir það sér aðallega á fernan hátt:
1. I ákveðnum samstöfufjölda.
1 hverju orði eru ein eða fleiri samstöfur — at-
kvæði, og í bundnu máli er ræðan að nokkru leyti
höggvin sundur í búta, sem heita vísuorð, og eru ýmist
allir jafnlangir, eða þá mislangir, en alt eftir vissum
reglum, og þegar komin er ákveðin tala af þeim i
réttri röð, þá heitir sú heild vísa. Sköpulag vísunn-
ar fer þá eftir fjölda vísuorðanna, sem í henni eru,
og lengd, eða samstöfufjölda þeirra hvers um sig, og
hvert lag á vísunni á sitt nafn. I reglulegu fornyrð-
islagi eru 8 vísuorð, en 6 samstöfur í vísuorði. í
ferskeytlu eru 4 vísuorð, og 7 samstöfur i 1. og 3,
vísuorði, en 6 i 2. og 4. í stikluviki eru 6 samstöf-
ur í 2. vísuorði en 7 í hinum þremur o. s. frv. Þess-
ar tilbreytingar á háttunum eru geysimargar.
2. lýsir rím sér í áherslu á vissum stöðum. í
hverju vísuorði verður að leggja áherslu á vissar samst.
í ferskeytlu á áherslan t. d. að liggja 1., 3. og 6. sam-