Dagsbrún - 14.07.1917, Page 1

IEMJIÐ EKKIj I \ /\ L3 1 J I I IV I I POLIÐ BKKI
ra,:°'mVi j L/ r\ Vj O D n U IN l ”” -
BLAÐ JAFNAÐARMANNA
GEFIÐ DT AF ALPÝÐUFLOKKNDM RITSTJÓRI OG ÁBYRGÐARMAÐUR: ÓLAFUR FRIÐRIKSSON
20. tbl.
Reykjavik, laugardaginn 14. júli.
1917.
Flóaáveitan.
i.
í fjörutíu ár er búið að ræða
um Flóaáveituna, og nú fyrst er
komið lagafrumvarp, um fram-
kvæmd verksins, inn i þingið.
Hve stórfenglegt verk Flóaáveit-
an er, og mikilsverð fyrir íslenzka
þjóðfélagið í heild sinni, má sjá
á tölum þeim sem hér fara á
eftir. Stærð landsins, sem vatn
næst á með áveitunni (að undan-
skyldu því landi, sem þegar hefur
verið veitt á úr Pjórsá — Mikla-
vatnsmýraráveitunni) er samtals
151,45 ferkilometrar eða 42,710
vallardagsláttur, eða 2/s að stærð
á borð við öll tún á landinu sem
samtais eru liðugar 60 þús. dagsl.
Ef nú er gert ráð fyrir að 7
hestar af heyi fáist af dagsl. að
meðaltali á áveitusvæðinu (þ. e.
1 93/a h. af hektara) fæst samtals
af 42 þús. dagsl. (gert ráð fyrir
að 710 dagsl. færi í skurði og
garða) 294 þús. heyhestar. Nú
fengust 1915 samtals tæpl. 76
þús. liestar af útheyi á þessum
sömu jörðum, sem verða að drag-
ast frá, en auðvitað er töluvert
af þessum 76 þús. hestum mikið
lakara hey, en það sem fæst af
á^eituengjum, sem er stör og
fergin. Aukning heyaflans, miðuð
við 1915, verður þá 218 þús.
heyhestar af töðugæfu heyi, en
það er framundir þriðjungur á
móts við það sem að meðaltali
hefur heyjast árlega af töðu síðan
um aldamót (töðufall 1901—05
609 þús. hestar, 1909—14 686
þús. h.). Hvílík feikn 218 þús.
heyhestar eru má sjá með því að
reikna hve mörg kýrfóður verða
úr því, ef það er notað til þess.
Fjörutíu hestar telst kýrfóðrið,
þegar ekki er gefinn mjölmatur,
og verður hey þetta alt þá sam-
tals nóg handa 5450 kúm, eða
sjö til átta sinnum fleiri kúm en
Rvíkingar fá mjólk úr samtals,
eða viðlíka mörgum kúm og nú
eru að samanlögðu í þessum
sýslum: Árnessýslu, Gullbringu og
Kjósarsýslu, Borgarfjarðars., Mýra-
sýslu og Reykjavík og Hafnarfirði.
Sé nú gert ráð fyrir að 10
manna heimili geti lifað góðu
lífi á 10 kúa búi (það borgar sig
vafalaust betur að hafa sauðfé líka,
en kýrnar færri) þá skapar áveitan
lífsviðurværi handa 5450 mann,s
eða eins og í stærstu sýslum á
landinu. En þetta er aðeins, og
lágt reiknað, það sem áveitan
sjálf skapar beinlínis. Óbeinlínis
skapar hún lífsviðurværi handa
langtum fleirum, því hún gerir
mögulegt að rækta upp tún er
gefa af sér helmingi fleiri kýrfóður
en hún sjálf gefur, ef gert er ráð
fyrir, sem enginn mun efast um,
að tveggja kúa tún megi rækta
með áburði undan þremur kúm.
Flóaáveitan getur því með tím-
anum, án þess að tekið sé tillit
til bættra búnaðarhátta að öðru
leyti, fætt 16—17 þús. manns á
landbúnaði, en þessar 16—17
þús. þarfnast ýmiskonar iðnvarn-
ings og getur sú vinna veitt
mönnum atvinnu. Það er því alls
ekki ofmikið í lagt, að Fóaáveitan
geti er tímar líða, sama sem veitt
jafnmörgum góða atvinnu og nú
er fjórði parlur landsmanna. Og
áveitan kostar ekki nema það sem
hálfur fjórði togari kostaði fyrir
stríðið, eða það sem liðlega hálfur
annar togari kostar nú. Þetta eru
því tölur sem vert er að athuga.
Alþingi,
• -----------
í efri deild flytur Magnús Torfa-
son lagafrv. um sameining Eyrar-
hrepps og ísafjarðarkaupstaðar;
annað um kaup ísafjk. á 7 hundr-
uðum í jörðinni Tungu; þriðja um
stækkun verzlunarlóðarinnar á ísa-
firði; fjórða um eignarnámsheimild
undir lóð og mannvirkjum undir
hafnarbryggju, og fimta um bæj-
arstjórn ísafjarðar.
Þversum flutti í báðum deild-
um tillögu um skipun bjargráða-
nefndar og hafa í hana verið kosnir
í n. d.: Einar Arnórsson, Sig. Sig.,
Pétur Jónss., Jör. Brynj., Þorst.
Jónsson, Pétur Ottesen og Bjarni
frá Vogi. Til þessarar nefndar hefir
verið vísað málinu um dýrtíðar-
uppbót embættismanna, og frv.
Jör. Brynj. er getið var um í síð-
asta blaði.
*Þeir þingm. Árnesinga Sig. Sig.
og Einar Arn. flytja frv. til laga
um áveitu á Flóann. Er ætlast til
þess að landssjóður láni féð sem
til þess þarf, eða ábyrgist lán, og
borgi */4 kostnaðarins, en að eig-
endur þeirra sem áveitan nær til
myndi með sér félag er stjórni
áveitunni (undir umsjón stjórnar-
ráðsins) og borgi jarðeigendur 3/4
kostnaðar, enda eigi þeir einir all-
an gróðann af áveitunni.
Lagafrv. um afnám laga um
skýrslu um alidýrasjúkdóma flytja
6 þingmenn í n. d. Lög þessi eru
ein af þeim mörgu pappírslögum
sem alþingi heflr samið — lögum
sem hvorki hafa gert til né frá,
nema hvað þau hafa aukið skrif-
finskuna; aldrei gert neitt gagn.
Lagafrv. um skiftingu bæjar-
fógetaembættisins í tvent, lögreglu-
stjóra og tollstjóra flytja Gísli Sv.
Jör. Brynj. og Bjarni frá Vogi. Er
ætlast til að lögreglustjóri hafl
dómsmál öll og lögreglustjórn í
bænum, en tollstjórinn tollgæzlu
og innheimtu, innheimtun skipa-
gjalda, skrásetning skipa, lögskrán-
ingu skipshafna o. s. frv. Laun
hvors um sig 5000 kr. en engar
aukatekjur. Skifting embættisins
heflr þannig engin aukin útgjöld
í för með sér fyrir landssjóð.
Lagafrv. um breytingu á
bannlögunum, þannig að helm-
ingur ailra sekta er þau ákveða
renni í sveitarsjóð. (Fim. G. Sv.)
Breytingin er vafalaust til batn-
aðar, en það þarf að gera fleiri
breytingar á bannlögunum.
Vátrygging sveitabœja. Sv. Ól.
flytur á ný frumvarp það um þetta
mál sem ekki varð útrætt á auka-
þinginu í vetur.
Verðhœkkunariollur á ull. G.
Sv. og Magnús Guðmundsson flytja
frumvarp um að afnema verð-
hækkunartollinn á ull, og bera þvi
við að ullin verði ekki flutt úr
landinu fyr en verðhækkunar toll-
lögin verða gengin úr gildi (16.
sept. í haust) og afleiðingin verði
það að tollurinn lendi í vasa kaup-
manna þeirra er keypt hafa ullina
(sem hafi geflð því sem svarar
tollinum minna fyrir ullina, þegar
þeir keyptu hana. Frumvarp þetta
kemur of seint (hefði átt að koma
í vetur) því kaupmenn verða búnir
að ákveða ullarverðið áður en það
verður að lögum, enda hægur vandi
að láta ullarkaupmenn ekki sleppa
við að borga útflutningstollinn, þó
verðhækkunartollslögin að öðru
leyti verði ekki framlengd. En það
er sjálfsagt að framlengja þau,
því það er algerlega óhæfílegt og
ósæmilegt, að halda áfram á þess-
um tímum að taka toll af neyzlu-
vöru almennings eins og t. d.
sykri. En meðan skattamálin ekki-
eru komin í viðunandi horf er
þægilegast, enda miklu réttlátara
en að leggja tollana á neyzluvöru,
að leggja þá beint á framleiðsluna.
Mótþrói sá gegn tolli þessum, sem
komið heflr fram í blöðunum hefir
nær eingöngu komið frá landbún-
aðinum, og hefir nær eingöngu
stafað af þeim misskilningi að
tollurinn næmi nokkru því er um
munaði fyrir sveitamennina. í síð-
asta tbl. Hagtíðinda má lesa að
verðhækkunartollurinn heflr numið
alls árið í fyrra 531 þús. kr. og
skifst'þannig á einstakar vöruteg.:
Saltflskur allskonar. .141,595 kr.
Sild.................. 275,440 —
Lýsi allskonar. . . .81,314 —
Af sjávarafurðum alls: 498,349 kr.
Saltkjöt................12,197 —
Ull......................8,461 -
Aðrar landbún.afurðir 12,379 —
Samt. á landbún.afurðir 33,037 kr.
Má af þessu sjá hversu litla
ástæðu bændur hafa til að kvarta
þegar tollurinn á landbúnaðaraf-
urðum er ekki nema Via hluti af
tollinum öllum, enda munu engir
hinna hygnari gera það. Að ekki
stærri skattur en þetta dragi úr
framleiðslunni er hin mesta fjar-
stæða.
Skifting ísafjarðarlœknishér-
aðs. Um það flytur Sk. Th. frum-
varp. Enginn vafl er á því, að
mörgum læknishéruðum þarf hið
bráðasta að skifta, og það sem
mest liggur á að sé skift er vafa-
laust ísafjarðarlæknishérað; eins
og nú er, er fátæklingum víða á
landinu beinlíms varnað að leita
sér læknis, sökum örðugleika og
kostnaðar við að sækja hann.
Tvœr þingsályktanir hafa verið
samþyktar í neðri deild; önnur
um umsjón með landssjóðsvörum
út um land (fl. Þór. Jónss. og M.
P.) en hin um skipun nefndar „til
íhugunar sjálfstæðismála landsins".
Flutn.m. M. P., Ein. Arn., G. Sv.,
M. G., Jón á Hvanná, Skúli, Bene-
dikt, Bj. frá Vogi, Björn R. Stef.
og Þór. Jónss.
Fasteignamat. Frv. til breyt-
ingar á lögunumum það frá 1915.
Aðalbreytingin er ef til vill óþörf,
af því sjálfsagt er að afnema hið
fyrsta bæði ábúðar- og húsaskatt,
sem eru bæði óréttlátir, úreltir og
gefa lítið í landssjóðinn. Að hækka
lítilsháttar — eins og frv. fer fram
á — dagpeninga matsmanna, er
sjálfsagt.
Iíolaeinkasala. Jörundur Brynj-
ólfsson flytur frumvart um einka-
sölu landsstjórnarinnar á kolum,
er gangi í gildi strax að ófriðnum
loknum. Frv. gerir ráð fyrir að
landssjóður græði 1 kr. 50 au. á
smálest, og að óleyflleg kolaverzl-
un geti varðað sektum alt að
100,000 kr.; kolin á að selja
sveitafélögum, kaupfélögum og
kaupmsnnum.
Einkasala Reykjavíkurbœjar
á mjólk. Svo sem lesendur þessa
blaðs munu reka minni til, var
mikið deilt um það í vor í bæjar-
stjórninni, hvort bærinn ætti að
fara fram á það að fá heimild til
þess að taka einkasölu á mjólk í
bænum. Til almennrar gremju í
bænum var frv. felt í bæjarstjórn
með 6 atkv. gegn 6, og gekst
fyrir því, þó ótrúlegt megi virðast,
sjálfur borgarstjórinn, er einnig
var forkólfurinn í því að fella til-
lögu um að bærinn kæmi sér upp
vísi að kúabúi. Áskorun til þing-
mannanna um að flytja frumvarp
þetta var samþ. í einu hljóði á
þingmálafundi hér í Rvík.
Landsbankaútbú. í lögum um
Landsbanka frá 1885 stendur að
útbú frá bankanum skuli reisa „á