Ingólfur - 24.12.1909, Blaðsíða 2

202
INGOLFUR
Lausir þankar
um
verzluiiarsamböud.
Út af grein viðskiftaráðunautaina í
ísafold 18. þ. m. dettur mér í hug að
skrifa nokkrar línur um verzlunarsam-
bönd, er íslenzkir kaupmenn og kaup-
félög þyrftu að hafa.
Viðskiftaráðunauturinn álítur hættu
mikla itafa af því, að ein verzlun hafi
á hendí a!la ateinolíusölu í landinu og
vill til leiðar koma að annað félag keppi
um hana, er heitir Skandinavisk-Ameri-
kanak Petroleumaselskab. En hver er
munurinn á þvi félagi og D. D. P. A?
Eru þau ekki bæði deildir frá Standard-
Oil-félaginu í Ameriku og þessvegna
næata ólíkleg til að verða svæanir keppi-
nautar.
Að láta sér detta í hng að vér
íslendingar getum haft hagnaðarsöm
viðskiftasambönd suður á Ítalíu með
ull, kjöt og hesta er algjör fjarstæða.
Hr. Bjarni Jónsson hlýtur að vera
mjög sto ókunnur ullargæðum með því
að líkja ísleDzkri ull við vesturheimska
(á auðvitað við argentínska) og tyrk-
neska ull, er selst eftir hans sögn fyr-
ir 5—6 franska kilóið. IsleDzk ull er
ekki meira en Ús virði á móti áður-
nefndum ullartegundum, og er mest-
megnis notuð til þess að vinna úr gólf-
dúka og annað því um líkt.
Saltkjöt er ekki brúkað hjá Suður-
landabúum, og er markaður fyrir nýtt
kjöt nær okkur en í Róm.
U m hestasölu ti I Rómaborgar frá Islandi
þarf ekki að eyða neinum orðum, þótt
„akstur“ sé þar mikill. Það er hann oglíka
í borgum sem liggja nær þar sem þó eng-
inn innflutniugstollur er. En hvað er
hann mikill á Ítalíu?
Nei, mér finnst að viðskiftaráðunaut-
urinn þurfí að líta í allt aðra átt til þess að
útvega okkur góð verzlunarsambönd og
gjöra annað en það, sem hann hingað til
hefur gjört, og vil eg leyfa mér með eftir
farandi línum að benda á, hvað eg álit
nauðsynlegt fyrir framtíðar verzlun
okkar.
Þegar maður vill kaupa einhvern hlut
er fyrst að hugsa um, hvernig eigi að
borga hann.
Einn af aðalatvinnuvegum okkar ís-
lendinga er kvikfjárræktÍD, er gæti þó
verið margfalt meiri. Kjötið hefir allt
af hiugað til verið saltað niður og selt
til norðurlanda á kringum 20 aura pd.
að meðaltali.
í Englandi er saltað kjöt alls ekki
keypt, en Englendingar flytja inn fyrir
svo tugum miljóna króna skiftir freðið
kjöt frá Australíu og Argentínu, er selst
frá 35—50 aura pd. Kælt kjöt fá þeir
einnig t. d. frá Danmörku, er selst til-
tölulega betur en freðið kjöt. Sakir
vegalengdar er ekki gott að senda kælt
kjöt frá Australíu, en frá íslandi er því
ekkert til hindrunar. Og nú sérstak-
lega, þar sem sláturhús eru kominn svo
viðsvegar um landið og hægt er fyrir
þau að haga sér algjörlega eftir skipa-
ferðunum.
Til þess að koma þannig lagaðri verzlun
á, þyrftu slátrunarhús landsins að koma
sér saman um að fá umboðsmann í EDg-
landi til þess að taka kjötið í umboðs-
sölu, og semja við eitthvert gufuskipa-
félag um að flytja kjöt út í kælirúmi
til EngDndt þá 3 mánuði er slátrunar-
tíminn ætti að standa yflr, nl. sept. okt.
nóv.
Kostnaðurinn við þannig Iagað kjöt-
verzlunarfyrirkomulag er alls ekki sér-
Iega mikill og gæti aldrei svo farið
að ekki græddist V* á móts við að hafa
gömlu verzlunarvenjuna og eru það ekk-
ert litlir peningar sparaðir.
Þá er að hugsa um, hvaðan arðsam-
»§t er að ksupa nauðsynjavörur. Svar-
ið verður auðvitað, frá Ameríkn. Þar
eru þær vörutegundir flestar framleidd-
ar er við nú kaupum bæði frá Skot-
landi og Danmörku, og því þá ekki að
spara okkur allan þann flutnings- og ó-
makskostnað er Skotar og Danir hafa
orðið að hafa.
Með því móti að kaupmenn og kaup.
félög mynduðu félag með sér til þess
að koma á stofn heilsöluverzlun, ein-
hversstaðar við góða höfn í nágrenni
við Reykjavík eða vestanlands, gætu
þessi sambönd fengist og yrðu þá Ame-
ríkumenn fúsir á að leggja fé tilfyrir.
tækisins, er þeir sæju vilja kaupmanna
hér á verzlun við sig. Viðvíkjandi
þessu efni hefi óg sjáifur skrifast á
við ameríkönsk verzlunarhús og fengið
góðar undirtektir.
Eins og flestir kaupmenn landsins vita
er einna beztur markaður fyrir íslenzKa
ull í Ameriku og fer vanalega megin-
hluti hluti hennar þangað eftir að hafa
farið til Danmerkur fyrst.
í Ameríku er einnig góður markað-
ur fyrir hesta og kaupa oft amerikánsk-
ir hestakaupmenn íslenska hesta í Skot-
landi ost flytja þá þaðan yfir til Ameriku.
Sjálfur þekki ég hestakaupmann í Balti-
more er hugði jafnvel að fara upp
til íslands í hestakaupum fyrir 2 árum
síðan.
Um fiskisölu til Ameríku ætla ég að
þessu sinni ekkert að tala, en því skyld-
um vér ekki eins geta selt þangað
fisk og Norðmenn?
Finnur ólafsson.
Gleðileg jól!
Símskeyti.
Khöfn 17. des.
Leopold Belgíukonungur dauður.
Dr Cook er svikari.
Símað var frá Khöfn 21. þ. m’
Cooksnefndin hefur nú kveðið upp
dóm sinn. í skjölum dr. Cooks er eigi
minnstu sönnun að finna fyrir því, að
hann hafi komist til norðurheimskauts-
ins, og verða þau að teljast ónýt.
Cook er horfinn.
Mótmæli gegn veru íslendinga
í Atlantseyjafélaginu.
Khöfn l’/jg.
Almennur ísleudingafundur í Kaup-
mannahöfn, gem haldinn var á fimtu-
dagskvöldið, mótmælti veru Islendinga
í Atlantseyjafélaginu — eða Skrælingja
félaginu, sem það er venjulega kallað
á íslenzku. Ennfremur átaldi fundur-
inn alveg einróma sakarburð ísleudinga
á landa sína í Dsna eyru; einkum var
það átalið, að nokkur íslendingur skýldi
verða til þess að ráðast á íslandsráð-
herra upp í eyru stéttarbræðra hans,
dönsku ráðgjafanna.
Bókaútgáfa
Jóli. Jólian|nessonar.
Niðurl.
Lesendurnir munu nú þegar renna
grun i, að útgáfufyrirtæki hr. Jóh.
JóhannessoDar hefur mistekist hrapar-
lega. Engir geta fundið sárar til þess
en þeir, sem litu með velvild á þessa
starfsemi, meðan þeir þektu hana að-
eins af afspurn. En svo komur rauuin,
og þá breytist allt. Þeir lesa ritin og
hvert orð, hver lýsing, hver hugsun er
eins og högg í andlit þeirra, eins og
ásökun um, að þeir hafi látið gabba sig.
Og smátt og smátt rýmir sú órökstudda
velvild fyrir gremju og fyrirlitning á
þeim manni sem gerir þjóð þeirra svo
mikinn skaða og svo mikla skömm. Og
þó er ekki nóg með, að þessar bækur
séu einkisvirði sem list, jafn fánýtar
að efni, meðferð og máli, að þær
byggja ekkert upp; nei þar að auki
rífa þær niðnr, eru beinlínis spillandi,
einkum hér á íslandi.
Eins og áður var drepið á, vantar
íslenzku þjóðina list. Hún finnur þetta
óafvitandi og reynir að bæta úr því á
þann eina hátt sem ástæðnrnar leyfa,
með því að lesa skáldskap. Hr. Jóh.
Jóhannesson myndar sig til að bæta
úr þörfinni. Bækur hans eru margar
og þær eru útbreiddar með miklum
dugnaði. Þær eru liklega kunnar á
hverju heimili um land alt. Lestrar-
fúsir unglingar gleypa við þeim, hafa
líka oft á fán völ, og Ameríkusögurnar,
þessi fáránlegi leirburður, úrhrakið úr
sorpbókmentum óskáldlegustu menta-
þjóðar i veröldinni, þær verða oft einar
til að gefa íslenzkum unglingum hug-
mynd um fagrar listir. En þeir menn
sem skifta við hr. Jóh. Jóhannesson
meðan þeir eru að mótast, þeir munu
verða Iionum trúir. Vsninn er sterkur,
smátt og smátt hefir hann skapað smekk
þeirra þannig að þeir hvorki vilja né
skilja neinar bækur nema Ameríkusög-
ur Þeir eru orðnir óhæfir til að njóta
góðra skáldverka. Þessi áhrif á feg-
urðartilfinning þjóðarinnar eru full þung-
bær, og þó er ekki allt búið enn. Sið-
gæðislegu áhrifin eru ótalin og skal
þeirra nú stuttlega minst.
í fyrra vetur var mikið um inn-
brotsþjófnað í Helleiup. Hver stuldur-
inn rak annan. Um síðir klófesti lög-
reglan þjófana. Það voru nokkrir ó-
fermdir drengir sem höfðu horfið að
heiman nokkru áður og ekki fundist.
Þá höfðu þeir brotist inn í sumarhöll
ein a, sem stóð auð um veturinn, fóru
svo þaðan ráns- og þjófaferðir út um
borgina og lifðu á þýfinu. Drengirnir
voru af góðu bergi brotnir; við rann-
sóknina viðurkendu þeir að engin neyð
hefði knúð þá til verksins. En þeir
tjáðu sig hafa lesið ameríska sögu, Nick
Carter, að þeir hefðu orðið hrifnir af
henni og að þeir hefðu viljað stæla sögu
hetjunnar. Samtímis framdi ungur
drengur föðurmorð yfir í Ameríku.
Hann hafði lesið um svo mörg mann.
dráp, að hann fór að langa til að sjá
veruleikann og byrjaði svo á þeim
sem var hendi næstur. Þvílík dæmi
eru mýmörg og alkunn, einkum i sam-
bandi við Amerikusögur. Og þeir sem
þekkja rit hr. Jóh. Jóhannessonar skilja
þetta vel. Þeir vita að sögur hans
eru kjarninn í hinum svo nefndu „Nick
Carter bókmentum“, þeir vita eins og
sýnt er hér á undan, að í þeim skortir
ekki beinar fyrirmyndir, að þær eru
jfullar af voðalegum glæpalýsingum, af
frásögnum um dýrið í manninum, sem
smeygir af sér höftum siðmenningar-
innar og sparkar og drepur allt sem
fyrir verður í von um lítilfjörlegan
stundarhagnað. Því allar þessar ódáðir
eru settar í samband við gæði sem
flestir menn þrá, til að freista fáráð-
linganna til að loiða þá út á glæpa-
stiginn, ef unnt er. Lesaranum er sýnt
hve létt sé að verða auðugur, ef maður
hafi hug til að vinna rangan eið eða
úthella mannsblóði, hversu völd fylgi
auðnum og frægð völdunum.
En alt af eru peningarnir aðalatrið-
ið, sá Aríaðneþráður sem þessir höfund-
ar ráða manni að atyðjast við gegnum
völundarhús tilvernnnar. Og þetta er
eðlilegt. Fjárdráttarþjóðin eignast fjár-
dráttarskáldskap, rit sem eru forðabúr,
þar sem spiltir menn á spiltri öld safna
aman og geyma lágarog dýrslegar hugs
sanir. Manni óar við þeirri hugsun, að
nokkrir menn skuli vilja lána úr þessu
forðabúri. Og þó hefur það verið gjört,
héðan frá í-dandi, og varningnum þrengt
inn á hvert einast heimili. Og manni
finnast ávextirnir sýnilegir. Viðburðir
gjörast daglega hér í Reykjavík og
títt á vegunum kring um bæinn sem
benda í þá átt, að fleiri íslendingar en
skyldi hafi sökt sér djúpt ofan í hina
óttalegu leyndardóma amerískrar við-
skiftafræði.
Útgáfa hr. Jóh. Jóhannessonar á að
öllu samtöldu ekki siun líka. Þar eru
í fullkomu samræmi allir þeir egin-
leikar sem lýta bækur, jafnt þeir sem
ber að fyrirlíta og þeir sem ber að
hata. í hverri einstakri greiu svívirð-
inganna hafa þær átt einhvern keppi-
naut. Margar bækur eru nærri því
eins tilgjörðarlegar og smekklausar eins
og sögur hans, nokkrar jafn óskáldleg-
ar og Jýgilegar og fáeinar álíka sið-
spillandi. Ef til vill eru lika til bæk-
ur á jafn vondu máli, þótt éghafi aldrei
leaið þær né heyrt þeirrn getið. En
þegar alt þetts kcmur samau: tilgerð,
smekkleysi, leirburður, Jýgi, spillingar-
andi og málleysur þá fiunur maður þó
að engir nema Ameríka og hr. Jóh.
Jóhannesson gitu gjört slikt furðuverk.
Eu eftir alt sem nú hefur verið fund-
ið til foráttu ritutn hr, .Tóh. Jóhannes-
sonar er mér það bæði ljúft og skylt
að viðurkenna, að í þeim er er ein at-
hugun svo glögg og góð, að hún hefði
verðskuldað göfugri samastað. Gamall
innbrotiþjófur færir þar fram sjálfsvörn
síns. „Menn mega ekki ímynda sér“
segir hann „að allir glæpamenn séuill-
menni og að þeir hafi annaðhvort feng-
ið glæpafýan sína að erfðum eða gjört
hana svo rótgróna í sér með stöðugum
vana að þeir eiga ekki afturkvæmt“.
Meiningin er auðsjáanlega sú, nð
ekki sé rétt að dæma maungildi þeirra
sem fremja skaðleg verk eingöngu eft-
ir þeim athöfnum. Og dagleg reynsla
staðfestir þessa athugun, en ef til vill
ekkert betur en æfiferill hr. Jóh. Ji-
hannessonar. Hann vinnur með bóka-
í^tgáfu sinni ákaflega óþarft verk, stór-
hættulegt bæði fyrir menning og sið-
gæði þjóðar hans. Og þó gjöri ég &ls
ekki ráð fyrir, að hann sé eins vond-
ur maður eins og búast mætti við. Og
ég dreg það einmitt af því, hve verkið
er afarílt. Manninum getur varla ver-
ið sjálfrátt. Hann veit naumast, hvert
hann fer, hefur sennilega enga hugmynd
um afleiðingaruar. Og ber þó ekki
fremur að aumkva hann en áaaka?
Er því trúandi á nokkurn algáðan
mann, að hann geri vísvitandi regluleg-
ar og langvinnar tilraunir til að auka
heimsku og spillingu með þjóð sinni og
getiþó gengið um eins og ósekur maður?
Mundi því líkur maður yfir höfnð geta
hafst við í bæ með 10,000 íbúnm, séð
daglega, heilsað og talað við marga af
þeim sem hann er að skaða? Ég held
ekki, að min«ta kosti hefi ég aldrei
kynst þvilíkri óskammfeilDÍ hvorki i
daglegu lífi né skáldskap, jafnvel ekki
í bókum hr. Jóh. Jóhannessonar sjálfs.
En önnur ráðning er möguleg. Hugs-
um okkur dreng, einfaldan dreng, sem
á ílt í æskunni, sem ekki nær að þrosk-
ast alhliða, sem vex npp og er bara
partur af manni, kaldur og samúðarlítill.
Látum þann mann ungan kynnast sorp-,
bókmentum, setjum svo að hann byrji
að gefa þær út, að hann græði fé á
þeirn, að hann lesi af þeim prófarkir,
ekki einar heldur þrennar, að hann sjái
þær í hrúgum kring um sig, þreifi á þeim,
sé fuliur af þeim. Mundu þá ekki