Tölvumál - 01.05.1996, Blaðsíða 10

Maí 1996
Áhyggjuefni:
Árið 2000
Douglas Brotchie, forstöðumaður Reiknistofnunar Háskólans, segir sitt álit
Áramót koma hæfilega sjaldan og hafa þann
kost að vera tiltölulega fyrirsjáanleg, koma fáum
eða engum á óvart. Það sama mætti segja um
aldamót. En nú skammt undan eru fyrstu alda-
mótin sem langflest okkar hafa lifað - og það
sem skiptir enn meira máli í þessu samhengi,
þetta eru fyrstu aldamótin eftir að tölvur, eins
og við þekkjum þær, komu fram.
Ég læt liggja milli hluta pælingar og
vangaveltur um það hvenær næsta öld byrjar,
hvort það verður 1. janúar árið 2000 eða árið
2001. Framkomin rök stærðfræðinga og stjörnu-
fræðinga sem halda því fram að ný öld byrji
ekki fyrr en 2001 eru í mínum huga mjög sterk,
rökrétt og sannfærandi, en almenningi finnst
þessi rök léttvæg. Almenningur, sú stóra og öfl-
uga hjörð, mun fagna aldamótum 1. janúar
2000 hvað svo sem fræðimenn tauta og raula.
Það sem er framundan eru ekki einu sinni
venjuleg aldamót, frekar eru þau aldatugamót
en það vill þannig til að sú staðreynd breytir
engu um efni þessarar greinar.
Tilkoma ársins 2000 er tilefni til stórra
áhyggna fyrir ábyrgðarmenn tölvukerfa, tölvu-
deilda og hugbúnaðarframleiðenda, og gefur
tilefni til umhugsunar um heilsu og framtíð þeirra
kerfa. Ekki skal vanmeta hversu afdrifarík þessi
ártalaskipti koma til með að verða fyrir tölvukerfi
og umsjónarmenn þeirra.
Nú þegar hafa komið fram dæmi þar sem
væntanleg aldamót eru farin að hafa áhrif á
reksturfyrirtækja í gegnum tölvukerfi sem rekst-
urinn grundvallast á. Kerfisfræðingur í fyrirtæki
einu í Bandaríkjunum hefur bent á að nú þegar
eru færri en 999 vinnudagar fram að aldamót-
um. Þetta kom óþægilega í Ijós í fyrirtæki hans
þegar skyndilega hurfu pantanir að verðmæti
nokkurra milljóna dollara úrframleiðslustýringar-
kerfinu. Skýringin á þessu fannst þegar tölvu-
kerfið var skoðað; kerfið var hannað til að birta
pantanir sem þyrfti að afgreiða innan 999 vinnu-
daga. Þegar komið var yfir mörkin, þegar 999
vinnudagar voru fram að aldamótum, valdi
kerfið úr og birti pantanir sem afgreiða þurfti
fyrir 1. janúar árið 00 - og þær voru engar.
„Lausnin" sem gripið var til var að gera breyt-
ingu á forritinu þannig að það reiknaði aðeins
500 daga fram í tímann.
Eðli málsins
Grundvallarvandamálið er augljóst fyrir for-
ritara og snýst um geymslu dagsetninga þar
sem ártal kemurfram. Hversu oft höfum við ekki
séð dagsetningar í forriti geymdar sem 95-09-
04 í stað 1995-09-04? Þetta er kjarni málsins.
Eftir fjögur ár verður árið 2000 komið en mörg
forrit sem nú eru í notkun munu stytta það í
„00“. Hvernig verður þá hægt að greina á milli
1900 og 2000? Útreikningar sem byggjast á ár-
tölum, til dæmis þar sem reiknaður er út munur
milli tveggja dagsetninga til að fá út lengd tíma-
bils eða aldur, ganga ágætlega svo lengi sem
báðar dagsetningarnar eru í sama árhundraði.
Þeir ganga hins vegar heldur illa ef svo er ekki.
Allt í einu verður fjöldi fólks kominn með nei-
kvæðan aldur, vextir reiknaðir á lán verða einnig
neikvæðir, nýir hlutir verða taldir eldgamlir og
allt eftir því.
Þetta styttra dagsetningarform getur verið
geymt í skrám á segulmiðlum, á segulbandi eða
diski, eða í gagnasöfnum. Ennþá lúmskara er
það tilfelli þegar styttra form dagsetningar er
geymt einhvers staðar í forritum. Eða forritið
getur (ósjálfrátt) stytt dagsetningar þó svo að
inntaksgögn séu í lagi. Enn eru í notkun mjög
mörg forrit sem geta verið tíu eða jafnvel tuttugu
ára gömul, arfleifð frá þeim tímum þegar hvert
bæt var dýrt. Á ensku er þessum forritum oft
gefið virðulega heitið „legacy programs11.
Þegar við veltum þessum hlutum fyrir okkur
sjáum við glögglega og enn einu sinni (ef frekari
sönnunar er þörf) hversu gagnlegt gott og
tæmandi gagnasafn/atriðasafn (e. datadiction-
ary) getur verið til að áætla áhrif breytinga. Sé
gagnaatriðasafn í lagi er viðfangsefnið vel við-
ráðanlegt.
10 - Tölvumál