Dagblaðið Vísir - DV - 25.03.1993, Blaðsíða 27

39
FIMMTUDAGUR 25. MARS1993
Menning
Á þessari mynd má sjá nokkra skólanemendur fá leiðsögn um sýning-
una íslenskt landslag. DV-mynd GVA
Ósjálfráð
sýning
Eins og allir vita er landslagsmálverkið langfyrirferðarmesta framlag
myndlistarmanna til íslenskrar menningar. Þær stofnanir, sem hér hefur
verið komið upp í kringum myndhst, einkum Lástasafn íslands og Lista-
safn Reykjavikurborgar, eru fyrst og fremst varðveislustofnanir fyrir
landslagsmálverk sem eru aöalstolt þeirra og í reynd bæði sverð og skjöld-
ur í allri starfsemi þeirra. Hvað
Myndlist
Hannes Lárusson
snertir aðferðir og hugmyndafræði
eru verk þessara „gömlu meist-
ara“ innan íslenskrar myndlistar-
sögu afsprengi 19. aldarinnar með
20. aldar ívafi. Það er því ekki að
undra að þær stofnanir, sem varð-
veita þessi verk, séu í grundvallaratriðum byggðar upp og reknar með
síð-19. aldar- eða aldamótasniði og að umgjörð og framsetning sýningar-
innar á Kjarvalsstöðum sé 100 ára tímaskekkja. Þetta breytir því þó ekki
að hér skjóta upp kolhnum mörg síung lykhverk íslenskrar 20. aldar
myndlistarsögu.
Landslag sýningarinnar
Það er verðugt umhugsunarefni hvemig svona sýning er sett saman.
Fyrst era mörkuð hentug timamörk en tímabilið 1900-1945 spannar
hvorki meira né minna en helminginn af samfelldri myndhstarsögu ís-
lendinga. Síðan er farið á stúfana og safnað saman verkum sem hafa
verið gerð á tímabilinu og þau flokkuð niður eftir höfundum og ártölum.
Þá era öh skilrúmin í húsinu dregin fram th að sem flestum verkum
megi koma inn í húsið. Og eins og ósjálfrátt er útkoman þannig orðin
eitt stórt landslagsmálverk sett saman af aðstandendum sýningarinnar
og munar minnstu aö verkin nái alveg saman og Kjarvalsstaðir hafi loks
náð því takmarki að verða betrekktir með hraun- og fjallaveggfóðri. Sýn-
ingargesturinn á því aö geta sparað sér bíltúrinn út í íslenska náttúru
og um leið fengið sér kaffiboha í kaffihorninu þar sem gamla jólakakan
hans Kjarvals er í glerskápnum ásamt pahettunni hans sem reyndar er
sjálf á yfirboröinu eins og storkið hraun. Það er vert að vara gesti við því
að missa sjónar á bömum sínum á sýningunni því erfitt getur verið að
finna þau aftur inni í völundarhúsi skhrúmanna og ef gestirnir skyldu
kaha á bömin þá er eins víst að svo bergmáh í betrekkinu að undir taki
í fjallasal.
Að fela en ekki sýna
Þegar um jafnríka og þaulsýnda hefð er að ræða og landslagsmálverkið
íslenska á fyrri hluta aldarinnar mætti búast við að óþrjótandi möguleik-
ar á nýjum túlkunum og efnistökum væru nýttir. En vai verkanna á
sýningunni, hönnun sýningarskrár og inngangur í henni eftir Kristínu
G. Guðnadóttur staðfestir þvert á móti fullkomna sjálfheldu gagnvart
viðfangsefninu þar sem hinar troðnu vilhgötur era gjaman famar. Eftir-
farandi thvitnun er dæmigerð fyrir stíl og efnistök inngangsins: „Nafn
Kjarvals er órofa tengt Þingvöhum...“ „Auk þess að yrkja í hraunið
gekk innlifun Kjarvals í náttúruna enn lengra og hann gaf sig á vald
draumum, innblásinn af fegurð íslenskrar náttúru og þeim verum sem
hana byggja."
Hvergi er gerð thraun th að spá í eða greina félagslegt eðh hefðarinn-
ar; t.d. með thhti th sambands hstamannanna og myndefnis þeirra við
kaupendur verka þeirra. Ekki er gerð sannfærandi né alvarleg grein fyr-
ir tengslum þessara verka við nítjándu aldar hsthugsun, s.s. rómantík,
nýklassík, impressionisma og symbóhsma. Og þess vegna er ekki heldur
við því að búast að talað sé um hti og htaskynjun sem er einn helsti kjam-
inn í impressionismanum og þeim viðhorfum sem af honum leiddu og
endurspeglast t.d. á thþrifamikinn hátt í sumum verkum Jóns Stefánsson-
ar. Þessi dularfuhi fjallsrass, sem er á nær hverri mynd, virðist engar
áleitnar spurningar vekja í hugum aðstandenda sýningarinnar. í texta
sýningarskrárinnar örlar vart á innsýn í einstök verk, listamenn né hefð-
ina í hehd. Enda undirstrikar uppsetning sýningarinnar að hér er ekki
verið að sýna og varpa ljósi á uppruna eða kjarna íslenskrar landslags-
hefðar og þ.a.l. íslenskrar nútímamyndhstar heldur verður sýningin frem-
ur th að fela og skyggja á hann. í lok inngangsins í skránni er sagt um
listamennina að þeir hafi.kveðið hver með sínu lagi óðinn th lands-
ins.“ Og þrátt fyrir aht má heyra óminn af þessum óði á sýningunni en
sýningin í hehd bergmálar en hljómar ekki saman. Framtakið er hins
vegar óður th kerfis og stofnunar sem gín yfir hefð sem það virðist ekki
lengur hafa raunverulegan áhuga eða getu th að túlka. Þegar hálf mynd-
hstarsagan á íslandi hggur undir eins og hér á þá ekki að vera sjáifsögð
krafa að leitað sé th hæfustu maima, innlendra sem erlendra, th að vinna
verkið? Sýningin stendur út aprh og er fuh ástæða th að hvetja unnend-
ur íslensks landslags th aö fara í bhtúr út í sjálfa náttúruna um næstu
helgi.
Norræna kvikmyndahátíðin - Háskólabíó: II Capitano: ★
Líf til Iftils
Kvikmyndir í bíó í dag gerast vart leiðinlegri en
þessi thgerðarlega sænska vegamynd.
Hún er byggð á sönnum atburði, harmleik er reið
yfir þjóðina fyrir rúmum íjóram árum þegar frnnskt
flökkupar myrti heha fjölskyldu í thgangsleysi.
Morðmáhð fékk ítarlega umfjöhun í blöðum á þeim
tíma og var aht sem hægt var að vita um parið dregið
fram á síður slúðurblaðanna meðan vikulangur flótti
þess stóð yfir. Mennirnir á bak við þessa mynd, leik-
stjórinn Jan TroeU og handritshöfundurinn Per Olov
Enquist, hafa vhjað segja frá persónunum á bak við
glæpamennina en sú hhð á málinu hefur eflaust orðið
útundan í slúðurblöðunum.
Máhð er bara að sagan sem þeir hafa smíðað í kring-
inn atburðina er óstjórnlega leiðinleg. Myndin fylgist
með parinu í nokkum tíma á undan voðaverkinu. Hún
fjaUar meira um karlmanninn, Juha, og nokkur aftur-
hvörf úr hans eflaust nöturlegri æsku eiga að sýna
að hann hefur verið gaUagripur ansi lengi. Þegar hann
hittir Maritu verður úr einkennhegt samband. Hún
lætur algerlega stjómast af Juha og leið þeirra hggur
th hinna Norðurlandanna í leit að áhyggjihausu lífi.
Frásögn Troeh og Enquist er með eindæmum
óspennandi og félagskapur persónanna tveggja verður
Norræna kvikmyndahátíðin - Stóri feiti pabbi minn:
Stóri feiti pabbi minn
Sænska myndin Stóri feiti pabbi minn er rýr sál-
fræðikönnun á samböndum innan þriggja manna fjöl-
skyldu og þá sérstaklega milh sonarins, sem er 11 ára,
og fóður hans. Stráksi dýrkar pabba og í fyrstu virðist
fjölskyldan vera einstaklega samhent en svo kemur í
ljós að pabbi er í raun drykkfeUdur draumóramaður
og ekki viö eina fjölina feUdur í kvennamálum. Ástand
hans versnar með degi hverjum en stráksi neitar að
horfast í augu við raunveraleikann og hefur líka snú-
ist gegn mömmu sinni, sem hefur þegjandi þolað þetta
ástand áram saman.
Það er ekki hægt að gera sálfræðidrama nema aö
kafa ofan í sálarlíf persónanna og draga út einhverjar
orsakir hegðunar þeirra. Stóri feiti pabbi minn forðast
það eins og heitan eldinn. Þaö tekur myndina óratíma
að setja upp sögusviðið en það eina sem hún gerir er
að rissa upp mynd af óviðunandi ástandi og sýna
hvemig sonurinn áttar sig smám saman á því.
Þegar ástandið er loks farið að ná suðupunkti er eins
og hendi sé veifað og vandamáhn á bak og burt. Hvort
höfundamir hafa ætlað ofurgleðhegum endinum að
vera kaldhæðinn eða ekki er óljóst. Hann hlýtur að
vera það, því ef ekki þá era höfundarnir gjörsamlega
úti á þekju. Vandamál af þeirri stærðargráðu sem þessi
fjölskylda ghmir viö gufa ekki upp af sjálfu sér eins
og þau gera í endann á myndinni.
í báðum tilfehum er meining sögunnar óljós og sá
tími sem hefur farið 1 hana til hths. Gæðaleikhópur,
fahegar sveitamyndir og glefsur af góðum húmor inn
á mihi bjarga þó því sem bjargað verður.
Svidsljós
Nýtt hús og nýir búningar
Útibú íslandsbanka á Selfossi opnaði nýja afgreiðslu í nýju húsi við Austurveg hér í bæ fyrir skömmu.
Starfsfólk bankans bauð viðskiptavinum upp á veglega innflutningsköku og rjúkandi kaffi í tilefnl dagsins en
jafnframt notaði bankafólkið tækífærið og vígði nýja starfsmannabúninga. DV-mynd Kristján
Sonurinn dýrkar föður sinn í Stóri feiti pabbi minn.
Kvikmyndir
Gísli Einarsson
STÓRI FEITI PABBI MINN (MIN STORE TJOCKE FAR) (sænsk-
1992) 102 min.
Handrlt: Magnus Nilsson, Kjell-Áke Anderson.
Leikstjórn: Anderson.
Leikarar: Nick Björling, Rolf Lassgárd, Anne Petren, Yvonne
Schaloske, Krister Hendrikson, Lena Strömdahl.
nánast óþolandi leiðinlegur um leið. Troeh teygir lop-
ann óþarflega og notar furðulega mikið af khsjum,
bæði myndrænum og í sögunni. Hann fómar atburða-
rásinni fyrir persónuskoðun en hún er svo hroðvirkn-
islega unnin að áhorfandinn fær enga innsýn í hugar-
heim persónanna. Sú htla sálfræði sem er í gangi er
vægast sagt einfold og byggist meira á fordómum en
nokkra öðra. Síðustu mistök Troell og Enquist era að
segja ekki frá því hvernig máhnu lyktaði og enda
Kvikcnyndir
Gísli Einarsson
myndina í lausu lofti.
Eina góöa hugmyndin sem þeir fá er að sýna ekki
morðin, heldur setja þau á svið eftir á í íþróttasal með
leikhóp frá lögreglunni og Juha sem leikstjóra.
II Capitano (Sænsk - 1992) 110 min.
Handrit: Per Oiav Enquist.
Leikstjórn: Jan Troell.
Leikarar: Antti Relni, Maria Heiskanen.