Þjóðviljinn - 23.11.1954, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 23. nóvember 1954 — ÞJÓÐVILJINN —- (7
Gunnar Gunnarsson kemur út úr pýzka stjórnarráðinu 20. marz 1940 eftir viðtal við
Adolf Hitler, vœntanlega um manntign og menningarvarnir.
Höfundurmn og verk hans
Gunnar Gunnarsson hefur
undanfarna daga birt ófagr-
ar lýsingar á andstæðingum
sínum, og er illt til þess að
vita að þjóð vor skuli enn
ala þegna sem helzt verður
jafnað til úlfa þegar þeir
eru verst á sig komnir, með
froðu um fláan kjaft. Hitt
er þó bót í máli að samtím-
is skuli vera uppi hinir beztu
menn, og sérstaklega kann
Gunnar Gunnarsson að meta
sjálfan sig að verðleikum öll-
um öðrum fremur. í ræðu
sinni á Heimdallarfundinum
kvaðst hann vera hinn á-
gætasti leiðtogi frelsis, vest-
rænnar menningar, lýðræðis
og kristinnar trúar, enda
teldi hann „árvekni, erfiði og
jafnvel lífið sjálft auðvelda
fórn á altari manntignar og
til menningarvarna". Það er
því ekki að undra þótt hinir
breyskari líti til þessa göf-
ugmennis sem fyrirmyndar
og grandskoði sérstaklega
feril háns, því trú ber að
sýna af verkum.
B
Árið 1936 höfðu nazistar
ráðið ríkjum í Þýzkalandi í
þrjú ár og þegar unnið stór-
felld afrek á sviði manntign-
ar og menningarvarna. Á
næstu tveimur árum áður
höfðu þeir svipt 10.000
stjórnmálaandstæðinga lífi,
kveðið upp 225.000 pólitíska
dóma og námu þeir saman-
lagt 600.000 ára tukthúsvist.
Þeir höfðu hreinsað til af
mikilli röggsemi meðal skálda
og listamanna, og ekki van-
þörf á að mati Gunnars
Gunnarssonar sem segir um
einn þeirra ofsóttu, hinn
heimsfræga rithöfund Bert
Brecht. að kjörorð hans hafi
verið og sé: „Sökktu þér í
fenið og faðmaðu böðulinn".
Á sama hátt höfðu þeir tek-
ið til hendi í fræðimennsku
og vísindum, meðal annars
sannað að stærðfræði gyð-
inga væri úrkynjuð og ann-
ars eðlis en sú sem germ-
anir tíðkuðu, og síðan
breyttu þeir í samræmi við
þá sönnun. En nú voru ménn-
ingarvarnirnar mikið til full-
komnaðar og manntignin
ríkti ein, og af því tilefni
skyldi boðið til mikillar
veizlu. Til þess var valið 550
ára afmæli háskólans í Heid-
elberg; á þeim merku tíma-
mótum átti að fagna unnum
sigrum og boða nýja sókn á
sömu braut. Þó tókst ekki
eins vel til og vonazt hafði
verið eftir, því svo mikil
var skammsýnin um þær
mundir að enginn erlendur
háskóli fékkst til þess að
senda fulltrúa í veizluna.
Sem betur fór voru þó til
einstaklingar \ staðinn sem
höfðu fullan skilning á því
sem gerzt hafði, voru óðfús-
ir að hylla hina röggsömu
valdamenn og stuðla að því
að festa sem bezt í sessi
hina nýju menningu. Auð-
vitað var Gunnar Gunnars-
son fremstur í þeim hópi,
maðurinn sem telur „lífið
sjálft auðvelda fórn á alt-
ari manntignar og til menn-
ingarvarna“, og honum var
ákaft fagnað af leiðtogum
Þriðja ríkisins, er sæmdu
hann doktorsnafnbót sem
fullgildan boðbera þess anda
sem einkenndi bókmenntir,
listir og vísindi Þýzkalands.
•Hlaut skáldið af þessu mik-
inn frama, auk þess sem
mjög var keppzt um að gefa
út bækur hans á þýzku gegn
góðum ritlaunum til þess að
fylla upp í skarðið eftir hin-
ar sem brenndar höfðu ver-
ið. En að sjálfsögðu höfðu
þær afleiðingar aldrei hvarfl-
að að Gunnari Gunnarssyni,
því í Morgunblaðinu í fyrra-
dag kveðst hann vera mað-
ur „er eigi sé falur hvorki
gegn verði né vinmælum“.
I
Nú liðu tímar fram. Naz-
istar höfðu lokið afrekum
sinum heimafyrir, og röðin
var komin að öðrum þjóðum.
Þeir höfðu lagt undir sig
Tékkóslóvakíu og Austurríki,
gleypt hálft Pólland en verið
stöðvaðir þar í bili af rauða
hernum, og nú skyldi stefnt
að algerum heimsyfirráðum.
Þá sókn þurfti að undirbúa
með aðstoð andlegra afreks-
manna, og enn er Gunnar
Gunnarsson' til kvaddur. I
ársbyrjun 1940 er hann kom-
inn til Þýzkalands og þar er
tekið á móti honum eins og
þjóðhöfðingja, hann er hyllt-
ur í blöðum og tímaritum,
hvarvetna þyrpast að hon-
um einkennisbúnir leiðtogar
manntignar og menningar-
varna, berja saman hælum
og rétta fram handleggi.
Gunnar Gunnarsson kemur
fram í hakakrossprýddum
ræðustólum í Liibeck, Rends-
burg, Hannover, Halberstadt,
Kiel. Braunschweig, Stettin,
Sehneidenmuhl, Königsberg,
Tilsit, Insterburg, Guben,
Forst, Potsdam, Hindenburg,
Dresden, Chemnitz, Leipzig,
Reissenberg, Aussig osfrv. --
alls í 44 þýzkum borgum. Og
auðvitað lét hann ekki hjá
líða að heimsækja Súdeta-
þjóðverja í hernumdum hér-
uðum Tékkóslóvakíu, né held-
ur hermennina á vesturvíg-
stöðvunum — þá sem biðu
eftir fyrirskipun um innrás-
ina í Danmörku og Noreg.
Sigurförinni lauk svo með
því að Gunnar Gunnarsson
gengur á fund Hitlers 20.
marz 1940, og þeir eiga með
sér langt viðtal. Umræðu-
efnið er ókunnugt, en hitt er
víst að eftir þetta kemur
mikill ferðahugur í Gunnar
Gunnarsson; hann tínir í
skyndi saman pjönkur sínar
í Danmörku, geisist til Nor-
egs og kemst úr landi með
síðustu ferð Lyru 8. apríl
1940 — einum degi áður en
nazistar ráðast inn í Norð-
urlönd.
I
Og enn .liða tímar fram.
Því miður gera Vesturveldin
sig sek um það „meinfræga
vitfirringsofboð" að hjálpa
Sovétríkjunum við áð leggja
nazismann að velli, eins og
Gunnar Gunnarsson komst
að orði í ræðu sinni á Heim-
dallarfundinum, þannig að
hann fékk ekki tækifæri til
þess að stuðla hér á landi að
þýzkri manntign og menn-
ingarvörnum. En einnig
þetta sorgartímabil leið hjá
þótt þungbært væri, og nú
eru sömu gömlu góðu leið-
togarnir komnir til valda í
Vesturþýzkalandi, auðhring-
arnir hafa fengið eignir sín-
ar aftur, hershöfðingjarnir
hafa látið sníða á sig nýja
einkennisbúninga, æskumenn
eru aftur þjálfaðir í morð-
tækni — og forlög gefa af
miklu kappi út ritverk þókn-
anlegra höfunda og eru ó-
sínk á ritlaunin. Og enn
stendur Gunnar Gunnarsson
í ræðustóli og flytur sama
boðskapinn og fyrr. Það eitt
er breytt að nú er ekki haka-
kross á ræðustólnum, heldur
ránfugl sem er að hefja sig
til flugs.
þess að vita ef menn mis-
skilja orð hans og gerðir. Það
er þó bót í máli að slíkir
menn eru'ekki af betra tag-
inu, haldnir „gáfnakröm“ og
illa innrættir: „Sjálfsmyndin
sæmir þeim: vargur, mátt-
vana, með froðu lyga og gíf-
uryrða um fláan kjaft“. Því
miður kemur það fyrir að
hin aríska þjóð vor elur
slíka syni, og mætti rekja_
mörg dæmi þess. Hér skal þó
aðeins rifjuð upp ein hlið-
stæð lýsing til stuðnings
þessu sjónarmiði Gunnars
Gunnarssonar, en liún er
tekin frá einum mikilsvirt-
asta syni þjóðarinnar, Ein-
ari Jónssyni myndhöggvara.
Hann segir svo í Minningum
sínum um mann sem hann
kynntist endur fyrir löngu
úti í Kaupmannahöfn: „Ég
þekkti einnig annan af líkri
Gunnar Gunnarsson í haka-
krossprýddum rœðustóli í
Königsberg.
tegund, er að andlegu at-
gervi var svo farið, að hann
sýndi óviðráðanlega minni-
máttarkennd sína í því, að
fá sig til að draga aðra nið-
ur með háði og lygum, ef
ske kynni að meðalmennsku
hans sjálfs yrði þar með að
einhverju leyti betur bjarg-
ar upp á einhvern háveldis-
stól, því þrjár óskir virtist
hann bera í brjósti öllum
öðrum óskum fremur: völd,
metorð og auðlegð, og allt
virtist snúast um þetta
þrennt, og áttu þá — sem
forspil, — allar pjötlu-
brúðurnar í skáldsögum
hans að stíga dansinn kring-
um geislandi helgihreinleik
og mikilleik sjálfs hans,
er öllum átti svo að verða
starsýnt á, í mótsetningu við
listamennsku hinna. Sér-
staka unun virtist hann
hafa af því að níða einkan-
lega nokkra af sínum fornu
vinum og velgjörðamönnum
— og þá, er af fátækt sinni
veittu honum þá hjálp, .er
þeir megnuðu, og hann þó
tók á móti „mæddur af fá-
tækt“.“ — Það er rétt þjá
Gunnari Gunnarssyni að það
er hverri þjóð hollt að var-
ast slíka þegna, og sem bet-
ur fer koma þeir oftast uþp
um sig í verfei á langri ævi,
Þessa mynd birti danska tímaritið „Kurturkampen“
í september 1936 eftir að Gunnar Gunnarsson hafði
verið sœmdur doktorsnafnbót nazista í Heidélberg.
.1
Það er rétt hjá Gunnari
Gunnarssyni að leitt er til
emmitt þegar
reynir ámann-
tign og menn-
ingax*vamir.
A

m
s
■s
- m
m
m
■
:
I •*•■••••«•!
!■•■••••«■■■••■■■■•■•■■■■■•■■
•■••■•■•»••■•••••••••*■■*