Þjóðviljinn - 10.11.1973, Blaðsíða 7

Laugardagur 10. nóvember 1973. ÞJODVILJINN — SÍÐA 7
Jakobína
Siguröardóttir skrifar
„Blessaöur maöurinn að
biöja min! Hann hefði getaö látið
þaö vera eins og hinir”, var haft
eftir gamalli konu á Suðurlandi,
sem aðeins hafði fengið einn biðil
um ævina, en ekki haft vit á að
taka honum og þessvegna piprað.
En hún var honum þakklát alla
ævi fyrir hugulsemina. Þetta kom
mér nú fyrst i hug, þegar ég las
greinina þina, Franz Gislason.
Það er nú meiri lofræðan um mig
og minn skáldskap, sem þú flytur
þarna i upphafi, eiginlega las ég
hana sem órimað ljóð. Svei mér
þá, að ég fór bara hjá mér við að
lesa-þetta um sjálfa mig og þetta
litilræði, sem mér hefir tekist að
klúðra saman um dagana. Ég sat
þarna eins og dolfallin og las
þetta fagra ljóð aftur. Og þá datt
mér svolitið ljótt i hug, en ég segi
ekki hvað það var, það var svo
ljótt. Og óðara minntist ég Snorra
og þess sem hann segir um sann-
leiksgildi lofkvæða: ,,En það er
háttur skálda að lofa þann mest,
er þá eru þeir fyrir, en engi myndi
það þora að segja honum sjálfum
þau verk hans, er allir þeir, er
heyrði, vissi að hégómi væri og
skrök, og svo sjálfur hann.” Að
lokinni þessari upprifjun sló ég
þvi föstu, að þér hafi einhvern-
tima dottið i hug, að þessi skáld-
kona væri til, sem þú lýsir svona
fallega i ljóðinu þinu, og að ég
væri hún.
Fyrir mörgum árum orti
maður til min kvæði, sem var
bara ansi gott. Þegar ég svo las
framhaldið greinar þinnar um
„bölið mikla,” þá læddist að mér
sá grunur að þér kynni að fara
eins og þessum forvera þinum.
Þessvegna ætla ég að skrifa þér
um hæl og reyna að fyrirbyggja
það, að þú snúir þvi kvæði til ein-
hverrar annarrar, sem þú nú
hefir ort til min. Þú hefir greini-
lega misskilið ýmislegt i greinar-
korninu minu, sem þú á eftir lof-
kvæði þinu gerir að umræðuefni.
Það getur verið að þér finnist ljótt
að ganga með hugsjónir i koll-
inum. En mér finnst það alls ekki
Ijótt. Ef kommúnistar hafa likar
hugsjónir og ég, þá dettur mér
ekki i hug að meina þeim það,
slður en svo. En það var nú samt
ekki „allsnægtariki kommún-
ismans”, sem ég hafði i huga
þegar ég skrifaði þetta greinar-
korn, enda ekki svo vel heima i
marxiskum fræðum, fremur en
öðrum fræðum,.að ég geti notað
það til viðmiðunar i minum
viðhorfum til samfélags þess sem
við nú búum við hér á Islandi.
Þú minnist á Votmúlann. Þú ert
vonandi ekki að láta þér detta i
hug, að ÉG sé þriðji aðili hinna
fjdrsterku manna, sem vildu fá
að kaupa Votmúlann, og vildi
ekki láta birta nafn sitt opin-
berlega? Nei, ég veit að þú vænir
MIG ekki um slikt. En fyrst þú
nefndir Votmúlann, þá ætla ég að
segja þér dálitla sögu. Það var
einu sinni uppi Hornstrendingur,
sem hélt þvi fram að enginn
maður ætti að eiga jörð, heldur
ætti hún að vera sameiginleg eign
allra manna. Hann var sonur
Halls gamla á Horni. Þá var
marxisminn ekki fæddur, að ég
held. Hvernig heldur þú að
maðurinn hafi farið að þvi, að
komast að þessari niðurstöðu? Ég
held að hann hafi hugsað dálitið
upp á eigin spýtur og svo hafi það
verið lifsreynslan og e.t.v. sagan
af sameignarsamfélagi hinna
fyrstu Kriststrúarmanna, sem
sannfærðu hann um þetta. Annars
var hann talinn heiðingi og hálf-
gerður kuklari af sinum sam-
tiðarmönnum. En ég er á sama
máli og hann og hef myndað mér
þær skoðanir á likum forsendum.
Og ég er ákaflega mótfallin sér-
eignarfyrirkomulaginu (nema á
kvæðum, sem eru ort til min) eins
og þér er vitanlega ljóst, þar sem
þú ert svona mikill aðdáandi
þessa dýrindis skáldskapar, sem
ég hef látið frá mér fara. Ég trúi
þvi heldur ekki, að nokkur maður
'ilji láta meta hverja lifsstund
sina til peninga. Þú segir að hver
lifsstund okkar sé mæld i krónum
og aurum. „Þeir gera það”, segir
þú, og mér skilst að þú furðir þig
á, að mér skuli ekki vera þetta
ljóst, og að ég skuli ekki vera sátt
við þá óumflýjanlegu ráðstöfun
„þeirra". Að ég samþykki ekki að
„þeim” hafi tekizt þetta, þrátt
fyrir mikla áráttu til að stefna i
þá átt, er einfaldlega sú stað-
reynd, að „þeir” hafa ekki náð
sliku valdi yfir minum lifs-
stundum fram til þessa. Ég hef
notið þeirrar náðar, að mér hefir
veitzt ýmislegt, sem ekki er hægt
að meta til peninga, ekki hægt að
kaupa fyrir alla heimsins
peninga, hversu ginnandi heiti,
sem myntirnar kunna að bera. An
þess hefði mér ekki fundizt lifið
eiga hinn minnsta rétt eða
afsökun fyrir þvi að láta mig vera
til og þurfa að leggja svo hart aö
mér til að tóra, sem ég hef orðið
að gera, og sjalfsagt einnig til að
deyja, þegar þar að kemur. Ég
veit ekki hvernig útsýnið er i
Breiðholtinu, þvi ég hef ekki
komið þangað ennþá, en mér
þykir útsýnið i Reykjavik engu
siðra en af hólnum hérna i Garði,
i fegurstu sveit landsins, að
þinum dómi. Bæði þar og hér hef
ég notið unaðar af að horfa á það
sem ekki verður metið til fjár og
mun veita öðrum af auðlegð sinni
löngu eftir að við erum öll.
Stundum hef ég „lagt það á mig”
að vaka um nætur að vori til að
ganga út til þess að njóta þess,
sem hvorki verður metið til
peninga né goldið með þeim. Og i
samvistum við aðrar mann-
eskjur, reyndar einnig við
frændur okkar dýrin, hef ég
fengið að njóta þess, sem ekki
verður metið til fjár né heldur
goldið. Ég trúi þvi bara alls ekki,
að „þeir” hafi farið svona illa
með þig, að þú hafir ekki notið
neinna lifsstunda, sem hafa verið
ósnortnar af „stiku Verð-
lagningarmeistarans mikla”.
Enda væri þá ekki svo mikið eftir
i þér af gvuði, (Yrði það ekki talin
ritvilla i landsprófsstil. að staf-
setja þetta orð svona?) að hann
færi að láta á sér kræla i þinu
hjarta, nei, augum, fyrir min orð.
Það er vist fjarska litið eftir af
honum gvuði i mér, ég hef ekki
álitið að ég væri aflögufær, en
fyrst þú segir þetta... Kannski
ætti ég samt að minnast á það við
prestinn — en það getur beðið um
stund. Ég vona að það sé ekki
farið að slá út i fyrir mér. Hvað
heldur þú um það? Þú gafst mér
margar ágætar ábendingar i þinu
tilskrifi. Það getur vel verið rétt
hjá þér, að takist okkur að fara þá
leið, sem ég var að reyna að
benda á, þá verði með timanum
hægt að losna við launakerfi og
verðmiðla, en svo framsýn hef ég
ekki verið til þessa. Og vitanlega
finnst þér dálitið kjánalegt, að ég
skuli miða framfærsluskyldu for-
eldra og annarra framfærenda
við 16 ára aldur barna. 1 trúnaði
sagt, þá var ég hálf-hrædd um, að
það yrði talin ósvifin árás á helgi
f jölskyldufyrirbærisins — og
einkum hjónabandið, ef ég
ympraði á þvi að samfélagið sæi
um framfærslu allra barna innan
þess, svo að ég lét slag standa. En
vitanlega hefir þú bæði rétt fyrir
þér og kjark til að segja það. En
þetta, sem þú spyrð um, hvort
hægt sé að meta lifsháska til fjár,
ja, það er nátturlega von þú
spyrjir, en ég hafði raunar fyrir-
vara og sagði: ef til vill, en vitan-
lega hefir þú rétt fyrir þér.
Það er alls ekki hægt. Og
raunar óþarft i samfélagi af þvi
tagi, sem „hugsjón erfiðisins”
lætur sig dreyma um. (Getur
erfiðið annars hugsað?) Ég hef
verið með gamla fyrirkomulagið i
huga, þrátt fyrir allt. Sennilega
ómeðvitað verið að hugsa um
nafnið, sem hann Jónas heitinn
frá Hriflu gaf hættutrygg-
ingunum, sem togarasjómenn
vildu fá á striðsárunum og áttu aö
tryggja fjölskyldum þeirra
nokkurn lifeyri, ef þeir færust,
sem vel gat komið fyrir á þeim
árum og kom fyrir þó nokkrum
sinnum. Hann Jónas heitinn
nefndi þetta „hræðslupeninga”,
og meir að segja verstu land-
krabbar eins og ég sögðu voða
ljóttum Jónas fyrirað tala svona.
t rauninni ertu svo uppfullur af
hugmyndum um hvernig hægt
væri að létta af okkur þessu sér-
eignaskæklatogi, sem ég var að
tala um i greininni minni, að mér
dettur i hug að hér sé hann
fundinn, sem getur lagt á ráðin
um framkvæmd þessarar samfé-
lags- eða kerfisbreytingar, sem
ég var þar að tala um. Hver veit?
Þú talar nokkuð um Þingeyinga
og virðist vera vel kunnugur
þeim. Ég verð vist að segja þér
eins og er, að það eru ekki fyrst og
fremst Þingeyingar, nánar til-
tekið af þér Mývetningar, sem
mest hafa gamnað sér. min eyru
um þessi starfsævistyttingarmál
ykkar háskólamanna. Það vill
svo til, að ég er ekki Mývetningur
og það veldur þvi, að ég á oft tal
við utansveitarfólk. En ég er ekk-
ert að halda þvi fram, að Mývetn-
ingar hafi ekki skopazt eitthvað
að þessu lika. Þeir eru ekki eins
þunglyndir og þú virðist imynda
þér, og það er rétt meðfarið hjá
þér, að hér fyrirfinnst heima-
varnarliö sjálfskipað, hefir
reyndar ekki látið sér nægja það
eitt, að fara með gatslitna brand-
arann um manninn sem pissar
upp i vindinn, heldur tekið til
hendinni, þegar þvi þótti sem
pissið myndi verða einum of mik-
ið, kynni að lenda á og menga hið
þjóðkunna þingeyska loft og flæða
hömlulaust yfir heilar sveitir. Þvi
var það, að ég minntist lang-
skólagenginna óþurftarmanna,
sem gengið hefðu um garða hér i
sveit, en láðist að geta þess, að
sem betur fer eru þeir fleiri,
þeirrar stéttar menn, sem lagt
hafa góðum málstað liðsinni i orði
og verki af ósérhlifni og skilningi
og án tillits til þess hvort þeir
bæru annað úr býtum fyrir sitt
framlag en þakkir nokkurra smá-
bænda og þeirra venzlafólks.
Framtiðin mun skera úr um það,
hvers virði þau ósérplægnu störf
reynast.
Nú, en þótt þú byrjir á þvi, aö
yrkja mér þetta fagra ljóð, þá er
engu likara þegar liður á siöari
hluta tilskrifs þins, en að þú sért
eitthvað sár viö mig, gerir mér
jafnvel upp orð, sem ekki fyrir-
finnast i minni grein.
Einhver gæti jafnvel freistazt
til að hugsa sem svo, að ég væri
að brjóta það með mér, hvort ekki
væri einhver leið til að láta
háskólabyggingarnar fara sömu
leið og fræga stiflu hér i sveit. En
þetta hlýtur að stafa af hörmu-
legum mislestri hjá þér. Þú talar
bara eins og ég áliti menntamenn
þjóðhættulega, og þá alveg sér-
staklega háskólagengna menn.
Mig minnir að ég tæki það greini-
lega fram, að við sem þjóð
hefðum þörf fyrir menntamenn á
öllum sviðum, jafnt og aðrar
stéttir. . En ég er algerlega and-
vig þvi kerfi, sem gerir menn að
forréttindamönnum fyrir það eitt
að hafa menntazt i háskóla til
einhvers starfs. Þú fræðir mig
vitanlega um margt. Og eitt
atriðið i þeirri fræðslu er það,
sem mér hafði reyndar dottið i
hug áður, að auðvitað hefja lang-
skólamenn, a.m.k. flestir,
starfsævi löngu áður en þeir út-
skrifast úr háskólum. Þú segir
það sjálfur, að þú hafir unnið
fyrir þér á námsárum þinum og
söinulciöis skólasyslkini þin. Svo
að þetta um stuttu starfsævina er
eins og hvert annað bull, bara
meinlaust grin. Nema þá ef
einhver glæpist á að taka það
fyrir alvöru og meta til f jár. En er
ekki eitthvað meir en litið bogið
við þá staðreynd, sem þú segir frá
um þetta fyrirvinnumál, að
skólafóik geti á þremur til fjórum
mánuðum unnið sér fyrir heils
árs framfæri, þegar venjulegt
verkafólk helir svona rétt sæmi-
lega afkomu með þvi að vinna allt
árið, nema kannski sumarfriið,
og oftast einn til tvo lima i eftir-
vinnu daglega? livaða störf eru
það, sem skólafólk fær svona vel
launuð yfir sumarmánuðina?
Geta ekki aðrir — ég á við fólk,
sem ekki er i skólum —■ líka fengið
svona vel launaða sumarvinnu?
Eru þetta ekki störf, sem eru
unnin I þágu þjóðfélagsins? t
alvöru talað, Franz, þá þekki ég
reyndar nokkrar ungar mann-
eskjur, sem eru i ýmsum skólum,
þ.á m. menntaskólum, og vinna
yfir sumarmánuðina. En ég þekki
aðeins örfáa pilta, sem með þvi
að vinna eftirvinnu, næturvinnu
og helgidagavinnu eins og orkan
framast leyfir, geta tórt yíir
veturinn á'.Sumarkaupi sinu, og
þó varla nema með ivilnun i fæði
og húsnæði hjá einhverjum skyld-
mennum.
Slika meðferð á manneskjunni
álit ég smánarmeðferð og svi-
virðu við æskuna og mannseðlið.
Þessvegna finnst mér að hver
manneskja eigi að fá sömu laun,
hvort sem hún stundar nám eða
erfiðisvinnu. Eða er nám ekki
vinna? ()g við einu þætti mér
mjög fróðlegt að fá svar frá þér:
Ertu viss um að allir, sem verða
verkamenn hafi valið sér ævi-
starfið? Getur ekki verið, að enn
sé til fólk, sem ekki fær hærri laun
en svo að þvi sé alls ómögulegt að
sjá sér farborða yfir árið með
fjögra mánaða kaupi? Þekkir þú
enga manneskju, sem vinnur
heilsdagsvinnu og hefir ekki
nema tuttugu til tuttugu og tvö
þús. á mánuði? Ég þekki slikt
fólk. Meir að segja fólk sem færi i
einhvern skóla, ef það hefði efni
efni á þvi. Þú átt gott að þekkja
ekki svoleiðis fólk, skal ég segja
þér, þvi það getur komið manni til
að æsa sig upp. En þér að segja,
þá er það nú aðallega kvenfólk,
sem fær svona lágt kaup. Og
stelpurnar geta vitanlega gifzt.
Já, já, mikil ósköp, þær geta
kannski náð i sérfræðinga. Og þó
hann hafi ekki hundrað og tuttugu
þús. á mánuði, þá hefir hann
vonandi eitthvað meira en
óbreyttur ög ósérhæfður verka-
maður. Þær geta kannski orðiö
læknafrúr, meir að segja pró-
fessorafrúr, og þurfa enga
menntun til, bara svolitla lagni og
hagsyni við að pota sér áfram
með einstaklingsframtakinu og á
þann hátt, sem tilheyrir okkar
ágæta samkeppninskerfi. En það
eru ekki ailir ánægðir með þetta
fyrirkomulag. Meir að segja
sextán — sautján ára stelpur
segja ljótt um það og það laglegar
stelpur. Auðvitað ekki allar. Og
ég hef heyrt stráka segja, að þeir
séu ekkert upp á það komnir i
framtiðinni, að vera skyldaðir til
að vera „fyrirvinnur” full-
hraustra kvenna og leggja á sig —
ef ekki sérhæfingarnám, þá eftir-
vinnu og helgidagavinnu. Ég verð
að viðurkenna, að ég er á sörúu
nótum og þetta unga fólk. En það
kann að vera vegna þess hve ég er
orðin gömul. (Þú skalt ekki taka
mark á myndunum, sem Þjóð-
viljinn birtir af mér, þær eru
hundgamlar, og mér er engin
þægð i þessu plati þeirra þarna i
blaðinu.) Þér sárnar að ég skuli
segja ljótt um grunnskólafrum-
varpið. En veiztu bara hvað:
Siðan það fór á kreik fyrir
almennings sjónir hef ég ekki
fyrirhitt eina einustu manneskju,
sem ekki segir meir og minna
ljótt um það, hvort heldur er
háskólagengin eða óskólagengin.
Það kom hingað inn á mitt heimili
og ég sá ekki með minu viti annað
en að blessað fólkið hefði rétt
fyrir sér i þetta skipti, þó að álit
meirihluta fólks sé ekki ævinlega
neinn Salómonsdómur. Þú ert
áhuggjufullur vegna allra
þessara skóla, sem hafa verið
reistir um allt land. Það er ég
liika, bæbi vegna þess, að ég er
hrædd um að þeir henti illa nýja
fyrirkomulaginu, sem grunn-
skólafrumvarpið boðar, og af
fleiri ástæðum. En sé svo að þú
sért ánægður með þetta frum-
varp og Magnúsi Torfa verði
lagður sá kross á herðar að bera
ábyrgð á þvi, að troða Iram-
kvæmd þess upp á okkur, hin
óánægðu jafnt hinum ánægðu,
börn okkar og barnabörn, þá held
ég að ekki sé ástæða til að hafa
áhyggjur af þessum skólum. Þeir
eru ekki annað en hús, og hús er
ekki mikils virði móts við sálir
þeirra, sem hafast við innan
veggja þeirra. Það er það lif sem
þrifst innan veggja húss, sem
gefur þvi gildi, einskonar lifs-
anda, eða þá náþef, sé það ekki
setið lifandi og starfandi fólki.
Og enn eitt: Ertu raunverulega
ánægður með þetta sérhagsmuna
og sérhæfingarkerfi, sem við
búum við? Hvað um framtiðina?
Framtið mannkynsins. Ertu viss
um að tæknin, einhver tækni, sem
ég hef ekki heyrt um, opni þá
blindgötu, sem þaövirðist stefna i
og opinberi okkur viða vegu, sem
við nú höfum ekki hugmynd um
að biði okkar? Ef þú sendir mér
linu, þá bið ég þig að nefna mig
ekki konuna i Garöi, eða Garðs-
konu, þvi að hér i Garði búa þrjár
bóndakonur og ég kæri mig
ekkert um, að þær taki til sin þau
kvæði, sem þú yrkir til min,
hvort heldur þau eru rimuð eða
órimuð. Ég er konan i Garði tvö.
Og þú verður að fyrirgefa gömlu
konunni i Garði, að hún skilur
ekki allt þitt hámenntaða gaman
og hleypur ekki eins hratt og þú
milli Mývatnssveitar og Hellu,
háskólans og Votmúla, að ég nú
ekki tali um hin æðri svið. Satt að
segja gengur mér dálitið illa á
pörtum að skilja hvað þú ert að
fara. Þetta hefir verið eins með
þig, þegar þú last mina grein, að
þú hefir ekki alltaf getað áttað þig
á minu ómenntaða gamni né
skilið hvað ég var að fara. En
mikið skelfing er ég þakklát fyrir
tilskrifið og ljóðið og að vita að þú
lest það sem ég skrifa. Þú hefðir
getað þagað um það eins og
hinir. Og ég vona að þú fáir bráð-
lega að finna fast land undir
fótum, sé svo að þú hafir lent i
eitthvert bannsett fenið i þessu
samfélagi okkar. Það er nóg af
þeim bansettum fenjunum. En
ég óska þér þess ekki, að þú fá-
ir hundraö og tuttugu þús. á
mánuði, úr þvi að þú hefir ekki
lent i þvi óláni fram að þessu. Þá
fyrst held ég að jörðin færi að
skríða undan fótum þér i alvöru.
Og þú myndir aldrei framar segja
neitt fallegt um mig og skáld-
skapinn minn. — Blessaður
maðurinn.
Jakobfna Sigurðardóttir
Garði.
Blessaður maðurinnl