Þjóðviljinn - 04.12.1981, Blaðsíða 8

8 SÍÐA — ÞJÓÐVILJINN
Föstudagur 4. desember 1981.
Grænhöfðaeyjar eru
eyjaklasi undan vestur-
strönd Afríku, um 300 km.
frá Dakar, höfuðborg
Senegal. 10 höfuðeyjar
mynda klasann auk
margra minni eldfjalla-
eyja. Að þrem eyjum
undanteknum eru eyjarnar
fjalllendar eldfjallaeyjar,
þar sem gróður er tak-
markaður vegna stöðugra
þurrka. Rfkjandi gróður
eru pálmar og kókós-
pálmar. Meðalhitastig er
frá 20-7* C árið um kring.
Hæsta fjall eyjanna, Eld-
toppurinn, er 2.613 m. hátt
virkt eldfjall. ibúar eyj-
anna eru taldir 310.000, og
eru um 70% þeirra kyn-
blendingar.
Höfuöborgin er Praia á'
Santiago-eyju, aörar borgir eru
Mindele og San Felipe.
Þaö var portúgalski sæfarinn
Diego Gomez sem fann Græn-
höföaeyjar áriö 1456. Söguritarar
nýlenduveldisins töldu eyjarnar
hafa veriö óbyggöar á þeim tima,
en fornminjar benda til þess aö
blökkumenn hafi búsett sig þar
löngu fyrr. Eftir landafundinn
fluttust Portúgalar til eyjanna I
talsvert ríkum mæli, og fluttu
þeir til sin þræla til aö vinna á
plantekrum á eynni, aöallega frá
Gufneu. Á 500 árum hefur kyn-
blöndun oröiö þaö mikil á milli
kynþátta, aö 70% eyjarskeggja er
nú kynblendingar. Þegar þræla-
verslun Portúgala á milli Afrfku
og Suöur-Ameríku stóö sem hæst
uröu eyjarnar aö eins konar lager
eöa miöstöö fyrir þrælaviö-
skiptin. Portúgalar hófu kaffi- og
maisrækt á eyjunum þegar á 18.
öld. Kaffiframleiöslan stóöst þó
ekki samkeppnina frá Brasiliu,
og var þá fariö aö rækta sykur-
reyr og kókóspálma. Viö afnám
þrælahaldsins i lok 19. aldar uröu
ibúar eyjanna landbúnaöar-
verkamenn, sem uröu aö greiða
skatt fyrir aö rækta landiö sem
þeir áttu ekki.
Fimm alda
nýlendustjórn
Fimm alda nýlenduveldi
Portúgala á eyjunum haföi aö
öðru leyti ekki miklar breytingar
I för meö sér. Landbúnaöurinn
var aldrei færöur i nútimahorf og
ekki var gerð markverö tilraun til
iönvæöingar. Hins vegar lét
gróöur eyjanna mjög á sjá vegna
skipulagslausrar ofnýtingar, og
þessar grænu hitabeltiseyjar
breyttust smátt og smátt I eyði-
mörk. Offjölgun íbúanna leiddi
einnig til stórfelldra brottflutn-
Höfnin á San Vincente-eyju á Capo Verde.
Sjávarútvegur gegnir vaxandi hlutverki I þróun atvinnulifs á Capo Verde. Hér sjáum viö þarlenda fiski-
menn dytta aö bátum sinum.
inga frá eyjunum, og áriö 1975
bjuggu 40.000 Capo Verde-búar i
Portúgal, þar sem þeir unnu lág-
launastörf. Aðrir fluttust til Sao
Tome og Principe, Angola,
Guinea Bissau eöa Bandarikj-
anna. Þeir, sem ekki komust i
burtu,máttu liða marga hungurs-
neyö, t.d. árin 1901, 1903, 1921,
1942, 1948, 1952, og 1959, Og er taliö
aö 210.000 Capo Verdebúar hafi
dáið I slikum hungurfaröldrum.
Sögulegt mikilvægi Grænhöföa-
eyja markast fyrst og fremst af
legu þeirra á mikilvægri siglinga-
ieið suöurmeö vesturströnd
Afriku til Indlandshafs og Miö-
austurlanda. Taiiö er aö um 90%
af oliuunni frá Miöausturlöndum
sé flutt um þessa siglingaleiö til
Bandarikjanna og Vesturevrópu.
Portúgalar höföu flotastöð á eyj-
unum og fóru fram á þaö er
eyjarnar hlutu sjálfstæöi, aö
NATO fengi aö taka flotahöfnina I
sina notkun. Þeirri umleitan var
algjörlega hafnaö.
Þjóðfrelsis-
baráttan
Þjóöfrelsisbaráttan á eyjunum
hófst fyrst aö ráði meö stofnun
PAIGC, „Sjálfstæöisflokks
Guineu Bissau og Capo Verde”
áriö 1956. Þeirri baráttu lauk sem
kunnugt er meö þvi aö Portúgalar
neyddust til þess aö viðurkenna
PAIGC sem hinn eina rétta full-
trúa Gulneu Bissau og Capo
Verde, er siöan myndaöi fyrstu
bráöabirgðastjórnina i ársbyrjun
1975. Lýöveldiö Capo Verde var
siöan stofnaö hálfu ári seinna,
hinn 5. júli 1975.
Fyrsta verk stjórnarinnar var
þjóönýting lands, og bændur voru
hvattir til að skipuleggja sig i
samvinnufélög. Nú eru um 40.000
hektarar af 400.000 i ræktun á eyj-
unum, og er þar ræktaður mais,
bananar og grænmeti. Kvikfén-
aður er fyrst og fremst naut-
gripir, geitur og svin, en einnig
nokkuö af sauöfé. Helsta vanda-
mál landbúnaöarins er vatns-
skorturinn. Á siöari árum hefur
veriö lögö aukin áhersla á sjávar-
útveg og áform eru um skipa-
smiöar og annan iönaö. Skortur
sá, sem eyjarnar tóku i arf af
nýlendustefnunni lýsir sér best i
miklu ólæsi meöal fólksins, og aö
árið 1976 voru aöeins 26 læknar á
eyjunum og 4 sjúkrahús meö
samanlagt 430 sjúkrarúmum.
Flestir eyjarskeggja eru ka-
þólskrar trúar, en einnig þrlfast
heföbundin afrisk trúarbrögð.
Ibúar tala portúgölsku. Á eyj-
unum er aöeins einn stjórnmála-
flokkur, og formaöur flokksins,
Aristides Pereira, er einnig
forseti lýöveldisins.
Aðstoðin við Cabo Verde
Það var að beiðni og
frumkvæði stjórnvalda á
Grænhöf ðaeyjum að
íslendingar hófu þar
þróunaraðstoð með samn-
ingi, sem var undirritaður
hinn 20. mars 1980.
Aðstoðin hefur til þessa
falist í þvi, að sent var til
eyianna 200 tonna stálskip,
IR/S Bjartur ásamt
veiðarfærum og fiskleitar-
tækjum. Með skipinu fóru
þrír íslenskir ráðgjafar,
þeir Magni Kristjánsson
verkefnisstjóri, Halldór
Lárusson skipstjóri og Árni
Halldórsson vélstjóri, «n
síðar bættist Egill Bjarna-
son rafvirki í hópinn.
Upphaflega var athyglinni
beint aö hugsanlegri nótaveiöi á
brynstirtlu, en hún reyndist ekki
finnanleg I veiöanlegum maeli
eins og ætlað heföi ekki veriö
finnanleg I veiöanlegum mæli
eins og ætlaö haföi veriö.
Sföan voru geröar tilraunir meö
togveiöar og þótt aflamagn hafi
hingaö til reynst litiö miöaö viö
Islenskar aöstæöur hafa þær þótt
gefa allgóöa raun. Er þaö von
eyjarskeggja aö geta selt ferskan
fisk til Suöur-Evrópu I framtíö-
inni.
Auk veiöitilrauna hafa Islensku
ráögjafarnir á R/S Bjarti fram-
kvæmt fyrstu skipulegu heildar-
könnunina á fiskimiöunum viö
Capo Verde, og hafa þannig m.a.
fundist áöur óþekkt túnfiskmiö,
auk smásardlnu og smámakrils á
grunnsævi, sem veiöa má til
beitu.
Þá hefur innlendum fiski-
mönnum veriö veitt leiösögn I
siglingum, notkun veiöarfæra,
veiöarfæraviögeröum o.fl.
Hinn nýi samningur, sem
undirritaöur var s.l. föstudag
felur I sér framhald þessarar
tækniaöstoöar til næstu.4 ára.
Smföaö veröur hér innánlands
nýtt 150 lesta fjölveiöftkip, sem
hentar betur til þessarar start-
semi en R/S Bjartur, sem nú er á
heimleiö. Aö ööru leyti er samn-
ingurinn rammasamningur, sem
nánar veröur fyllt út I eftir
þörfum og aöstæöum. Þá kom
fram á blaöamannafundi meö da
Luz og fulltrúum utanríkisráöu-
neytisins, aö Capo Verde-búar
hafa fariö fram á aöstoö Islend-
inga viö nýtingu jarövarma á eyj-
unum, en Capo Verde-eyjar eru
eldfjallaeýjar meö virkum eld-
fjöllum, Ekkert mun ákveöiö um
sllkt ennþá.