Dagblaðið Vísir - DV - 06.12.1999, Blaðsíða 20
20
enmng
MÁNUDAGUR 6. DESEMBER 1999 JLj’V
Voldug mynd
af miklu fjalli
Hluti af verki Rögnu Róbertsdóttur á Kjarvalsstöðum.
Á sumarsýningu Gerð-
arsafns fyrir háifu öðru
ári sýndi Ragna Róberts-
dóttir afar sérstakar
Heklumyndir gerðar úr
vikri sem límdur var uppá
ferhymda fleti á veggjum
safnsins. Síðan þá höfum
við Frónbúar lítið séð af
verkum Rögnu en hún
mun hafa staðið í miklu
sýningahaldi erlendis á
vegum Gallerís i8. Nú hef-
ur hún hins vegar sett upp
í miðrými Kjarvalsstaða
Kötlumynd eina mikla
sem líta má á sem beint
framhald af sýningunni í
Gerðarsafni þó einnig sé
spennandi að spá í það
sem er ólíkt með þessum
tveimur sýningum.
Hér lætur Ragna sér
ekki nægja að kasta vikri
upp á veggi eins og í
Hekluverkinu forðum
heldur hefur hún sömu-
leiðis lagt hinn lárétta flöt
undir sig. Hinn langi mið-
veggur hússins er þakinn
vikri en framan við hann
til beggja handa eru inn-
skotsveggir með glerbrot-
um. Stéttin í hellulögðum garðinum milii
austur- og vesturálma safnsins er svo þakin
biksvörtum brunasandi austan af Mýrdals-
sandi.
Fmmmynd - landslagsmynd
Þó e.t.v. sé fulldjúpt tekið í árinni að tala
um gerólík vinnubrögð er hér um mun flókn-
ari og að vissu leyti natúralískari innsetn-
ingu að ræða en í Gerðarsafni. Segja má að
Heklumyndirnar hafi einungis haft í sér
fólgna hina hreinu frummynd eldfjallsins á
meðan Kötlumyndin er hefðbundnari lands-
lagsmynd þó að hún samanstandi af fer-
hymdum flötum einsog hinar. Eitt af því
sem einkennir verk Rögnu er hversu mark-
visst þau „nota“ rýmið sem þau eru sett upp
í. T.d. var útsýnin um glugga Gerðarsafns
afar mikilvægur þáttur í Hekluverki hennar
og í raun má ganga svo langt að segja að hún
hafi breytt tvívíðri, lóðréttri veggmynd í
skúlptúr, óendanlegan á alla kanta.
Þó sýo Kötlumyndin sé auðvitað sérstak-
lega samin inn í aðstæðurnar í miðrými
Kjarvalsstaða er um gerólíka rýmishugsun
að ræða. Öfugt við Heklu þar sem áhorfand-
inn horfði út gluggann til að upplifa verkið
ætti maður í raun að horfa inn á safnið utan
frá til að sjá Kötlu. Krafan um „hjálp“ um-
hverfisins við að framkalla myndina í huga
áhorfandans sem var svo sterk í Hekluverk-
Myndlist
r
Aslaug Thorlacius
inu er ekki eins áherandi að þessu sinni. Hér
notar Ragna bæði láréttan og lóðréttan flöt á
lógískan hátt og því þarf verkið ekki svo
mjög á viðbót að halda, það er nær því að
vera sjálfstæður heimur, sjálfum sér nógur.
Fyrir fótum okkar liggur hinn mikli, svarti
sandur og handan hans rís eldfjallið, íklætt
hvítum jökulhjúpi. Hvað þarf svo sem fleira?
Vegna stærðar verksins þarf áhorfandinn
að raða myndinni saman í huganum en það
er kannski einn helsti styrkur Rögnu sem
listamanns hve lítið hún lætur uppi, aðeins
nákvæmlega nóg til að áhorfandinn klári
myndina sjálfur. Þrátt fyrir umfangið er
sama natni lögð í hvern einstakan fersenti-
metra og áferð efnisins er jöfn en jafnframt
lifandi. Þess vegna þolir verkið bæði nálægð
og fjarlægð og er ekki síður áhrifaríkt sé um
það hugsað, t.d. heima í stofu.
Katla er spennandi viðfangsefni. Hún teng-
ist frostavetrum og skelfingum og ég ímynda
mér að það sé taugatrekkjandi að vera ná-
granni hennar núna. Því þó hún sé ekki jafn
„fræg“ og Hekla er hún á vissan hátt hrika-
legri ógn þar sem hún mókir í felum undir
ishellunni og hefur í hótunum.
Katla lætur bíða eftir sér en áhugasamir
ættu að drífa sig á sýningu Rögnu því henni
lýkur 19. desember.
Saga fyrir samtímann
Einn af samtímamönnum Gúnters Grass í
evrópskri skáldsagnagerð, Guðbergur Bergs-
son, hefur haldið því fram að til að listaverk
lifi þurfi að byggja inn í það marga tíma.
Þannig höfðar það ekki bara til þess tíma
sem það er skrifað á en heldur áfram að vera
samtimalegt. íslensk þýðing Bjarna Jónsson-
ar á Blikktrommu Grass virðist af mörgum
ástæðum tímabær lesning einmitt þessa dag-
ana. Líklega eru byggðir inn í hana margir
--------------------------
Bókmenntir
Jón Yngvi Jóhannsson
tímar því hún talar til samtíma okkar, ekki
síður en til þess tima sem hún var skrifuð á
fyrir um 40 árum.
Og Blikktromman talar ekki bara til okk-
ar nú vegna þess að höfundur hennar hefur
seint og um siðir fundið náð fyrir augum
Nóbelsverðlaunanefndarinnar. Á tíu ára af-
mæli falls Berlínarmúrsins er Blikktromm-
an tímabær, hún lýsir uppgangi og falli
Þriðja ríkisins frá óvenjulegu sjónarhomi,
Óskar, aðalsöguhetja hennar, lifir á jaðri
þýska ríkisins og stríðsrekstur þess snertir
hann og fólkið i kringum hann. Á tímum
þegar landamæri Evrópu eru aftur orðin
fljótandi og íbúar álfunnar ofurseldir stríðs-
herrum verða örlög ibúa Danzig í seinna
Gúnter Grass.
stríði sterkari þáttur í sögunni.
Óskar hefur, eins og lesendur
fyrsta bindisins muna, ákveðið að
hætta að stækka við þriggja ára ald-
ur og standa utan við heim hinna fullorðnu.
Frelsið sem felst í barnslegu yfirbragði hans
fær í þessu öðru bindi á sig aðra vídd en
bara sjónarhornið og frásagnaraðférðina.
Hann er ekki bundinn neinu í heimaborg
sinni og hefur engar skyldur við umhverfl.
Hann getur þess vegna horfið og ferðast um
hina stríðshrjáðu Evrópu eins og hvern ann-
an ævintýraheim meðan fjölskylda hans er
líkt og flestir aðrir ofurseld duttlungum
stríðsveldanna sem senda menn út í opinn
dauðann, ræna þá heimilum sínum og jafn-
vel þjóðerni ef svo ber undir.
Ástæða er til að minna á að Blikktromm-
an er ein skáldsaga, þótt nauðsynlegt hafi
reynst að gefa hana út í þremur bindum á ís-
lensku. Það getur nefnilega verið svolítið
erfitt að koma inn í miðja sögu í upphafi
þessa bindis, það tekur tíma að finna aftur
heim sögunnar og venjast hinni
sérstæðu rödd Óskars.
Þess vegna ættu lesendur
að hafa fyrsta bindið við
höndina við lestur þessa
bindis, og auðvitað að bíða
spenntir eftir því þriðja.
Eins og undirritaður sagði í
dómi um fyrsta bindið í
fyrra er Blikktromman ein
af mögnuðustu skáldsögum
aldarinnar - það hefur ekkert
breyst síðan.
Gúnter Grass
Blikktromman
Þýðandi Bjarni Jónsson
Vaka Helgafell 1999
Himneskt siðferði
í dag kl. 12.30 heldur finnski myndlistarmað-
urinn Ola Kolehmainen fyrirlestur við Listahá-
skóla íslands í Laugarnesi, stofu 024. Hann
vinnur með innsetningar og mun fjalla um þær
■ og sýna litskyggnur.
Ola Kolehmainen opnar sýningu í Galleri i8
á fimmtudaginn kemur. Hann er fæddur í
Helsinki árið 1964 og lauk mastersnámi frá
ljósmyndadeild Listiðnaðarháskólans í
Helsinki. Hann hefur hlotið fjölmargar viður-
kenningar fyrir verk sín. Verkum sínum lýsir
listamaðurinn á eftirfarandi hátt: „Ég kanna
þær hliðar siðferðis okkar sem eru hvorki ógn-
vekjandi né hryllilegar heldur himneskar og
friðsælar. Ég þróa hugmynd og nota til þess
myndmál sem hlutgerist í ljósmyndum af rými,
ýmist utan dyra eða innan, sem verður á vegi
mínum á ferðalögum. Síðan bæti ég við skyld-
um þáttum í sinni einfóldustu og hreinustu
mynd. Gullnum vegg, svörtu plexigleri, bláu
ljósi: þessir þættir endurspegla áhorfandann
bæði bókstaflega og andlega. Innsetningin er í
sjálfu sér ferðalag - lögun lands, vatna eða
borga - sem gefur til kynna lendur handan lífs-
|
::
i
Aðventutónleikar
Við minnum á að Söngsveitin Fílhamiónía
endurtekur vegna mikillar aðsóknar sína ár-
legu aðventutónleika í Langholtskirkju annað
kvöld og miðvikudagskvöldið kl. 20.30. Flutt
verða jóla- og hátíðarverk frá ýmsum tímum
sem flest eru á nýútkomnum geisladiski
Söngsveitarinnar, Heill þér himneska orð. Við
hluta efnisskrárinnar nýtur kórinn fulltingis
hljómsveitar sem skipuð er hljóðfæraleikurum
úr Sinfóníuhljómsveit íslands og er konsert-
meistari hennar Rut Ingólfsdóttir. Einsöngvari
er Sigrún Hjáhntýsdóttir og stjórnandi Bern-
harður Wilkinson.
Miðasala er í Bókabúð Máls og menningar,
Laugavegi 18, hjá kórfélögum og við inngang-
inn.
Bók aldarinnar
Út er komin sú bók sem kannski á eftir að
skemmta landanum best í fjölskylduboðum
mánaðarins: Bók aldarinnar sem segja má að
raði allri öldinni upp í tíu
bestu, tiu verstu, tíu stærstu,
tíu smæstu, tíu mestu og tíu
minnstu. Fréttamennirnir
Gísli Marteinn Baldursson
og Ólafur Teitur Guðnason
hafa verið svo fundvísir á
atriði til að „telja“ á þenn-
an hátt að erfitt er að
hugsa sér nokkuð sem
við mætti bæta.
Bókinni er skipt í fjóra
hluta, Sögu og arfi, eru mikilvægustu atburð-
irnir, stærstu fréttimar, sögulegustu árin,
mestu sigrar og ósigrar stjórnmálamanna,
mestu hneykslismálin, áfóllin, menningarslys-
in, bestu bækur og leikrit og svo framvegis. í
öðrum hluta, Landi, era hæstu fjöll, stærstu
jöklar og stöðuvötn, mestu hafisár, hættuleg-
ustu vegarkaflar og brýr og ótalmargt fleira. í
Fólki eru taldar mestu hetjumar, áhrifamestu
mennimir, fegurstu konurnar, mestu töffar-
arnir (já, Rúnar Júl. er númer eitt!), orðheppn-
ustu mennimir og umdeildustu og bestu lista-
mennimir í öllum hugsanlegum flokkum og
gréinum. Um það val á eftir að deila beisklega
á mörgum heimilum . . . í lokahlutanum, Lífi,
eru mannskæðustu sjóslysin, mesta mann-
björgin, mestu vonbrigði þjóðarinnar, kyndug-
ustu dómsmálin, mestu ódæðisverkin, fræg-
ustu ritdeilurnar, umdeildustu stöðuveiting-
arnar, óheppilegustu fyrirsagnirnar og undar-
legustu mannamótin og er þá fátt eitt talið af
þvi sem talið er.
Menningarsíða DV tilnefnir Bók aldarinnar
„besta umræðuefni" jólanna 1999.
Nýja bókafélagið gefur bókina út.
íslensk heiðurs-
merki
Birgir Thorlacius, fyrrver-
andi formaður orðunefndar,
hefur skrifað bókina íslensk
heiðursmerki þar sem hann
rekur sögu fálkaorðunnar og
annarra íslenskra heiðursmerkja, svo og
þeirra heiðursmerkja sem efnt var til á dögum
konungdæmisins en voru sérstaklega ætluð ís-
lendingum. Fjallað er um verðlaunaskjöld
Kristjáns konungs X og ýmsa heiðurspeninga
og afreksmerki. Einnig er kafli um heiðurs-
merki almennt sem talin eru eiga uppruna sinn
í skjaldarmerkjum frá tímum krossferðanna.
Háskólaútgáfan gefur bókina út.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir