Dagblaðið Vísir - DV - 26.02.2001, Side 16

16
Menning
Myndin í stássstofunni
Áhorfskannanir eru
fyrirbrigði sem sjón-
varpsstöðvamar hleypa
af stokkunum með
reglulegu millibili,
bæði til að þóknast aug-
lýsendum og mæla eig-
in vinsældir. Um leið
veita þær nokkra inn-
sýn í það sem kalla
mætti „almennan
smekk“ sjónvarps-
áhorfenda á hverjum
tíma. En mér vitanlega
hefur ekki verið kann-
að af fræðilegri ná-
kvæmni hvaða augum
íslendingar líta mynd-
listarlegt umhverfi sitt,
hvers vegna þeir kaupa
myndir, hvaða við-
fangsefni höfða mest til
þeirra, hvað ráði upp-
hengingu myndanna á
heimilum þeirra og svo
framvegis. Fræðimenn
meðal annarra þjóða
hafa lagt sig eftir upp-
lýsingum um myndlist-
aráhuga fólks. M.a. hef-
ur listasögudeild háskólans í Lundi í hartnær
aldarfjórðung fylgst skipulega með myndlist-
arsmekk íbúa i þremur flölbýlishúsum í
Málmey í Svíþjóð.
Því er „Sófamálverkið", uppákoma Önnu
Jóa og Ólafar Oddgeirsdóttur í Hafnarhúsinu,
skemmtileg nýbreytni, jafnvel þótt hún gefi
sig ekki út fyrir að vera strangvísindaleg við-
horfskönnun. Raunar virðast þær sjálfar líta á
verkefnið sem myndlistargjörning, sambland
af innsetningum, litskyggnum og textum.
Skyggnur í síbylju
Áhugaverðasti hluti þessa gjörnings, a.m.k.
fyrir þann sem velt hefur fyrir sér viðhorfum
íslendinga til myndlistar, eru skyggnur af
„sófamálverkum" í u.þ.b. 100 heimahúsum
sem sýndar eru í síbylju í fundarsal hússins
ásamt athugasemdum sem hafðar eru eftir
eigendum þeirra.
Þær stöllur virðast ganga út frá því að í
hugmyndinni um sófamálverkið kristallist
viðhorf íslendinga til myndlistar: að í öndvegi
á hverju heimili, yfir sófanum í „bestu stof-
unni“, sé alltaf að finna þau málverk sem hafi
mesta þýðingu fyrir íbúana. Þær gefa sér líka
að þetta sófamálverk eigi lítið sem ekkert
skylt við fyrirbæri með sama nafni sem aðrir
Norðurlandabúar tala um á niðrandi hátt -
sem ég held að sé rétt hjá þeim. Og að með þvi
að einblína á þetta listræna altari hvers ís-
lensks heimilis megi komast næst fegurð-
arsmekk eigenda.
Ekki ætti að koma neinum á óvart að eldri
kynslóð íslendinga skuli bæna sig við ölturu
þeirra Kjarvals, Jóns Stefánssonar eða Gunn-
laugs Blöndals, eða að eftirstríðskynslóðin
skuli hengja málverk eftir Kristján Davíðsson
eða Þorvald Skúlason yfir dönsku sófana sína,
og að allra yngstu íbúðareigendur séu spennt-
astir fyrir ítölskum mublum frá Casa eða Epal
og málverkum eftir Georg Guðna eða Helga
Þorgils.
Einkarými og
opinbert rými
Eiginlega vekja
skyggnurnar fleiri
spurningar en þær
svara. í skránni er
að finna drög að
hugleiðingu um
elstu gerð íslenska
sófamálverksins,.
landslagsmyndina,
þar sem m.a. er velt
upp hugmyndinni
um eftirsjá nútíma-
íslendingsins eftir
heimahögum og
fortíð. Sú hugmynd
er þó ekki brotin til
mergjar. Auk þess
vantar tilfinnan-
lega einhvers konar
úttekt á viðhorfs-
breytingum yngri
kynslóða, eins og
þær birtast i sófa-
málverkum þeirra,
t.a.m. hugmyndinni
um hina „heild-
rænu innréttingu"
og „innréttinguna
sem tískuyfirlýsingu“, sjá Innlit/útlit þættina
á Skjá einum.
Helsti galli á sjálfri aðferðafræðinni sem
hér er viðhöfð er að skipuleggjendur gera ekki
kláran greinarmun á einkarými, þ.e. stássstof-
um á einkaheimilum, og opinberu rými, því
inn á milli birtast skyggnur af málverkum á
opinberum stöðum, Hótel Holti, Alþingi o.fl.
Þetta rýrir gildi könnunar á einstaklingsvið-
horfum. Sömuleiðis finnst mér út í hött að
bregða athugasemdum húseigenda upp með
næstum tilviljunarkenndum hætti, í stað þess
aö láta þær fylgja myndunum af sófamálverk-
um þeirra.
En tilraunin er áhugaverð og getur vonandi
af sér alvörurannsóknir á myndlistarsmekk
Islendinga.
Aðalsteinn Ingólfsson
Sófamálverkið veröur til sýnis í Hafnarhúsinu út
marsmánuö. Opiö daglega kl. 11-18 en til kl. 19
fimmtudaga.
Tónlist
Jónas Ingimundarson
og Ólafur Kjartan Siguröarson
DV-MYND EÓL.
Nákvæmlega helmingur laganna á
efnisskrá Ljóðatónleika Gerðubergs
þann 21. febrúar síðastliðinn var
frumfluttur þetta kvöld. Öll voru lög-
in skrifuð fyrir einsöngsrödd og pí-
anó. Þrettán íslenskir höfundar áttu
þama á bilinu 1-3 lög hver og gæti
þá einhver haldið að flest þeirra tón-
skálda sem lægi eitthvað á hjarta á
þessu sviði hefðu þarna komið að
sínum nýjustu verkum. En svo er
ekki. Þau eru ótrúlega mörg, ís-
lensku einsöngslögin sem bíða flutn-
ings, og svona í framhjáhlaupi er rétt
að nefna óperurnar sem rykfalla
meðan gömul, erlend verk rata ítrek-
að á svið hér.
íslenskir söngvarar eru margir
ekki duglegir við að æfa og flytja
nýja íslenska tónlist og í fljótu
bragði finnst ekki í minningasafni
nýliðinna ára dæmi um annað eins
grettistak á þessu sviði og Ólafur
Kjartan Sigurðsson lyfti á þessum
tónleikum með meðleikara sínum,
Jónasi Ingimundarsyni. Hér verður
að nægja að nefna það sem stendur
upp úr í huganum nú þó að endurtekin áheym
gæti breytt þar einhverju.
Lögin vom mörg og ólík og útilokað að bera
þau saman. Tryggvi M. Baldvinsson notaði
óhræddur hið þekkta á skemmtilegan hátt í lög-
úm sínum, Hvar ertu? og Völuspá. Tónlistin er
gegnsýrð húmor sem fellur vel að skondnum
ljóðum Þórarins Eldjárns. Flytjendur sýndu til-
þrif og leikgleði sem smitaði salinn.
Eftir John A. Speight var frumflutt mjög fal-
leg Sjóferðabæn við texta Steinunnar Sigurðar-
dóttur. Lagið myndar sterka heild, senu, þar
sem þó er finna fjölbreytta áferð. Bæði rödd og
píanó fá augnablik án hins, viðkvæm augnablik
og falleg. Þetta er óvenjulega tilgerðarlaust lag
og einlægt, góð smíð og var vel flutt.
Flug Þorkels Sigurbjörnssonar var tært og
einfalt eins og þeir einir gera sem kunna; Mar-
íubæn Skúla Halldórssonar í gömlum stíl en fal-
leg og Til hinnar heittelskuðu eftir Jón Ásgeirs-
son alveg bráðskemmtilegt og sérlega leikandi
skrifað.
Þrjú lög eftir Oliver Kentish vom á efnis-
skránni og voru tvö þeirra greinilega samin
með það í huga að hljóma íslensk og jafnvel
forn. Þetta eru góð dæmi um vel heppnaða nálg-
un íslenskra einkenna og hljómuðu þau líkleg
til að verða sungin áfram.
Eitt af fallegustu lögum tónleikanna var lag
Mistar Þorkelsdóttur, Þú ert átján. Spunakennd-
ur rytmi í línum, vel mótuð þrástef og almennt
falleg meðferð á texta er meðal þess sem er eft-
irminnilegt við þetta lag. Þeir Jónas og Ólafur
voru mjög samstiga í vönduðum flutningi.
En það var Gunnar Reynir Sveinsson sem átti
þau verk sem dýpst brenndu sig í hugann þetta
kvöld - og ekki vegna þess að þau væru svo
þægileg. Skarphéðinn í brennunni, við ljóð
Steins Steinarrs, er mögnuð sena, sönn augna-
bliksópera eins flytjendur komust að orði fyrir
tónleikana. EftirspUið þarf þó að hljóma öðru-
vísi en það gerði þarna til að halda uppi þeirri
spennu sem fólgin er i laginu. Og svo er það hún
Elín Helena sem, eins og fleiri þetta kvöld, er
orðin átján ára. Ólafur Kjartan túlkaði þetta ljóð
með þeim hætti að það verður aldrei samt aftur.
Hann fletti utan af ruddaskapnum, beraði gróf-
leikann og lagði á borðið allar þær fýsnir og
þenkingar sem fólgnar eru í bæði texta og lagi.
Þetta var frábær flutningur og sýndi líka vel þá
útgeislun og vald sem Ólafur Kjartan hefur á
sviði.
í heildina voru þetta mjög skemmtilegir tón-
leikar, verkefnin vel valin og flutningurinn lif-
andi.
Sigfrlður Björnsdóttir
MÁNUDAGUR 26. FEBRÚAR 2001
DV
Umsjón: Silja Aðalstelnsdóttir
Útlendingar skilja
hana ekki
íslensk tunga er einn af hornsteinum
menningar okkar og hefur ómetanlegt gildi
fyrir sjálfsvitund þjóðarinnar, segir í ályktun
sem Bandalag íslenskra listamanna hefur
sent frá sér um tungumálið á framlagi íslands
til Söngvakeppni evrópskra sjónvarpsstöðva.
En Bandalagið telur að stuðla beri að út-
breiðslu íslenskrar menningar og framgangi
íslenskra listamanna erlendis, og staðreyndin
sé því miður sú að í eyrum útlendinga sé is-
lensk tunga óskiljanleg. Listamenn sem eru í
aðstöðu til að koma verkum sínum á framfæri
erlendis að tilstuðlan opinberra aðila, svo
sem Ríkisútvarpsins, hljóta að gera þá sjálf-
sögðu kröfu að hömlur séu ekki settar á tján-
ingarfrelsi þeirra með einhliða ákvörðun út-
varpsráðs sem beinlínis meinar þeim að gera
sig skiljaniega og koma listaverkum sínum á
framfæri þannig að innihald þeirra skili sér.
Þær reglubreytingar sem stjórn
Söngvakeppninnar gerði fyrir þremur árum
til að stuðla að því að þátttakendur smærri
þjóða eigi greiðari aðgang að eyrum áhorf-
enda, með því að heimila þeim að syngja á
tungumáli sem meirihluti sjónvarpsáhorf-
enda skilur, ættu að mati stjórnar BÍL að eiga
við um íslenska keppendur.
Gengið í barndóm
Myndlistarmenn sem hafa sótt sér fram-
haldsmenntun til Japans eru teljandi á flngr-
um annarrar handar enda landið langt í
burtu og menning ólík, en Þóroddur Jóhanns-
son komst að því að Japan allt er einn risa-
stór skóli fyrir íslenskan myndlistarmann.
Þóroddur heldur fyrirlestur um málið í dag,
kl. 12.30, í stofu 024 í Listaháskólanum Laug-
arnesvegi 91, og nefnir hann: „Gengið í barn-
dóm - að læra myndlist í Japan og fleira
skemmtilegt." Þar íjallar hann um myndlist-
arnám sitt þar eystra og segir lítillega frá eig-
in verkum.
Leiktúlkun
Áhugafólk athugi að 5. mars hefst nám-
skeið í leiktúlkun við Opna listaháskólann
undir stjórn Þórs Tulinius leikara. Markmið
námskeiðsins er að opna fyrir fólki heim
sviðs- og leiktúlkunar. Fjallað verður um það
hvernig leikarar nálgast nýtt hlutverk, farið í
ýmsar æfmgar og leiki, unnið með spuna og
senur. Kennt verður í Leiklistadeild LHÍ,
Sölvhólsgötu 13.
Leikmynd og
búningar
Þeir sem hafa meiri áhuga á útliti leiksýn-
inga en túlkun leikara athugi að 6. mars hefst
námskeið í leikmyndahönnun í Skipholti 1.
Tilgangur námskeiðsins er að veita innsýn í
heim hönnuðar. Lesið verður leikrit og mögu-
leikar á útfærslu leikmyndar ræddir, skoðað
bak við tjöldin, rætt um hvernig leiksýning
verður til og kannski farið í heimsókn í leik-
hús. Gestir koma í heimsókn (t.d. leikari, leik-
stjóri, ljósahönnuður, búningahönnuður) og
reynt verður að gera grein fyrir samspili
ólíkra þátta í sköpun leiksýningar. Kennari
er Finnur Arnar Arnarson, myndlistarmaður
og leikmyndahönnuður.
Daginn eftir, 7. mars, hefst svo námskeið í
búningahönnun í Skipholti 1. Lesið verður
handritið að Blúndum og blásýru eftir Joseph
Kesselring og hugmyndir þátttakenda skoðað-
ar og ræddar. Farið verður baksviðs þar sem
verið er að undirbúa uppfærslu á verkinu í
Borgarleikhúsinu, litið inn á æfingu, spjallað
viö leikstjórann og fylgst með persónum
verða til í leik, búningum og gervi. Að lokum
verður farið á sýningu á verkinu. Kennari er
Þórunn María Jónsdóttir búningahönnuður
sem sér einmitt um leikmynd og búninga á
sýningunni.