Dagblaðið Vísir - DV - 07.06.2001, Síða 13

13
FIMMTUDAGUR 7. JÚNÍ 2001
DV
Inngangurinn að Helvíti er horfinn
í kvöld verður á Kjarvalsstöðum
opnuð sýningin Flogið yfir Heklu. Á
sýningunni er fjallaö um Heklu, ímynd
hennar í myndlist og tengsl náttúru og
manns.
„Ég stakk einhvern tímann upp á
þessari hugmynd við stjórnendur
safnsins. Ég hélt fyrirlestur í Listahá-
skólanum sem var byggður á þessu efni
og segja má að sá fyrirlestur sé grunn-
urinn að sýningunni," segir Einar
Garibaldi Eiríksson sem stjómar sýn-
ingunni. Með titlinum Flogið yfir
Heklu vísar hann til greinar Halldórs
Laxness um Kjarval sem birtist í bók
um listmálarann árið 1950.
„Best of Hekla“
„Það er mjög ánægjulegt að eftir að
hafa valið fremur þröngt svið þá er
eins og sýningin sprengi alla ramma;
opnist í allar áttir,“ segir Einar Gari-
baldi. „Á endanum varð ég að hafna
mjög miklu. Það hefði verið auðvelt að
fylla salinn af „Best of Hekla“ og láta
þær myndir liggja í ákveðinni þögn og
fyrirframgefnu samþykki um að þetta
væru fegurstu myndimar sem við ætt-
um af Heklu. Það var í rauninni ekki takmarkið að
gera slíka samantekt heldur að gera sýningu sem
sýndi hugarheim myndlistarmannsins. Mig langaði
að gera myndlistarmanninn meira sýnilegan; sýna
að starf listamannsins væri ekki bara að hlaupa
með trönumar út í guðsgræna náttúruna og búa til
myndir af henni.“
kenni hvers timabils koma mjög sterkt fram í
því hvernig fjallið er málað.“
Einar segir að það sé ekki ætlunin að búa til
sögulegt yfirlit yfir ákveðna þróun heldur
miklu frekar að bera saman gömul verk og ný;
setja þau hlið við hlið og athuga hvað gerist.
„Þetta er líka tilraun til af fá að sjá myndir
sem maður hefur aldrei séð en eru samt í huga
manns og skipta mann máli,“ segir Einar Gari-
baldi og nefnir þar til sögunnar leiktjöld Sig-
urðar Guðmundssonar málara sem hann mál-
aði fyrir Útilegumennina og er talið elsta lands-
lagsmálverkið.
Hin mikla mynd
Breytingin á viðhorfi þjóðarinnar til Heklu
hefur breyst gríðarlega frá því Eggert og Bjarni
klifu hana fyrstir manna um miðja átjándu öld
„Þróunin er mjög hægfara og tengist framfór-
um í vísindum og tækni. Laxness bendir á
þessa þróun í grein sinni um Kjarval. Hekla
færist frá því að vera mesti ógnvaldur landsins
til þess að vera hámark fegurðarinnar á íslandi
í málverkum frumherjanna. Síðan breyta bílar
og flugvélar Heklu í ljölskylduskemmtun. Ógn-
in er horfm: það er algjörlega búið að fletja út
mýtuna um innganginn að Helvíti með þrívídd-
arlíkönum. Hekla hefur verið tæmd af öllu
innihaldi."
En hvemig er Hekla í huga Einars Garibalda?
„Hún er eins og sýningin; ótrúlega margslungin
mynd. Kannski er þessi sýning að einhverju leyti
niðurstaða þeirrar löngunar minnar aö mála mynd
af Heklu. Ég hef ekki fundið nógu stóran striga fyr-
ir þá miklu mynd.“
DV-MYND GVA
Einar Garibaldi og Hekla Hallgríms Helgasonar
Kannski er þessi sýning aö einhverju leyti niöurstaöa þeirrar löngunar
minnar að mála mynd af Hekiu. “
Hekla í listamanninum sjáifum
Flogið yfir Heklu er ekki aðeins listsýning heldur
er hún sagnfræðileg heimild og landfræðileg.
„Þegar ég setti þessa sýningu saman uppgötvaði
ég að Hekla er eins og perlan. Hún er spegilmynd:
þegar máluð er mynd af Heklu þá er maður ekki að
mála mynd af fjallinu heldur af sjálfum sér. Ein-
Englakliður
Kanadíska söngkonan Carole Davis, sem hélt ný-
lega tónleika í Salnum í Kópavogi, var í tónleika-
skránni kölluð „syngjandi erindreki" Kanadabúa á
íslandi. Tónleikar hennar voru þó alveg ómögulegir
og engan veginn sæmandi söngkonu með svo há-
fleygan titil. Útkoman verður örugglega betri er ís-
lendingar syngja í Kanada á næstunni, því
Mótettukór Hallgrímskirkju ætlar að halda vortón-
leika sína víðs vegar þar vestra. Er um heila tón-
leikaröð að ræða sem byrjaði í Reykjavík á mánu-
dagskvöldið, aö sjálfsögðu í Hallgrímskirkju. Tón-
leikamir mörkuðu lok kirkjulistahátíðarinnar, enda
var efnisskráin mjög á andlegu nótunum, þó dag-
skrá kórsins í tónleikaferðinni verði annars hin fjöl-
breyttasta.
Tónleikarnir hófust á sjálfum þjóðsöngnum, Lof-
söng eftir Sveinbjöm Sveinbjömsson, en hann var
fyrsti íslendingurinn sem hafði tónlist að aðalstarfi.
Söngur kórsins undir stjórn Harðar Áskelssonar var
ekkert minna en undursamlégur, raddirnar vom dá-
samlega skýrar og veiku nótumar svo unaðslega vel
mótaðar að það hálfa væri nóg. Sama má segja um
annað á efnisskránni, hvarvetna var túlkunin vönd-
uð og áhrifarík, og sumt var svo vel sungið að það
var eins og maður væri að hlýða á himneskan
englaklið.
Tónlist
Meðal þess sem kórinn söng var Avuksihuu-
topsalmi eftir Einojuhani Rautavaara og Magnificat
eftir Arvo Part, en þeir tveir teljast meðal vinsæl-
ustu tónskálda samtímans, eins og Halldór Hauks-
son benti á í ágætri grein í tónleikaskránni. Ástæð-
an fyrir því hve vel Párt hefur gengið að ná til fjöld-
ans er augljós. Árið 1976 kom hann fram með afar
persónulegan stíl þar sem auðskiljanlegir þríhljóm-
ar voru í hávegum hafðir, á sama tíma og nú-
tímatónlist lyktaði almennt af sjálfsfróun gamalla
karla, eins og einhver orðaði það svo huggulega fyr-
ir ekki löngu.
Rautavaara er „framúrstefnulegri", enda notast
hann við eitt og annað úr nýlegum stefnum og
straumum, en þrátt fyrir það er tónlist hans svo
frumleg og innblásin að fólk getur ekki annað en
fundist hún skemmtileg. Verk Rautavaara, sem kór-
inn söng á tónleikunum, er hugsað sem ákall til
Drottins og var athyglisverð blanda af nútímalegum
stílbrögðum og frumstæðum laglínum, a.m.k.
minnti tónlistin á áköll úr japönskum Sjintó-sið,
sem er ævafom, heiðinn átrúnaður þar sem áslátt-
arhljóðfæri og söngur koma mjög við sögu. Bæði
verk Rautavaara og Párt voru stórfengleg í flutningi
kórsins, styrkleikajafnvægi prýðilegt, textafram-
burður auðskiljanlegur og almenn styrkleikabrigði
markviss og nákvæm.
Tveir einsöngvarar stóðu sig ágætlega með kóm-
um, þau Margrét Sigurðardóttir i Kvöldbænum Þor-
kels Sigurbjörnssonar og Hafsteinn Þórólfsson i Jesu
dulcis memoria eftir Otto Olsson. Tónlist Olssons er
hrifandi fógur og mætti vel heyrast oftar, og má
segja hið sama um ýmislegt annað á efnisskránni,
sem var í heild áhugaverð, eins og hið fagra Agnus
Dei eftir bandaríska tónskáldið Samuel Barber.
Verður því ekki annað sagt en að þetta hafi verið frá-
bærir tónleikar, og er kómum hér með óskað góðs
gengis í tónleikaferðinni. Jónas Sen
Bjart yfir Hveragerði
Það er mikið að gerast í tónleikahaldi úti
á landi um þessar mundir en frá íyrsta til
þriöja júní átóð yfir Tónlistarhátíðin Bjartar
sumarnætur í Hveragerði sem skipulögð er
að venju af þeim Gunnari Kvaran og Guð-
nýju Guðmundsdóttur. Margir góðir tónlist-
armenn komu fram á tónleikum hátíðarinn-
ar að þessu sinni, m.a. kennarahjónin
þekktu Almita og Roland Vamos sem kennt
hafa mörgum af fremstu fiðluleikuram
landsins. Lokatónleikar hátiðarinnar á
hvítasunnudag báru þess glöggt vitni að
Hvergerðingar og nærsveitamenn kunnu vel
að meta framtakið, setið var i hverju sæti
bæði uppi og niðri í kirkjunni sem hlýtur að
teljast tU tíðinda, einkum þar sem tónleik-
arnir hafa að nokkru keppt við lokatónleika
Kirkjulistahátíöar.
Efnisskrá tónleikanna var með blönduðu
sniði en fyrst lék píanókvintett skipaður
þeim Guðnýju og Gunnari, Vamoshjónunum
og Peter Maté verk unnið upp úr íslenskum
þjóðlögum og frumsömdum stefjum eftir Jón
Ásgeirsson. Kvintettinn skiptist í fjóra kafla og
höfðu þrír verið fluttir áður en síðasti kaflinn, Aug-
un mín og augun þín, var frumfluttur hér. Verkið er
bráðskemmtilegt, 1. kaflinn kraftmikill og galsafeng-
inn, annar kaflinn settur saman af fjórum stefjum
sem tvinnast saman og í þeim þriðja gengur stefið
úr Krummavísum á milli hljóðfæranna á skemmti-
legan hátt. Fjórði og síðasti kaflinn er undurfallegur
en í honum er byggður upp magnaður stígandi með
síendurtekinni laglínunni úr Augun mín og augun
þín. Kvintettinn gerði verkinu góð skU og dró vel
á lágu nótunum sem þeim háu, hann sveiflar
sér léttUega upp á þær hæstu eins og í lokanót-
unni í „Sjá dagar koma“ eða „Marechiare“ e.
Tosti eða beitir henni lágt og er þá ekki síður
magnaður eins og t.d. í „Ég lít í anda liðna
tíð“. Péter Maté lék með á píanóið og skUaði
sínu einstaklega vel.
Síðasta verkið á efnisskránni var Kvintett
fyrir píanó og strengi í f-moU eftir César
Franck sem Guðný og Gunnar léku ásamt
Vamos-hjónunum og Selmu Guðmundsdóttur
píanóleikara. Gunnar lýsti verkinu í inngangi
sem dramatískasta og ástríðufyllsta kammer-
verki allra tíma en verkið var frumflutt 1880
og tileinkað Saint-Saéns. Það fékk þó misjafn-
ar viðtökur, m.a. af Saint-Saéns sjálfum sem
lék píanópartinn í frumflutningnum og yfirgaf
sviðið um leið og honum var lokið. Kvintett-
inn er sannarlega ofsafengin og ástríðufuU
tónsmíð en dramtísku kaflarnir eru sífeUt
brotnir upp með öðram blíðari og ljúfsárari
stefjum. Þó að kammerhópurinn, skipaður
þeim Gunnari, Guðnýju og félögum, sé ekki
kvintett sem leikur saman að staðaldri náðu
þau nokkuð vel saman og léku þetta erfiða
verk af hita og tilfinningaþunga. Á stundum var þó
eins og dramatíkin í verkinu næði þvílíkum tökum
á hljóðfæraleikurunum aö þeir hreinlega gleymdu
sér og blíðlegri stefin náðu því ekki aUtaf að skapa
þær andstæður sem í verkinu búa og ljá því það
tregafuUa yfirbragð sem einkennir það svo mjög.
Tónleikarnir í heild voru fjölbreyttir og skemmtileg-
ir og er þeim Guðnýju, Gunnari og öðrum aðstand-
endum óskað til hamingju með þessa metnaðarfuUu
tónlistarhátíð.
Hrafnhildur Hagalín
Metnaðarfull tónlistarhátíð
Fjölbreyttir og skemmtilegir tónleikar í Hverageröi þar sem tenórinn
Jóhann Friögeir Vaidimarsson heillaöi áheyrendur upp úr skónum.
fram ólíkar stemningar kaflanna þó að á stöku stað
virtust fiðlurnar fullhörkulegar miðað við finlegan
seUó- og lágfiðluleikinn t.d. í viðkvæmri laglínunni
í Augun þín og augun mín undir lokin.
Næstur á dagskrá var svo ungi tenórsöngvarinn
Jóhann Friðgeir Valdimarsson sem heiUaði áheyr-
endur upp úr skónum með flutningi sínum á
nokkrum íslenskum og erlendum sönglögum. Jó-
hann Friðgeir hefur ekki aðeins mjög góða rödd,
hann hefur einnig mikla útgeislun á sviði og er lit-
ríkur túlkandi. Rödd hans hljómar jafnfaUega jafnt
________________Menning
Umsjón: Sigtryggur Magnason
Elsa hennar
Láru vann
Á laugardaginn
hlaut dansverkið
Elsa eftir Láru
Stefánsdóttur
danshöfund fyrstu
verðlaun í alþjóð-
legri baUett- og
danshöfunda-
keppni í Helsinki.
Verkið var flutt af
dönsurunum Hlín
Diego Hjálmarsdóttur og Guðmundi
Elíasi Knudsen og er verkið samið
við tónlist finnsku raftónlistarsveit-
arinnar Pan Sonic. Um var að ræða
frumflutning á Elsu en hún verður
frumsýnd á íslandi i haust þannig að
íslenskir dansunnendur geta hlakk-
að tU.
Pars pro toto dans/leikhús stend-
ur að verkinu en búningar voru
hannaðir af Elinu Eddu Árnadóttur
og saumaðir af Hjördísi Sigurbjörns-
dóttur. PáU Ragnarsson hannaði lýs-
ingu fyrir verkið.
Keppnin í Finnlandi er í háum
gæðaflokki og komast mun færri að
en vUja. í danshöfundahluta keppn-
innar bárust ríflega sjötíu umsóknir
og voru eUefu verk valin tU sýninga
á stóra sviði Þjóðaróperuhússins í
Helsinki. Aðalverðlaun keppninnar
hlutu Portúgalar en Svíar og Finnar
urðu í öðru og þriðja sæti.
Akureyri
í myndlist
Sumarsýning
Listasafnsins á
Akureyri hefst á
laugardaginn og
hefur yfirskriftina
Akureyri í mynd-
list. Sýningin er
samsýning sextán
myndlistarmanna
sem búa og starfa á Akureyri en frá
bænum hafa margir athyglisverðir
listamenn komið á síðustu árum og
áratugum. Leitast er eftir því að
draga fram hvort eyfirsk myndlist
hafi sérstök einkenni og hvort Akur-
eyri sé í eðli sínu frábrugðin öðrum
bæjum landsins.
Sú nýbreytni er tekin upp í tengsl-
um við þessa sýningu að í stað þess
að safnstjórn taki ákvörðun um
kaup á verki fyrir safnið verður
skoðanakönnun á sýningunni; áhorf-
endur kjósa „besta" verkið og ráða
þannig hvaða verk verður keypt til
safnsins. Auk þess getur heppinn
áhorfandi eignast verk eftir vin-
sælasta listamanninn og flugmiða til
listaborgarinnar New York. Auk
þessarar kosningar verður gerð nán-
ari könnun á viðhorfi ólíkra hópa til
myndlistar og vonast forráðamenn
safnsins til þess að komast að ýms-
um fróðlegum hlutum eins og til
dæmis hvaða þjóðfélagshópur er
hrifnari af abstrakt list en raunsærri
list.
Mikilvægi
manneldis
Margir hafa þá
tilhneigingu að
láta ofan í sig alls
konar óþverra og
hefur manneldis-
stefna ríkisins
reynt að leiða fólk
inn á betri brautir
síðustu árin með
dyggri aðstoð mat-
vælafræðinga. Háskóli íslands stóð
á vordögum 2000 fyrir þverfaglegu
málþingi um manneldi á nýrri öld í
tilefni þess að tuttugu ár voru liðin
frá fyrstu útskrift matvælafræðinga
frá HÍ. Meðal fyrirlesara voru mat-
vælafræðingar, næringarfræðingar
og aðrir vísindamenn af sviðum
mannfræði, læknisfræði, hagfræði,
sagnfræði og landafræði. Nú er
komin út bókin Manneldi á nýrri
öld sem inniheldur þá fyrirlestra
sem fluttir voru á málþinginu. Um-
fiöllunarefnið er bundið við mat-
væli en sjónum er meðal annars
beint að erfðabreyttum matvælum,
offitu, vannæringu og fæðubótarefn-
um. Bókin er ætluð stúdentum og
öðrum sem hafa áhuga á framtíð
manneldis.