Nýtt dagblað - 06.05.1942, Blaðsíða 4

’^r>L
Or bopglnní
Nœturlœknir: Halldór Stefánsson, Rán-
nrgötu 12. Sími 2234.
Nœiurlœknir er í Reykjavíkurarjóteki.
Gullna hliSið verður sýnt í 60. sinn
annað kvöld. Aðsóknin að sýningunum
var lengi vel svo mikil, að menn stóðu í
longum röðum og biðu eftir því að kom-
ast að til þess að fá aðgöngumiða og
urðu stundum frá að hverfa tómhentir
eftir langa bið, því allt var uppselt. Nú er
sala aðgöngumiða orðin jafnari, en þó
fullt útlit fyrir að leiksýningarnar vcrði
sóttar lcngi enn.
Utvarpið í dag:
12.13—13.00 Hádegisútvarp.
13.30—16.00 Miðdegisútvarp.
19.00 Þýzkukennsla, 2. fl.
19.25 Þingfréttir.
19.50 Auglýsingar.
20.00 Fréttir.
20.30 Upplestur: ,,Frá yztu nesjum“ eft-
ir Gils Guðmundsson (höf. les.).
20.55 Söngvar úr gamanleikjum með
undirleik á gítar (Nína Sveinsdóttir).
21.10 Upplestur: Kvæði (Jón Sigurðsson
kennari).
21.25 Hljómplötur: Islenzkir söngvarar.
2) .50 Fréttir.
Dagskrárlok.
,,Ná er það svai*t maður!,, er
nafn á nýrii í’evíu, sem höfð verð
ur frumsýning á næstkomandi
mánudag. Eru leikendur milli 15
og 20, þar á meðal Alfreð Andrés
son, Gunnar Bjarnason, Jón Aðils,
Lárus Ingólfsson, Alda Möller,
Inga Laxness, Áróra Halldórsdótt
ir, Emilía Jónasdóttir og Her-
mann Guðmundsson.
Brezkí fjármálarád*
herrann
Framhald af 1. síöu.
Hið móðursjúka hjal aftur-
haldsins (einkum „Framsókn-
ar“) um hætturnar af kauphækk-
un : ,,dýrtíðina, verðbólguna og
hrunið“ — eru bábiljur, sem á
að hræða fólkið með. Ekkert af
þessu þarf að fara í kjölfar kaup-
hækkunar, ef stjórnað er af viti.
Tilgangur afturhaldsins er sá
einn að hindra kjarabætur verka-
lýðsins. Þessvegna hrópar það
upp um skelfilegar afleiðingar
kauphækkunar, til að fá átyllu til
þrælalaga sinna og þjónustu við
stríðsgróðamennina.
íslerizka ,,Framsóknin“ er nú
orðin afturhaldssamari en brezka
íhaldið.
Fasísfar míssfu yfír 150
flugválar í árásum á
Malfa í apríl
í loftorustum yfir Malta voru
53 þýzkar flugvélar skotnar nið-
ur í apríl. Á sama tíma var 101
þýzk flugvél skotin niður af loft-
varnalilinu á Malta.
Landgönguárás á
Coregidor
Japanar haja byrjaÖ landgöngu
qrás á Coregidor, eyvirhi Banda-
ríhjamanna í Lúsonflóa á Filipps-
Madagaskar
Framhald af 1. síðu.
Þriðja stærsta eyland
jarðarinnar.
Madagaskar er þriðja stærsta
eyland jarðarinnar. Það er um
1600 km. á lengd, en um 600 km.
þar sem það er breiðast. Stærðin
er um 616 þús. ferkílómetrar
(sex sinnum stærð íslands). Ibú-
ar eru 3,8 milljónir, þar af að-
eins 37 þúsundir Evrópumanna,
(um 24 þúsund Frakkar). Frakk-
ar hernámu landið fyrir 47 árum.
Aðalútfl.utningsvörurnar eru rís,
sem mjög mikið er ræktað af,
baunir, kaffi, húðir, gimsteinar
og gull. Nautgriparækt er rekin
í stórum stíl, og eru milljónahjarð
ir nautgripa á eynni. Auk gim-
steina og gulls er unnið úr jörðu
grafít, silfur, járn, kopar og sink.
Þættir úr sögu Mada-
gaskar eftir að Evrópu-
menn koma þangað.
Sagan um það, hvernig Frakkar
lögðu Madagaskar undir sig, er
elcki falleg, fremur en venja er
til þegar um er, að ræða nýlendu
öflun stór.veldanna, en í seinni tíð
hefur stjórn nýlendunnar á ýms-
an hátt verið frjálslyndari en ann
ars staðar gerist.
Evrópumenn koma fyrst við
sögu eylands þessa, þegar portú-
galski landkönnuðurinn Diego
Diaz lenti þangað árið 1500,
næstu aldirnar var Madagaskar
uppáhadsland sjóræningja og æv-
intýramanna. Einn slíkur, John
riaintain, dvaldist þar frá 1720
—1725, lierjaði á landsmenn og
tók sér konungsnafn yfir eynni.
Um 1835 hófu trúboðar starf
sitt á Madagaskar og varð tals-
vert ágengt. Þegar á öldina leið
hafði mestallur Hova-þjóðflokk-
’-rinn og aðrir kynþættir, sem
bjuggu um miðbik landsins, látið
skírast, og 1895 var talið að á
eynni væru 450 þúsund kristnir
mótmælendur og 150 þúsund róm
versk-kaþólskir. En meginþorrl
landsmanna hélt við trú á stokka
og steina. Hova-fólkið er Malaja-
kyns, orðlagt fyrir hreystilega
sjósókn og upphaíVga komið fró
Austur-Indíum yfir Indlandshaf
til Madagaskar, þar sem það varð
brátt valdamesti þjóðflokkurinn.
Á tímabilinu 1800—1883 var
merkasti þjóðhöfðingi Madagask-
ar konungur að nafni Rodama,
en að honum látnum réðu ríkjum
Dómur fyrir ölvun við
akstur.
í fyrradag var maður nokkur
dæmdur í 10 daga varðhald og
sviftur ökuleyfi í 3 mánuði fyrir
það að vera ölvaður við akstur.
drottningar tvær hvor eftir aðra.
Ranavalona I. og Ranavalona II.
Á stjórnarárum þeirra lögðu
Frakkar undir sig smáeyjarnar
Bourbon og Mauritius og hófu
hvað eftir annað landnám á Mada
gaskar, en voru jafnharðan hrakt
ir burt af landsbúum.
Árið 1883 kom Ranavalona III.
tii valda. Hún var gift, en for-
sætisráðherrann Rainilaiáivony, er
verið hafði eiginmaður fyrri drottn
ingarinnar lét slíta hjónabandinu
og giftist sjálfur nýju drottn-
ingunni. Hann lét hana hvergi
koma nærri stjórnmálum, og ríkti
einvaldur, en sæmilega vinsæll, i
nafni drottningarinnar. En sjálf-
stjórn landsins lauk í stjórnartíð
hans. 1885 tóku Frakkar Diego
Suarez, hafnarbæ á norðurodda
landsins, og reyndu í fyrsta sinn
að ná öllu landinu sem „vemdar-
svæði”.
Bretar viðurkenndu kröfu
Frakka til eyjarinnar og 1894 á-
kvað franska stjórnin að láta
vopnin skera úr, sendu úrslita-
kosti og héldu því fram að inn-
lendir kynþáttahöfðingjar hefðu
látið af hendi við Frakka hluta
af norðvesturströndinni. Stjórnin
neitaði að ganga að úrslitakost-
unum og 1895 sendu Frakkar her
heiman frá Frakklandi til að
brjóta niður mótspyrnu Madagask
arbúa,
Eftir nokkurra mánaða hernað
tók franski herinn höfuðborgina,
Antananarivo, og 1. október 1895
var friðarsamningur undirritaður,
þar sem drottningin viðurkenndi
„vernd” frönsku stjórnarinnar.
Frakkar færðu sig brátt upp á
skaftið. Þegar á næsta ári, 1896,
var því lýst yfir, að Madagaskar
og nálægar eyjar væru franskar
nýlendur.
Ranavalona III. dó í Algier 1917
í útlegð.
Ráðgefandi þing
Mestar þær framkvæmdir, sem
gerðar hafa verið á Madagaskar
á seinni árum, eiga frumkvæði hjá
franska landstjóranum Hubert
Garbit. Hann var landstjóri þar
í heimsstyrjöldinni fyrri og tók
aftur við 1920. Hann gerði áætl-
' anir um lagningu jámbrauta og
vega, byggingu hafnarmannvirkjaj
vita, vat'nsveitu á ræktarland og
framræslu mýra, og það sem
meira var, sá um að áætlanimar
komust í framkvæmd. Hann lét
sér einnig annt um menningarmál
íbúanna.
Stofnsett hefur verið ráðgefandi
þing og hafa allir fullorðnir eyjar
skeggjar kosningarrétt og kjör-
gengi. Landsstjórnin ráðfærir sig
við þing þetta um öll innri mál
landsins. Fjölmargir landsbúar
eiga sæti í lægri embættum við
landstjórn og herstjóm. Skóla-
skylda er lögleidd, frá 8 til 14 ára
aldurs. .
Lelkféla$ Reykjavíkur.
„Gullna hliðlð“
60. sýning annað kvöld kl. 8.
Aðgöngumiðar seldir frá kl. 4 í dag.

/

145
MANNSKAÐAVEÐRiÐ
eftir
PHYLLIS BOTTOME
ekki til. Heldurðu að það sé einkamál, hvort menn drýgja
morð eða ekki ?
Nei, ég á ekki við það, Freyja — ég á við — ég ætla að
aka þér heim.
Ég held, að sá staður sé ekki til framar, mælti Freyja
hörkulega, en þegar hún sá hina takmarkalausu meðaumkun,
sem skein út úr augum Emils, sá hún, að hún var engin
uppgerð, heldur miklu sannari tilfinning, en reiði hennar við
Emil. Hún sneri því við og gekk þegjandi með honum að
skemmunni, þar sem bíllinn var geymdur.
Þau hafa einhver ráð með að komast á járnbrautarstöðina,
sagði Emil. Freyja, við eigum heimili og þangað verðum við
að fara tafarlaust. Enn veit það enginn. Ég átti að segja þér
það, þegar þau væru lögð af stað —-Pabbi hefur verið
tekinn og settur í fangabúðir.
XXXIII.
Hið síðasta, sem Freyja sá af Mabergshöllinni, þegar Emil
ók með ofsahraða niður brekkuna, var stór fáni á veggnum,
hakakross á hvítum grunni, og nafn Olafs, gert af blómsveig-
um yfir járnhliðinu.
Ólafur, Ólafur, Ólafur. Nafn hans var allsstaðar, en þó
hvergi eins djúpt grópað og í hjarta Freyju.
Henni varð ekki á að renna huganum að Fritz von Ma-
berg. Að undanförnu hafði hún vanið sig á að hugsa sér
hann öðruvísi en hann var og virða hann vegna eiginleika,
sem hún hafði ekki kynnzt áður í fari hans. Nú hafði hún
komizt að því hvernig hún hafði verið blekkt. Og þessi nýja
mynd hennar af Fritz var ekki lengi að mást út. Hún átti
ekki eins auðvelt með að afmá mynd Ólafs úr hugskoti sínu.
Hún varð að reyna að losna við hans mynd einnig, jafnvel
þó að traust og öryggi æskuáranna hyrfi henni um leið.
Veit hann þetta ? spurði hún Emil, þegar þau komu ofan
í dalinn og langur og beinn þjóðvegurinn opnaðist þeim. Hún
gat ekki fengið sig til þess að nefna nafnið, en Emil vissi
við hvern hún átti.
Enginn veit það ennþá, svaraði hann hratt. Ég varð að lofa
pabba því, að segja hvorki Mabergsfólkinu né Olafi frá
þessu. Gamli maðurinn var hræddur um að þau mundu reyna
að hjálpa sér, en hann vildi ekki spilla hveitibrauðsdögun-
um fyrir ungu brúðhjónunum. Væri ekki réttara, að þú tækir
blómsveiginn af höfðinu. Við skulum ekki vekja meiri eft-
irtekt á okkur, en við þurfum. Það gerir minna til með kjól-
inn.
Ég vil ekkert fremur, sagði Freyja hryssingslega og þreif
sveiginn af höfði sér og tætti kornblómin í sundur og fleygði
þeim í götuna. Nú geturðu sagt mér allt af létta, Emil. Nú
get ég hlustað. Reiðin ætlar ekki lengur að ýfirbuga mig.
Það stoðar ekkert að vera reiður, sagði Emil þungbúinn.
Menn verða að sætta sig við orðinn hlut. Pabbi hefði verið
látinn í friði, ef hann hefði getað látið vera að aðstoða vini
sína. Eg hef oft reynt að útlista það, bæði fyrir pabba og
mömmu, að þau geti ekki átt neitt einkalíf. Þetta er það eina,
sem ég hef farið fram á af þeim. A meðan þau hlýða hinum
nýju fyrirmælum og lifa í anda þeirra, skiptir enginn sér af
því, hvað þau hafast að. Jafnvel þegar það var á döfinni,
að mamma yfirgæfi pabba, hefði verið hægt að bjarga því
við, á viðunandi hátt, ef þau hefðu viljað hlusta á mig. Þetta
er nokkuð ruddalegt, svona í fljótu bragði, en það er til mesti
sægur af fullorðnum hjónum, sem yrðu fegin að losna hvort
annað. Mamma þurfti ekki annað að gera en láta sem hún
féllist á þetta, taka sér frí ogfara utan um nokkurra mánaða
skeið og koma svo aftur heim, án þess að láta of mikið á
því bera. Ef einhver hefði tekið málið upp að nýju, hefði
hún getað sagt, að þau hefðu ekki efni á því að eiga tvö
heimili, eða þá, að hún væri veik og pabbi þyrfti að ann-
ast hana. Margt hefði getað breyzt til batnaðar á nokkrum
mánuðum. Þessi bylting er án blóðsúthellinga, það er að
segja, menn eru ekki drepnir, ef þeir sýna algera hlýðni. Mér
finnst það mjög sanngjarnt og miklu mannúðlegra en verið
hefur í öðrum byltingum. En þeir sem endilega vilja berja
höfðinu við steininn, hljóta að brjóta það. Pabbi þurfti að-
eins að hafa það í huga að umgangast enga grunsamlega
náunga og aðhafast ekkert, sem vakið gæti grunsemdir.
0

eyjum.