Vísbending - 21.07.1992, Blaðsíða 3

Forsendur
vaxta-
munar
Jón Snorri Snorrason
Þegar við lítum yfir vaxtatöflur frá því
í maí 1991, áður en vextir hækkuðu og
skoðum þær aftur núna eftir lækkun,
kemur í ljós að ávöxtunarkrafa
spariskírteina á eftirmarkaði er svipuð
nú og hún var þá. Mikið hefur þó gerst á
þessu tímabili og miklar og örar
vaxtabreytingar hafa átt sér stað. Það
kemur í ljós við frekari skoðun á
þróuninni á þessu tímabili að hægt er að
finna ákveðna reglu í vaxtatöflunum.
Vextir á spariskírteinum eru nokkurs
konar kjörvextir markaðarins og aðrir
vextirfylgjaþeimeftirhlutfallslega.Þetta
á fyrst og fremst við þegar jafnvægi er á
markaði, en sveiflur í framboði einstakra
skuldabréfa geta valdið blæbrigðamun í
vaxtatöflum, enda engin góð regla án
undantekninga.
Samtenging vaxta
Skuldabréf virðast hafa ákveðinn
margföldunarstuðul á vexti spari-
skírteina, nokkurs konar álag. Vextir
húsbréfa virðast yfirleitt hafa verið með
stuðulinn 1,05-1,07 m.v. eftirmarkað (en
allt að 1,1 m.v. frummarkað spari-
skírteina). Bankabréf hafa stuðulinn 1,1.
m.v. eftirmarkað spariskírteina. Skulda-
bréf eignaleigufyrirtækjahafa veriðmeð
stuðulinn 1,2-1,25 á vexti spariskírteina
á eftirmarkaði (en oftast um 2 prósentu-
stigum hærri en á frummarkaði).
I eftirfarandi vaxtatöflu koma fram
þeir mánuðir þegar „stökkbreytingar“
verða á vöxtum spariskírteina, skv.
ákvörðun ríkisstjómar á hverjum tíma.
Þess ber að geta að samanburður á
ákveðnum tímum geturoftreynsterfiður
þar sem framboð skuldabréfa banka og
eignaleigufyrirtækja er ekki eins stöðugt
og framboð húsbréfa og spariskírteina.
Avöxtunarkrafahúsbréfa breyttist mikið
milli þessara tímapunkta (sem nam
sveiflum í framboði og eftirspum) á
meðan vextir spariskírteina á
frummarkaði héldust óbreyttir.
ISBENDING
Jafla 1 1 9 9 1 1 9 92
Mars Júní Mars Júní
Sp.sk. ný 6,0 8,0 7,5 6,5
Sp.sk. eldri 6,7-6,9 8,0-8,2 7,6-7,8 6,6-6,8
Húsbréf 7,6-7,8 8,6-8,8 7,6-7,8 7,1-7,2
Bankabréf 7,0-7,4 8,5-8,7 7,9-8,2 7,2-7,4
Eignaleigur 8,0-8,4 9,5-10,0 9,2-9,8 8,6-9,3
í töflu 2 þá virðist ólík afkoma
og efnahagur þeirra hafa áhrif
á ávöxtunarkröfu.
Áhrif lífeyrissjóða
Samtenging skuldara
Helsta ástæðan fy rir þessum vaxtamun
ólíkra skuldabréfa er ekki endilega fólgin
í lengd þeirra eða áhættunni af
skuldaranum eins og margir myndu ætla
og eðlilegt væri. Margir fjárfestar telja í
raun stigsmun frekar en eðlismun á
bréfunum og að vaxtamunur
sé því of mikill. Þeir benda f ■'
á að ríkið gefur út
spariskírteini (með 6,5%
vöxtum) á Búnaðarbanka
og Landbanka Islands, sem
eru útgefendur bankabréfa
(með 7,1% vöxtum).
Bankamir eiga síðan báðir
80% eignaleigufyrirtækja
sem gefa út skuldabréf (með
8,6% og 9% vöxtum). Þeir
efast ekki um að ríkið standi í raun að
baki skuldbindingum þessara bréfa þegar
öllu er á botninn hvolft. En hvers vegna
er þá þessi mikli vaxtamunur á milli
þeirra?
Þeir telja að munurinn sé ekki vegna
skuldarans heldur vegna takmörkunar í
eftirspum. Stærstu og öflugustu fjárfestar
landsins, lífeyrissjóðimir, mega fæstir
kaupa skuldabréf nema þau séu með
veði eða tengd bönkum eða ríkinu. Þetta
takmarkar verulega eftirspumarhliðina
og minnkar þann hóp fjárfesta sem kaupir
t.d. skuldabréf eignaleigufyrirtækja og
skapar þannig hærri vexti á þessum
bréfum en öðrum.
Samspil afkomu og vaxta
Þótt ástæður vaxtamunur milli
skuldabréfaflokka á markaði kunni að
liggja í takmörkuninni í eftirspurn, þá er
athyglisvert að skoða þann vaxtamun
sem er kann að vera innan þeirra. Það
kcntur í ljós að það er óverulegur munur
á ávöxtunarkröfu milli skuldabréfa
ríkisbanka, einkabanka og sparisjóða
og hann virðist óháðureignarhaldi, stærð
og afkomu þeirra og stöðu.
Öll fjögureignaleigufyrirtækin buðu í
júní skuldabréf til sölu á frummarkaði
og því má bera saman ávöxtunarkröfu.
Eigendur allra fyrirtækjanna eru traustir,
en þau eru öll sjálfstæð félög og engin
bein ábyrgð frá eigendum fylgir
skuldabréfumþeirra. Eins og framkemur
Eins og áður sagði er þáttur
lífeyrissjóða mjög mikill í
vaxtaákvörðun á markaði,
enda 1 jóst að sá sem hefur næstum 30
milljarða til ráðstöfunar á hverju ári á
hinurn veika og litla verðbréfamarkaði
Islands ræður miklu um það á hvaða
vaxtastigi skulda-bréf lenda. Hlutverk
lífeyrissjóða er að ávaxta fé sjóðfélaga
til þess að mæta skuldbindingum í
framtíðinni og því eiga þeir að hafa
hámarksávöxtun með lágmarksáhættu
að leiðarljósi. En eins og staðan er nú
Tafla 2 Hagn. % af E.fé+ % af Ávöxt.
e.skatta veltu vík.lán eign. í júní
Lýsing hf. 31 M 8,8% 567 M 23% 8,6-8,7
Glitnir hf. 22 M 3,9% 413 M 14% 8,8-9,0
Féfanghf. 27 M 4,8% 302 M 11% 9,0-9,1
Lind hf. 5 M 1,4% 246 M 10% 9,0-9,3
eru það lög og reglugerðir þeirra sjálfra
sem takmarka kaup þeirra á
verðbréfamarkaði og með því rýra þeir
ekki aðeins fjármuni sjóðfélaga (með
minni ávöxtun), heldur koma þeir í veg
fyrirnauðsynlegaáhættudreifingu.Þetta
vita engir betur en forsvarsmenn
lífeyrissjóða og því eru þeir að vinna að
því að fá þessu breytt.
Takmörkunum aflétt
Eftir að íslenskur fjármagnsmarkaður
opnast um næstu áramót munu vextir
erlendis hafa sífellt meiri áhrif á vexti
hér.
Með EES-samningnum er verðbréfa-
sjóðum gert að kaupa 90% af verðbréfum
sínum í skráðum bréfum á verð-
bréfaþingum og ekki væri óeðlilegt að
lífeyrissjóðir settu svipaðar reglur hjá
sér. Breytingará þessari stöðu sjóðanna
myndu eflaust hafa áhrif á eftirspum
eftir bréfum og stuðla að breytingum
vaxta. Vaxtamunur myndi minnka á
markaðinum og taka mið af eðlilegum
þáttum framboðs og eftirspumar en ekki
skekkjast með óþörfum takmörkunum á
þeim.
Höfundur er
hagfrœðingur og starfar
hjá Lýsingu hf
3