Vísbending - 07.10.1993, Blaðsíða 2

því ætti debetkortakerfið að stuðla að
réttlátari kostnaðarskiptingu milli
viðskiptavina bankakerfisins. Ut frá
þessum sjónarhóli eru debertkortin því
ótvírætt hagkvæmari kostur en
tékkaformið.
...en kostnaður sumra
Það sem hins vegar skiptir neytendur
og kaupmenn máli á endanum er það
hvort þeir fái að njóta þessa ávinnings
peningalega. Samkvæmt yfirlýsingum
banka og sparisjóða er gert ráð fyrir því
að innheimta 0,5-1,5% þjónustugjald af
sölu- og þjónustuaðilum. Korthafar munu
á hinn bóginn bera 10 króna færslugjald
fyrir hverja úttekt auk 1.200 króna
árgjalds. Miðað við 1% þjónustugjald
og 25 milljarða króna veltu munu kaup-
menn því bera samtals 250 milljóna
króna beinan kostnað af þessu. A móti
má þó búast við að eitthvað muni draga
úr notkun kreditkorta í kjölfarið eins og
gerst hcl'ur annars staðar. Kaupmenn
greiða nú á bilinu 0,9-3% þjónustugjald
fyrir kreditkortin auk þess sem greiðslur
berast ekki fyrr en að 15-45 dögum
liðnum. Kreditkortavelta var ífyrra sam-
tals rúmir 45 milljarðar króna hér innan-
lands og ef miðað er við að raunverulegt
þjónustugjald sé um 3% að meðtöldum
greiðslufresti og að debetkortin muni laka
um 10% af kreditkortaveltunni munu
kaupmenn spara þar um 135 milljónir
króna. Hreinn kostnaður verslunarinnar
í landinu gæti því numið ríflega 100
milljónum króna. Þetta svarar til tæpra
0,1% af allri smásöluverslun í landinu.
Þá hefur ekki verið tekið tillit til þess
hagræðis sem verslunin mun hljóla af
debetkortunum en áætla má að það verði
umtalsvert. Á hinn bóginn má búast við
að almenningur muni bera u.þ.b. 120
milljóna króna kostnað vegna færslu-
gjalda sé miðað við um 12 milljónir
færslna og 10 króna færslugjald og að
aukium50milljónirkrónavegnaárgjalda
(m.v. 40.000 kort).
Til samanburðar væri fróðlegt að bera
saman áætlað hagræði banka og spari-
sjóða vegna þessa en eins og áður var
sagt hafa engar tölur fengist urn það.
Ljóst er þó að bankakerfið mun missa
umlalsverðartekjurvegnainnstæðulausra
tékka sem fram að þessu hafa minnkað
kostnað við tékkaumsýsluna.
Reynslan góð
Reynsla nágrannaþjóðanna af stað-
greiðslukortum hefur verið góð. Danir
tóku t.a.m. upp hið svokallaða Dankort
árið 1983 og urðu þá uppi samskonar
umræður og hér hafa farið fram
undanfarnar vikur. Margir Danir töluðu
þá um þvingun þar sem bankarnir lögðu
samtímis á hærri þjónustugjöld fyrir
tékkaviðskipli. Nú 10 árum síðar hefur
ISBENDING
tékkaútgáfa fallið úr 230 milljónum
ávísana í ríflega 100 milljónir þar.
Debetkortafærslur eru á hinn bóginn
um 200 milljónir ídag. Þessa staðreynd
má glöggt sjá í töflunni á bls. 1, en
Danmörk, Noregur, Svíþjóðog Finnland
hafa öll tekið upp debetkort. Á tíma-
bilinufrá 1987-1991 hefur tékkaútgáfa
á íbúa minnkað mjög verulega hjá
þessum þjóðum með samsvarandi hag-
ræði sem því fylgir. Á sama tímabili
hefur tékkaútgáfa aukist um 25% hér
heima sem kann að fela í sér þá staðreynd
að kostnaður notenda er lítill þótt
tékkakerfið sem slíkt sé dýrt. Þetta
kemur vel fram á meðfylgjandi mynd.
Ef debetkort líta dagsins ljós hér á landi
á næstunni gæti líkleg þróun orðið í þá
átt sem lýst er á myndinni. Miðað við
reynslu annarra er líklegt að verulega
dragi úr notkun tékka í viðskiptum. Á
hinn bóginn mætti ætla að notkun
greiðslukorta muni haldast nokkuð
stöðug eftir að debetkortin koma á
markaðinn.
Einkamál allra
Staðgreiðslukort eru ótvírætt
hagkvæmari greiðslumáti en tékkar,
jafnt fyrir banka og sparisjóði sem og
viðskiptamenn þeirra. Það mun hins
vegar ráða framtíð þeirra h vort peninga-
legt hagræði hlýst af framkvæmdinni.
Samtök kaupmanna telja smásölu-
verslunina og neytendur bera skarðan
hlut frá borði miðað við þærhugmyndir
sem bankarnir hafa lagt fram og hafa
fært fyrir því töluleg rök. Bankar og
sparisjóðir hafa á hinn bóginn engar
tölur birt um áætlað hagræði banka-
kerfisins. Vera kann að einhverjum
þyki það einkamál banka og sparisjóða
hvaða ávinning þcir hljóta. Á móti
kemur hins vegar sú séríslenska
staðreynd að allir sparisjóðir og flestir
bankarhér eru íeigualmenningsog því
kynni einhver að segja að einkamál
bankakerfisisins séþví í raun einkamál
allra.
Athafnakonur á
*
Islandi
Margrét Richter
Eftirfarandi grein er unnin upp úr
kandídatsritgerð höfundar í viðskiptafrceði
við Háskóla Islands vorið 1992. Ritgerðin
er byggð á niðurstöðum spurningar-
eyðublaða sem send voru 373fyrirtœkjum
sem eru í eigu kvenna hér á landi. AIls
svöruðu 99 konur eða 26,5%. Samsetning
þeirra sem svöruðu virtist vera mjög svipuð
og samsetning alls hópsins hvað varðaði
aldur kvennanna og hvers konarfyrirtœki
þœr ráku.
Fyrirtæki kvenna
Einkafyrirtækin voru skráð af Hagstofu
íslands í desember 1991 og skiptust
þannig að 1336 fyrirtæki voru skráð á
karla og 373 á konur. Aukþessvoru 172
fyrirtæki skráð á hjón.
Einkafyrirtæki kvenna eru flest mjög
smá. Af alls 373 fyrirtækjum voru um
80%meðtvostarfsmenneðafærri. Líkleg
skýring þessa gæti verið sú að þegar
fyrirtækin séu orðin umsvifamikil og
með marga starfsmenn þá sé þeim oft
breytt í hlutafélög til að draga úr áhættu.
Það kom í ljós að frekar sjaldgæft er að
konur sjái um rekstur margra fyrirtækja í
einu. Meðfylgjandi tafla sýnir tíu
algengustu tegundir fyrirtækja kvenna
og karla, í desember 1991, samkvæmt
staðli Hagstofu Islands.
Athyglisvert er að um 20% fyrirtækja
kvenna eru hárgreiðslu-, rakara-, og
snyrtistofur og önnur 20% fatnaðar-,
vefnaðar- og tískuvöruverslanir. Karl-
arnir komust hér hins vegar ekki á blað.
Næstalgengast var að konur rækju
heildsöluverslanir, eða tæp 11 %, sem er
reyndar svipað hlutfall og hjá körlunum.
Önnur fyrirtæki voru um og undir 5% en
þar voru einnig dæmigerð kvennafyrir-
tæki svo sem blómabúðir og snyrti- og
hreinlætisvöruverslanir. Þegar litið er á
einkafyrirtæki karlanna kemur í ljós að
fjölbreytni þeirra er talsvert
meiri en hjá konunum.
Algengustu fyrirtæki karla
eru heildsöluverslanir, eða
um 11%, en allar aðrar teg-
undirvoruundir5%. Dæmi-
gerð karlafyrirtæki eru t.d.
bílaviðgerðir, bílasmíði,
smurstöðvar, málmsmíði,
málmvöruviðgerðir, vél-
smiðjur, bygging og við-
gerðir mannvirkja, raf-
magnsvörur, rafmagns-
tækjagerð og rafmagns-
viðgerðir.
f Kvennafyrirtæki á íslandi 'N\
Hárgreiðslu-, rakara- og snyrlistofur Fjöldi 74 20%
Fatnaðar, vefnaðar- og tískuvöruverslanir 71 19%
Heildsöluverslanir 40 11%
Sérverslanir 21 6%
Blómabúðir 18 5%
Tóbaks- og sælgætisverslanir og söluturnar 17 5%
Veitingastaðir 14 4%
Snyrti- og hreinlætisvöruverslanir 12 3%
Matvöruverslanir 10 3%
Annað 96 26%
Samtals 373 100%
Heimild: Hagstofa lslands
2