Vísbending - 04.11.1993, Blaðsíða 1

V
Viku
ISBENDING
rit um viðskipti og efnahagsmál
4.
nóvember
1993
43. tbl. 11. árg.
Ávöxtunarkrafa helstu ríkisverðbréfa á Verðbréfaþingi íslands
1/10'93 - 2/11'93
Ríkisbréf
___________________Húsbréf__________
Spariskírteini
8%
6%
4% -
2%
0%
4 5 6 7
Heimild: Verðbréfaþing Islands
11 12 13 14 15 18 19 20 21 22 25 26 27 28 29 1 2
Mánaðardagur
Erlend lántaka
er flóttaleið
Nú er liðin tæp vika frá því
ríkissljórnin kynnti nýjustu aðgerðir
sínar í vaxtamálum. Mikið umrót varð
á verðbréfamarkaði strax á föstudags-
morgun þrátt fyrir að ríkisstjórnin gæfi
ekki út yfirlýsingu um fyrirætlanir sínar
fyrr en á fréttamannafundi í hádeginu.
Einhverjir ijáifestar hafa því augljóslega
haft veður af aðgerðunum.
Viðskipti skráð á Verðbréfaþingi
Islands á föstudaginn námu samtals um
700 milljónum króna en heildarviðskipti
í verðbréfakerfinu eru talin eitthvað á
annan milljarð króna. Eins og sést á
meðfylgjandi mynd hefur ávöxtunar-
krafa á ríkisverðbréfum lækkað verulega
frá því aðgerðirnar voru kynntar eða að
meðaltali um 0,9 punkta. Mikil viðskipti
hafa verið með spariskírteini og ríkisbréf
en minna með húsbréf vegna lítils
framboðs á þeim. Ávöxtunarkrafa á
spariskírteinum nam á föstudaginn 6,7%
en þegar þetta er skrifað (í lok
þriðjudags) var hún komin niður í 5,6%.
Ávöxtunarkrafa á ríkisbréfum hefur á
sama tíma fallið úr tæpum 8,6% í 7,8%
og á húsbréfum úr 7,1% f tæp 6,2%.
Umbætur og flótti
Aðgerðum ríkisstjórnarinnar má
skipta í tvennt. Annars vegar er í
megindráttum fylgt eftir tillögum sem
svokölluð ,,vaxtamyndunarnefnd“sem
viðskiptaráðherra skipaði í júlí
síðastliðnum lagði fram í nýlegri skýrslu
sinni. Þessar aðgerðir, sem fjallað var
um í 41. tölublaði, miða að því að gera
fjármagnsmarkaðinn virkari og sveig-
janlegri en nú erog munu hafa í för með
sér varanlega breytingu á vaxtastiginu.
Á hinn bóginn hefur ríkisstjórnin nú
ákveðið að hvika frá þeim meginstefnu
að fjármagna eins og kostur er láns-
fjárþörfríkissjóðsáinnlendummarkaði.
Tekin verða lán í útlöndum ef kjörin
sem bjóðast þar eru betri en hér heima.
I þessu felstengin varanlegúrbótheldur
l'lótti frá öðru vandantáli sem varað
hefur í íslensku efnahagslífi um langt
skeið.
Opinber lánafyrirgreiðsla
veldur háum vöxtum
Vandinn felst í tveimur þáttum sem
tengjast hvor öðrum. í fyrsta lagi er
eftirspurn eftir lánsfé allt of mikil hér á
landi miðað við sparnað. Þetta á jafnt
við um heimili og fyrirtæki sem og
ríkissjóð. Það er rétt að ríkissjóður og
lánastofnanir hans taka árlega þorrann
af öllum nýjum lánum hér innanlands í
sínu nafni en ef litið er til endanlegra
notenda fjármagnsins rennur einungis
um fjórðungur til ríkisins. í öðru lagi
stuðlar núverandi fyrirkomulag
opinberrarlánafyrirgreiðslu að alvarlegri
skekkjuívaxtamynduninni. Eftirfarandi
staðreyndir eiga við í þessu sambandi:
1) Stjórnmálamönnum hefurekki tekist
að ná niður fjárlagahallanum.
Þessum umframútgjöldum hefur að
mestu verið varið til samneyslu en
ekki til arðbœrra fjárfestinga.
2) Þorrinn aföllum húsnœðislánum til
einstaklinga er veitturafríkissjóði á
kjörum undir markaðsvöxtum.
3) Lánastofnanir í eigu ríkisins veita
óarðbœrum jyrirtækjum lán á of
hagstœðum kjörum miðað við
lánshœfi þeirra.
Þetta hefur valdið meiri ásókn í lánsfé
en við aðstæður þar sem ríkissjóður
væri rekinn skynsamlega og lántakendur
þyrftu að greiða ntarkaðsverð fyrir lánin.
Ef pólítískur vilji er á annað borð fyrir
því að niðurgreiða lánskjör til heimila
og fyrirtækja er hagkvæmara að veita
slfkum styrkjum beint til þeirra en ekki
unt opinbert lánakerfi. I því felst að
húsnæðiskaupendur og atvinnufyrirtæki
skipti beint við fjármálastofnanir á
einkamarkaði en ríkið veiti síðan
styrkjum til þeirra. Þella myndi hafa
ntarga kosti í för með sér. í fyrsta lagi er
líklegt að eitthvað myndi slá á vilja
stjórnvalda til að styrkja fjárfestingu
þegar augljósara yrði hvað þeir styrkir í
raun kosta ríkissjóð árlega. í kjölfar
þess yrði lánsfjáreftirspurn minni og
vextir myndu lækka. í öðru lagi myndi
samkeppni aukast milli lánastofnana
og grundvöllur þannig skapast fyrir
lækkun vaxtaog eðlilegri vaxtamyndun.
I þriðjalagi myndi lánsfjárþörfríkissjóðs
stórminnka í kjölfar þess gríðarlega
hagræðis sem af því hlytist að leggja
niður lánakerfi rikisins. Þetta myndi
enn fremur stuðla að lækkun vaxta.
Afleiðingar núverandi iyrirkomulags
birtast í því að þrátt fyrir mikinn
efnahagssamdrátt frá árinu 1988 hafa
raunvextir lítið lækkað. Vextir haldast
hærri en sú arðsemi sem atvinnulífið er
fært unt að skila. Til lengri tíma gengur
slíkteðlilegaekki upp. Súniðurgreiðsla
á lánskjörum sem einstaklingum og
fyrirtækjum er veitt af hálfu ríkisins við
nú verandi aðstæður er endurgoldin dýru
verði aftur af þeim sjálfum í gegnum
• Aðgerðir í vaxtamálum
• Verðtrygging lána
• Vaxtanutnur
• Gengisþróunin
• Verðbréfaleikurinn
í Vaxtamál í brennidepli N
Umræða um vaxtamál hefur verið mjög í deiglunni undanfarið ekki síst í
lengslum við nýjustu aðgerðir ríkisstjórnarinnar í vaxtamálum. Af þessu
tilefni birtast nú í blaðinu greinar sem allar varða þetta málefni á einhvern hátt.
V^Góða lesningu!~ J