Vísbending - 17.02.1994, Blaðsíða 2

þessum málum til athugunar á síðuslu
árum. Aherslan hefur færst frá sértækum
stuðningsaðgerðum til almennra og
stofnanirog sjóðirhafa verið sameinaðir,
t.d. íNoregi og Svíþjóð. Meiraer nú lagt
upp úr langtímastefnumörkun og sam-
ræmingu aðgerða þar sem í ljós hefur
kornið að árangur af því starfi sem fram
hefur farið er óljós og erfitt oft að sjá
tengsl milli aðgerða og árangurs.
Hér á landi hefur einkum verið stutt
við nýsköpunarstarf með sértækum
hætti, þ.e. með beinum fjárframlögum
eða veitingu áhættufjár, í landbúnaðar-
greinum, svo sem fiskeldi og loðdýra-
rækt. Því miður hefur árangur þessa
starfs oft verið lítill. I sjávarútvegi og
sérstaklega úrvinnslugreinum iðnaðar
hafa aðgerðir hins vegar í ríkara rnæli
verið almenns eðlis.
Bein framlög til stofnana og sjóða á
vegum ríkisins, sem sinna að einhverju
leyti starfi sem tengja má nýsköpun, eru
mjög mismunandi eftir ráðuneytum og
ógerlegt að greina nákvæmlega hvaða
fjármunir eru nýttir beint í þágu ný-
sköpunar. Ljóst er þó að atvinnuvega-
ráðuneytin, ásamt menntamálaráðu-
neyti, veita mestum fjármunum til þessa
starfs eins og vænta má.
Rannsóknarráð ríkisins, sem starfar
undir menntamálaráðuneyti, hefur þá
sérstöðu að úthluta styrkjum til nýsköp-
unarstarfs hjá fyrirtækjum, algjörlega
óháð greinum atvinnulífs, en þeir styrkir
eru veittir úr Rannsóknasjóði. Stuðn-
ingurerhinsvegartakmarkaðurviðrann-
sóknar og þróunarþátt nýsköpunar.
Nýsköpunarstefnan í
hnotskurn
í október árið 1992 kynnti vísinda-
nefnd OECD niðurstöður skýrslu um
vísinda-, tækni- og nýsköpunarstefnu
Islendinga sem samin var að beiðni
menntamálaráðherra. Skýrslan er vægt
til orðatekiðáfellisdómuryfirstefnu (eða
stefnuleysi) Islendinga í nýsköpunar-
málum. Þarkemur m.a. fram að framtíðar-
stefna sé óljós, stjórnmálamenn og al-
menningur hér á landi eigi erfitt með að
skilja mikilvægi stefnu í vísindum og
tækni og að Islendingar hafi tamið sér að
hugsa til skamms tíma.
Nýsköpunarnefnd ríkisstjórnarinnar
tekur í skýrslu sinni undir það sjónarmið
að efnahagslegt mikilvægi nýsköpunar
sé vanmetið hér á landi. Jafnframt telur
hún að samræmingu á starfsemi ráðu-
neyta og stofnana skorti og leggur til að
hin hefðbundna atvinnuvegaskipting
verði látin víkja þegar fyrirkomulag og
verkaskipting milli ráðuneyta, stofnana
og sjóða er ákveðin. Við það skapist
forsendur fyrir róttækri uppstokkun á
núverandi fyrirkomulagi sem er dýrt,
óskilvirkt, og úr takti við nútímann.
------♦----♦----♦------
ISBENDING
Af hverju er
hagkvæmt að
kaupaíslenskar
vömr?
/
Asgeir Valclimarsson
Undanfarið hefur verið í gangi
herferð hér á landi fyrir kaupurn á
íslenskum vörum undir kjörorð-
inu „Islenskt, já takk“. Þetta er
að mínu mati gott framtak.
En hvað vinnst með því að
kaupa innlenda vöru í stað inn-
fluttraroghversumikludýrari má
hún vera frá sjónarhóli neyt-
andans ef þjóðhagsleg áhrif
kaupa hans á vörunni eru reiknuð
með? Svör við þessum spurn-
ingum ætti að vera meginatriði í
allri umræðu um þetta mál.
Innlendur og erlendur
hluti vöruverðs
Sundurliða má vöruverð hér
innanlands, jafnt á íslenskum sem og
innfluttum vörum, í innlendan og erlend-
an hluta. I meðfylgjandi töflu er sett
fram eitt dæmi um slíka skiptingu.
Þegar búið er að aðgreina að fullu
innlendan og erlendan hluta íslensku
vörunnar eins og gert er í töflunni kemur
í ljós að 83% af verði hennar renna til
innlendra aðila en 17% til erlendra aðila
(vegna erlendra hráefna og véla). Þegar
um innfluttu vöruna er að ræða renna
60% smásöluverðsins til innlendra aðila
en erlendi framleiðandinn fær 40% í sinn
hlut. Gert er ráð fyrir því að vörurnar
tvær séu eins að gerð og gæðum.
Mismunur á því sem verður eftir af
vöruverðinu hér innanlands á þessum
tveimur vörum er 2.300 krónur eða 23%
af smásöluverði (0,83* 10.000-0,6* 10.000).
Hvort þetta er raunhæft eða ekki má
eflaust deila um, en ég tel að hér geti
verið um dæmigerða „hálfvaranlega"
neysluvöru að ræða, svo sent fatnað eða
h'til heimilistæki.
Margföldunaráhrif skipta
máli
Skipting vöruverðs í innlendan
og erlendan hluta
100*
90%
80%
70%
60%
50%
40%
30%
20%
10%
0%
Innlend vara Innflutt vara

-
- - -
- - -
; - □ Erlendur hluti □ Innlendur hluti

r \
Sundurliðun á smásöluverði inn-
lendra og innfluttra vara
Tölur í ísl. krónum Innlend Erlend
vara vara
Verð út úr búð 10.000 10.000
Virðisaukaskattur (24,5%) 2.000 2.000
Smásöluálagning (33%) 2.000 2.000
Heildsöluálagning (20%) 1.000 1.000
Vörugjald(19%) 800 800
Flutningskostn. 200* 1
Verðfráverksm. 4.200 4.0002
Sundurliðun verksmiðjuverðs:
Laun 40%
Innlenthráefni 10%
Innflutthráefni 10%
Innlendarvélar 3%
Inníluttarvélar 7%
Húsnæði 10%
Stjórnun.sala 20%
Innlendurhiuti alls 83% 60%
Erlendurhluti alls 17% 40%
1 Flutt með íslensku skipafélagi.
2FOB verð.
V
Þegar við kaupum innflutta vöru fer
vissulega meira en helmingur smásölu-
verðsins til innlendra aðila. Fjörutíu
prósent vöruverðsins renna þó aftur í vasa
erlendra framleiðenda vörunnar og valda
því ekki margföldunaráhrifum í íslenska
hagkerfinu. Það eru einmitt þessi meu'g-
földunaráhrif sem eru svo mikilvæg. Þau
gera það að verkum að hver greiðsla til
innlendra aðila þrefaldar vellu sína, þ.e.
þjóðartekjur þrefaldast um þá upphæð
sem greidd er, ef miðað er við varlega
áætlun um margfeldisáhrif.
I þessum margfeldisáhrifum felst
t.a.m. það að neytandi borgar múrara fyrir
að gera við húsið sitt, múrarinn borgar
svo bifvélavirkja fyrir viðgerð á bflnum
sínum og bifvélavirkinn borgar hár-
greiðslukonu fyrirklippingu. A þennan
hátt má rekja áhrif fyrstu greiðslunnar
sem átti sér stað í gegnum hagkerfið.
Margföldunaráhrifin geta verið 2-5 föld
upphafleg greiðsla eftir því hversu
stórum hluta af tekjum sínum innlendir
neytcndur verja til sparnaðar og kaupa á
innfluttri vöru. Meiri sparnaður og
innflutningur leiðir til minni margfeldis-
áhrifa en ella.
2