Vísbending - 03.08.2001, Blaðsíða 1

ISBENDING
3. ágúst 2001
30. tölublað
Viku
rit
u m
v i ð s k i p t i
og efnahagsmál
19.árgangur
Alþjóðaviðskipti í hnút?
Mike Moore, framkvæmdastjóri Al-
þjóðaviðskiptastofnunarinnar
(WTÓ), hristi upp í umræðunni um
alþjóðavæðingu þegar hann lýsti því
yfir í lok júlí að stofnunin kæmist í mikla
tilvistarkreppu ef aðildarlöndin 142
myndu ekki ná einhverju samkomulagi
á fundi sínum í Doha í Katar (Quatar) í
nóvember næstkomandi. Þetta voru orð
í tíma töluð því eftir að aðildarríkin slitu
samningaviðræðunum í Seattle árið 1999
hefur ríkt ákveðið tómlæti gagnvart því
að styrkja stoðir alþjóðaviðskipta. Ef
sú niðurstaða sem Moore óttast verður
að veruleika er hætt við að alþjóðavæð-
ingin muni bera mikinn skaða af og að
verndarsinnar hafi sigrað.
Alþjóðaviðskiptastofnunin
egar mótmælendur alþjóðavæðingar
koma saman með sínar samsæris-
kenningar verður Alþjóðaviðskipta-
stofnunin oft fyrir barðinu á þeim sem
miðstöð alls ills. Heiminum ku stjórnað
frá höfuðstöðvum stofnunarinnar í
Genf þar sem hún leiðir saman ráðherra
142 landa sem allir ganga hagsmuna
alþjóðlegra stórfyrirtækja.
Alþjóðaviðskiptastofnunin á sér
rúmlega fimmtíu ára sögu þó að hún hafi
ekki verið stofnuð fyrr en árið 1995.
Stofnunin byggir á hinu almenna sam-
komulagi um tolla og viðskipti (GATT)
sem var samþykkt af 23 þjóðum árið
1948. GATT átti einungis að vera bráða-
birgðasamkomulag og hluti af sam-
þykktum nýrrar stofnunar, International
Trade Organization (ITO), sem yrði
þriðja stoðin í Bretton-Woods-sam-
komulaginu, ásamt Alþjóðagjaldeyris-
sjóðnum (IMF) og Heimsbankanum.
Bráðabirgðasamkomulagið gildir aftur
á móti að mestu leyti enn og ITO varð
til sem fyrirmynd WTO fimmtíu árum
síðar. Meginreglur GATT eru tvær,
annars vegar að þjóð niá ekki mismuna
þjóðunt, þ.e. hún verður að bjóða öllum
þjóðum sömu kjör og þeirri þjóð sem
hún býður bestu kjör, og hins vegar að
ekki má gera upp á milli erlendra vara
og innlendra.
Allt frá upphafi GATT hafa átta
samningaviðræður verið haldnar. Flest-
ar þeirra hafa einskorðast við tollalækk-
anir en Kennedy-viðræðurnar (1964-
67) fjölluðu einnig um undirboð og
Tokýó-viðræðurnar fjölluðu um aðrar
inngönguhindranir en tolla. Úrúgvæ-
samningaviðræðurnar (1986-94) eru
þær síðustu sem haldnar hafa verið og
þær fjölluðu einnig um aðrar inngöngu-
hindranir, reglur gegn undirboðum,
þjónustu, hugverk og fleira. f kjölfar
þeirra var svo WTO stofnuð.
Hversu vel sem gjægst er á glugga
stofnunarinnar er erfitt að finna alla þá
illsku sem þar á að vera að finna. Þvert
á móti er WTO vett vangur þar sem þjóðir
geta skapað framtíðina með alþjóðlegum
samningum sem koma öllum til góðs.
Engin þjóð er þvinguð til þátttöku heldur
tekur þátt af eigin frumkvæði vegna þess
ávinnings sem alþjóðavæðing getur
aflað.
Arangur alþjóðasamninga er ótví-
ræður, frá 1950 til 1997 fjórtánfölduðust
alþjóðaviðskipti. Afleiðingar aukinna
alþjóðaviðskipta eru m.a. lægra vöru-
verð, aukið vöruúrval, auknar tekjur,
minna atvinnuleysi, ntinni áhrif sérhags-
munahópa, minni spilling og friðsam-
legri úrlausnir á viðskiptaágreiningi mi 11 i
þjóða. Að meðallali hefur tollur á fram-
leiðsluvörur lækkað úr 40% í 4% á
síðustu fimmtíu árum og áætlaður ávinn-
ingur heimsbúsins af Urúgvæ-samning-
unum er talinn urn 75 milljarðar Banda-
ríkjadala.
Hnúturínn
nn eru þó hægt að auka viðskipta-
frelsið verulega en nýlegar athug-
anir hagfræðinganna Roberts Sterns og
Drusillu Brown sýna að yrðu tollar á
landbúnaðar-og iðnaðarvörur og þjón-
ustu lækkaðir um 33% myndi það leiða
af sér um 600 milljarða dala velferðar-
aukningu. Aukið viðskiptafrelsi gæti
líka dregið alþjóðahagkerfið úr þeirri
efnahagslægð sent gæti legið í loftinu.
Tollur á landbúnaðarvörur er enn
um 40% og þar stendur hnífurinn í kúnni,
þrátt fyrir að hagræðið sé augljóst af því
að lækka tollana eru stjórnmálamenn
tregir til að hreyfa við greininni. Fyrir
vikið er 300 milljörðum Bandaríkjadala
eytt árlega í að styðja bændur og við-
halda kerfisbundnu óhagræði. Evrópu-
bandalagið stendur hvað tryggastan
vörð um landbúnaðarkerfið enda hafa
sérhagsmunasveitir bændastéttarinnar
mjög mikil stjórnmálaáhrif.
Bandaríkjamenn þykjast jafnan vera
frelsinu fegnastir en eru í raun engu
skárri en evrópsk stjórnvöld. Allt frá
upphafi hafa þeir verið reiðubúnir til
þess að opna fyrir alþjóðaviðskipti með
hægri hendinni en með þeirri vinstri
halda þeir svo vernd yfir bandarískum
stál- og textfliðnaði og nýta sér reglur
gegn undirboðum óhóflega til að tryggja
bandarískum fyrirtækjum vernd gegn
erlendri samkeppni. Flestar þjóðir vilja
endurskoða þessar reglur en samninga-
mönnum Bandaríkjanna hafa verið gefin
skýr skilaboð frá Capitol Hill um að
hreyfa ekki við þeim.
Þriðjaheims ríki hafasafnaðliði undir
forystu Indlands, Egyptalands og
Malasíu, annars vegar til að fá ríku
þjóðirnar til að láta af verndarstefnu
sinni og hins vegar til þess að fá meiri
aðlögunartíma. Jafnframt er uppi krafa
um að þeim þróunarríkjum sem uppskáru
ekki vegna Úrúgvæ-samkomulagsins
verði umbunað sérstaklega.
Málið flækist líka enn frekar vegna
þess að Evrópusambandið vill útvíkka
mjög umræðurnar þannig að þrjú ný
svið, fjárfestingar, samkeppni og um-
hverfismál, verði tekin inn. Flest þróun-
arlönd vilja hins vegar þrengri ramma
sem er líklegri lil þess að leiða til niður-
stöðu. Þó að þessi mál séu mikilvæg og
þurfi að komast á samningaborðið er
hætt við að þau gætu flækt umræðurnar
um of og eyðilagt þær alveg.
Niðurstaðan er pattstaða þar sem
engin þjóð virðist vera tilbúin til að gefa
eftir. Hugsanlega gætu Bandaríkin sem
leiðtogi höggvið á hnútinn en skiptar
skoðanir eru á hvort að Bush og félagar
hafi nægilegan styrk í bandaríska
þinginu til þess að fá eitthvað samþykkt.
Það er því ólíklegt að WTO-ríkin korni
að samningaborðinu þetta árið.
(Framhcild á síðu 4)
HorfuráframtíðWTOeru ^ Gylfi Zoega hagfræðingur ^ Gylfibendirm.a.áaðlækk- j að mikilvægt er fyrir þjóð^
I tvísýnar enda stendur 1 ljallar um tengsl fjáifest- -2 un á hlutabréfaverði hefur /| félag að byggja upp um-
JL þvermóðska þjóða íveg- ZmJ ingar og atvinnuleysis út áhriftil aukningaratvinnu- T* hverflþarsem frumkvöðlar
inurn fyrir samningum.________frá ráðgátu Modiglianis.______leysis. Niðurstaðan er sú______hafa aðgang að fjármagni^
1