Vísbending - 23.05.2003, Blaðsíða 3

ISBENDING
/
Alþjóðlegur sjávarútvegsmarkaður á Islandi?
Þórður Friðjónsson
hagfræðingur
Eru raunhæfar forsendur fyrir
alþjóðlegan sjávarútvegsmarkað
með skráð fyrirtæki í sjávarútvegi
og tengdum greinum á Islandi? Er
hugsanlegt að fyrirtæki á þessu sviði
hefðu áhuga á að skrá sig í Kauphöll
Islands? Hvaða ávinning gætu erlend
fyrirtæki í þessari grein haft af skráningu
hér á landi? Fróðlegt er að velta þessu
fyrir sér því ef Islendingar geta á ein-
hverju sviði haslað sér völl á alþjóða-
vettvangi í þessum efnum blasir við að
sjávarútvegur kemur helst til álita. Færa
má fyrir því veigamikil rök að erlend
fyrirtæki geti haft hag af skráningu á
Islandi. Rökin má meðal annars sækja til
þess að efnahagslífið er öflugt, starfs-
umhverfi fyrirtækja alþjóðlegt og sjávar-
útvegurinn og tengdar greinar skipa
veigameiri sess en annars staðar þekkist
í nútímalegu hagkerfi.
Traustur grunnur
Islenskt efnahagslíf stendur vel í
samanburði við aðrar þjóðir. I því
sambandi nægir að benda á að Islend-
ingar eru í hópi tíu ríkustu þjóða í heimi
- og hafa verið í þeim hópi í aldar-
fjórðung eða svo. Jafnframt eru horfur
í efnahagsmálum með ágætum þegar
litið er til næstu ára. Aðild landsins að
Evrópska efnahagssvæðinu felur í sér
sambærilegt starfsumhverfi fyrir fyrir-
tæki og í Evrópusambandinu. Vegna
þess sem hér er til umræðu er mikilvægl
að fjármálamarkaðurinn lýtur sömu lög-
um og reglum og gilda í Evrópusam-
bandinu.
Þótt Kauphöll Islands eigi ekki langa
sögu að baki er hlutabréfamarkaðurinn
þegar orðinn öflugur. Til marks unt það
má nefna að heildarverðmæti skráðra
fyrirtækja í Kauphöll íslands svarar til
um 65% af landsframleiðslu (sjá mynd
1). Þetta er til að my nda hærra hlutfall en
í Danmörku og Noregi og einungis lítil-
lega lægra en í Svíþjóð. Við þetta má
bæta að Kauphöll Islands er í nánu sam-
starfi við kauphallirnar í Osló, Kaup-
mannahöfn og Stokkhólmi (NOREX). í
því felst meðal annars að Kauphallirnar
nota sama viðskiptakerfi, sömu reglur
fyrir kauphallaraðila og sama eftirlits-
kerfi með viðskiptum, svo nokkuð sé
nefnt. Samstarfið er þ ví náið og samræm-
ing reglna og vinnulags mikil.
Ekki þarf hér að fara mörgum orðum
um mikilvægi sjávarútvegs í íslensku
Myitd 1. Markaðsvirði skráðra
félaga sem hlutfall af VLF
efnahagslífi. Það birtist til að mynda í
hlut greinarinnar í útflutningi. Þannig er
hlutur sjávarútvegs í vöruútflutningi
um 60% og heildarútflutningstekjum um
40%. Sjávarútvegurinn er því miklu þýð-
ingarmeiri á Islandi en meðal annarra
þjóða sem standa í fremstu röð í efna-
hagslegu tilliti. Til þess að hnykkja frekar
á þessu má nefna að Island er þriðja
helsta sjávarútvegsþjóð í Evrópu, á eftir
Rússlandi og Noregi. Einnig má bæta
við að fiskafli landsmanna nemur um
3% af heildarfiskafla í heiminum. Engin
önnur atvinnugrein á Islandi skipar því
sambærilegan sess í alþjóðlegu sam-
hengi.
Sérþekking
Þetta hefur í för með sér að sjávar-
útvegurinn fær mun meiri athygli hér
á landi en annars staðar. Greinin er oft
í brennidepli þjóðfélags- og efnahags-
umræðunnar. Stjórnvöld, fjölmiðlar,
fjárfestar, fjármálafyrirtæki og aðrir aðil-
aroggreinendursem fylgjast með mark-
aðinum beina kröftum sínum í ríkum mæli
að sjávarútvegi. Þessi áhugi hefur leitt
til sérþekkingar á sviði sjávarútvegs og
ölluþvísemtengistgreininni.Fyrirvikið
eru um margt ágætar aðstæður hér á
landi fyrir alþjóðleg fyrirtæki þar sem
sjávarútvegur er burðarásinn.
Sjávarútvegsfyrirtæki á Islandi eru
rekin á viðskiptalegum forsendum og
markaðurinn með þau er stór á heims-
vísu. Til að mynda eru fleiri sjávarút-
vegs- og fiskeldisfyrirtæki skráð í Kaup-
höll Islands en í nokkru öðru landi (sjá
mynd 2, miðað er við febrúar 2003, sjá
einnig Kauphallartíðindi, ágúst 2002).
Þannig eru þessi fyrirtæki samtals 17 í
Kauphöllinni borið saman við 12 í því
landi sem kemur næst á eftir, Japan. Þar
áeftirkemurTælandmeð 11 skráðfyrir-
tæki. 1 öðrum löndum eru umrædd fyrir-
tæki færri en tíu. Samkvæmt lauslegum
athugunum er talið að skráð sjávar-
útvegs- og fiskeldisfyrirtæki í heiminum
séu um 85. Þettaþýðirað yfirfimmtungur
þeirra er skráður á Islandi.
Fjöldinn segir auðvitað ekki alla
söguna en Island stendur einnig vel ef
litið er til verðmætis fyrirtækjanna. Á
mynd 3 er markaðsvirði þeirra sýnt eftir
löndum og er ísland þar í öðru sæti á
eftir Japan. V erðmæti slíkra almennings-
fyrirtækja er um 200 milljarðar króna í
Japan en um 100 milljarðar hér á landi.
Næst þar á eftir koma Tæland, Noregur
og Holland. Rétt er að benda á að fyrir-
vara þarf að hafa á nákvæmni þessara
talna, meðal annars vegna þess að flokk-
un fyrirtækjaeftir greinum erengan veg-
inn einhlít. Heildarmyndin er þó alveg
skýr um það sem hér skiptir máli, þ.e.
Island er í fremstu röð í þessum efnum.
Hindranir og tækifæri
Af þessu má sjá að ýmis veigamikil
rök eru fyrir því að íslendingar geti
orðið leiðandi á þessu sviði, þótt á móti
megi benda á óhagstæðari þætti. Þar
(Framliald á síðu 4)
Mynd 2. Fjöldi skráðra sjávarútvegs- og fiskeldisfyrirtœkja á
hlutabréfamarkaði eftir löndum
3