Vísbending - 05.11.2004, Blaðsíða 4

ISBENDING
Forseti kemur á óvart
Gríðarleg spennaríkti íbandarísku
forsetakosningunum á milli
Johns Kerrys og George W.
Bush allt fram á síðustu stundu og lengst
af var engin leið að greina hvor þeirra
myndi bera sigur úr býtum. Margir voru
farnir að óttast að kosningaúrslitin yrðu
ekki ákveðin nema fyrir dómstólum eins
ogfyrirfjórumárum. Það varþólítill vafi
þegar Islendingar vöknuðu að morgni
þriðja nóvember að George W. Bush
hafði fengið umboð til þess að sitja í
Hvíta húsinu í fjögur ár til viðbótar. Síðar
um daginn játaði Kerry sig svo sigraðan.
Tveirheimar
reiðfylkingarnar tvær í amerískum
stjórnmálum hafa sjaldan verið eins
gagnstæðar og fyrir þessar kosningar.
Stríðið í Irak lék stórt hlutverk í þessum
deilum þar sem um það bil helmingur
kjósenda tók orð forsetans trúanleg fyrir
því að innrásin hefði verið mikilvægur
þáttur í stríðinu við hryðjuverkamenn
en hinn helmingurinn taldi hann ljúga
um forsendur og mikilvægi innrásar-
innar. Þessi biturð í garð forsetans verð-
ur að öllum líkindum ekki bætt á næsta
kjörtímabili. Gagnrýnendur hans, eins
og Paul Krugman, hagfræðingurinn
snjalli og dálkahöfundur New York
Times, eiga ekki eftir að draga úr árásum
sínum á forsetann — sannfæring þeirra
er of sterk til þess. Hætta er á að bilið á
milli fylkinganna eigi einungis eftir að
vaxa á næstu fjórum árum.
Það verðurþó ekki dregin fjöðuryfir
það að í kosningum þar sem fleiri lögðu
á sig að kjósa en um langa tíð í banda-
rískum forsetakosningum vann Bush
bæði samkvæmt heildarfjölda atkvæða
og kosningareglum Bandaríkjanna.
Þetta gerði hann þrátt fyrir að John
Kerry fengi mikið af atkvæðum sem voru
„ekki Bush“ atkvæði frekar en að kjós-
endur væru að kjósa Kerry sem slíkan
og þetta gerði hann þó að demókrötum
hefði tekist að eyðajafnmiklu í kosninga-
baráttuna og repúblikanar. Eitthvað um
fjórummilljörðumdalavareyttídýrustu
kosningabaráttu sögunnar í Banda-
ríkjunum. Staðreyndin er sú að þótt öllu
hafi verið tjaldað til í þeim tilgangi að
steypa Bush af stóli nægði það engu að
síður ekki. Vonbrigðin hljóta að vera
gífurleg fyrir þá sem hafa barist hvað
harðast gegn Bush og félögum og það
er erfitt að sjá að Bush takist að ná til
þeirra, jafnvel þó að hann vildi það.
Heimshagkerfið
Iheimi þar sem Bandaríkin eru eina
raunverulega stórveldið skipti það
verulegu máli fyrir aðrar þjóðir hvernig
úrslitin færu. Stóra spurningin er hvort
Bush og félagar láti nú kné fylgja kviði
og leggi enn meiri áherslu á baráttu sína
gegn hryðjuverkamönnum og fyrir „friði
og lýðræði" eða hvort eilífar skærur í
Irak hafi orðið til þess að draga úr stríðs-
viljanum. Sjaldan hefur staða forseta
verið betri í bandarísku stjórnkerfi og
auðveldara fyrir hann að ná fram vilja
sínum og völd Bandaríkjanna gagnvart
öðrum þjóðum hafa aldrei verið meiri.
Vandi Bandaríkjanna sem stórveldis
er aftur á móti að það virðist nokkuð
vera að fjara undan þeiin sem hinu efna-
hagslega stórveldi. Dollarinn, sem fyrir
nokkrum misserum varhornsteinn gjald-
eyrismarkaðarins, stendur á brauðfótum
þegar viðskiptahallinn heldur stöðugt
áfram að vaxa. Evran er orðin raunveru-
legur valkostur áheimsmarkaði. Banda-
ríkin sjúga ekki lengur til sín erlendar
fjárfestingar í heiminum eins og þau
gerðu á tíunda áratuginum heldur hafa
aðrirkostirorðið mun fýsilegri, ekki hvað
síst Kína og Indland. Það sem ræður þó
sennilega mestu um framþróun banda-
ríska hagkerfisins er hvernig komandi
stjórn tekst að eiga við fjárlagahallann
og skuldastöðu Bandaríkjanna. Það
kemur að skuldadögum jafnvel hjá hin-
um stærstu skuldurum. Fáir trúa því, í
ljósi sögu síðustu fjögurra ára, að hægt
verði að minnka fjárlagahallann um
helming ákomandikjörtímabili. Trúverð-
ugleikinn er ekki fyrir hendi.
✓
Ovæntar uppákomur
Sennilega hafa flestir hér á landi, eins
og víðast hvar í Evrópu, vonast til
að það yrði Kerry frekar en Bush sem
færi með sigur af hólmi. Það hefði þó
sennilega ekki breytt miklu um helstu
deilumál en hugsanlega hefði það getað
leitt til þess að gjörbreyta viðhorfi
annarra ríkja til Bandaríkjanna. Hversu
lengi það hefði varað er önnur saga.
Margir velta því fyrir sér hvernig
forseti Bush muni verða á næsta kjör-
tímabili. Ýmsir eru á þeirri skoðun að
hann reyni að sameina breiðfy lkingarnar
á ný og leiti samstarfs við Evrópu. Þeir
sömu virðast halda því fram að hann
taki upp demókratísk baráttumál til að
„tryggja stöðu sína í sögunni". Þetta er
hins vegar óskhyggja í ljósi þess hvað
hann hefur reynst standa fyrir og hvaðan
hann hefur fylgi sitt. En hann hefur áður
komið á óvart! Síðustu fjögur ár hafa
verið ár óvæntra atburða, þar eð hryðju-
verkin 11. september 2001 komu fólki
algerlega í opna skjöldu. Hætt er við að
á næstu fjórum árum eigi ekki síður
óvæntar uppákomur eftir að breyta
hugsun og hegðun fólks. Við skulum
vona að það verði jákvæðar uppákomur.
f N
Aðrir sálmar
T \
Hæfur eða ekki?
ímaritið The Economist sagði að
valið í kosningunum stæði milli
„þess óhæfa“ og „þess óskiljanlega".
Bush vann sannfærandi sigur f forseta-
kosningum. Reyndar var sigurinn stærri
í atkvæðum talið en menn áttu von á.
Athyglisvert var að fylgjast með um-
fjöllun fjölmiðla talningarnóttina sjálfa.
Ríkisútvarpið hafði samning við CBS
og þar voru Hrafnistumenn sjónvarps-
ins í aðalhlutverki. Ætli meðalaldurinn
hafi ekki verið nálægt 75 ár? Það truflaði
mig hins vegar ekki, heldur hve ókosn-
ingalegt sjónvarpið var. I ljósi þess að
menn hlupu á sig síðast með því að
úrskurða Gore sigurvegara í Flórída voru
menn svo gætnir í spám að sjónvarpið
varð algerlega litlaust. Sá sem eingöngu
hefði fylgst með CBS hlaut að halda að
þar væri baráttan mjög tvísýn. í raun var
Bush yfir allt kvöldið og vann með
tæplega 400 þúsund atkvæða mun.
íslenska sjónvarpið fékk sérfræðinga
til þess að spá í spilin. Sérfræðikunn-
áttu spekinganna fór veg allrar veraldar,
því að þeir virtust nær allir vona að Kerry
ynni og þar með fór öll sérfræðiþekk-
ingin í að sannfæra menn urn að svo
færi. Það var eins og rnenn hefðu fengið
yfir sig kalda vatngusu þegar íslending-
ur á Flórídaskaga gat upplýst um að
Bush stæði vel og væri að vinna sýslur
sem hann tapaði síðast. Stjórnandinn
var svo viss um að þetta væru mistök að
hann spurði: „Og öfugt?“ en svo reynd-
ist ekki vera, panelnum til hrellingar.
Langbestu upplýsingarnar unt kosn-
ingamar var að finna á Netinu, en þar
var hægt að sjá gang talningarinnar,
jafnvel niður á sýslu innan fylkis. Þeir
sem gerðu það sáu því strax í hvað
stefndi, til dæmis í Pennsylvaníu þar
sem Kerry vann öruggan sigur. Mjótt
var á munum í Ohio, en jafnvel þar blasti
sigur Bush við, mörgum stundum áður
en menn vildu viðurkenna það opinber-
lega. Hvað sem mönnum kann aðfinnast
um forsetann endurkjöma þá er það ljóst
að hann hefur náð geysisterkri stöðu í
Bandarfkjunum. Flokkur hans vann á í
sfðustu kosningum og aftur nú bæði í
forsetakosningum og þingkosningum.
Af óhæl'um manni að vera nær hann
ótrúlegum árangri. - bj
CRitstjóri og ábyrgðarmaður: N
Eyþór ívar Jónsson.
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23, 105
Reykjavík.
Sími: 512-7575. Myndsendir: 561-8646.
Netfang: visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Há-
skólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita án
leyfis útgefanda._________________
4