Vísbending - 11.03.2005, Blaðsíða 3

ISBENDING
Evran og stöðugleikaskilyrðin
Guðmundur Magnússon
hagfræðingur
Ein mynt er orðin að veruleika í
velflestum löndum Evrópusam-
bandsins(ESB).Þaðverðuraðtelj-
ast afrek. Nógu margir voru úrtölumenn-
irnir bæði innan og utan sambandsins.
Þannig töldu margir virtustu hagfræðing-
ar Bandaríkjanna þetta hið mesta óráð.
Eins og við vitum standa Bretar, Svíar og
Danir utan Evrópska myntbandalagsins
(EMU) og ekki er sjáanleg breyting á
afstöðu þessara þjóða á næstunni.
Þær þjóðir sem fengu inngöngu í
myntbandalagið í upphafi urðu að upp-
fylla tiltekin stöðugleikaskilyrði. Þau
fólu í sér að þessi ríki byggju við góða
hagstjórn; fjárlagahalla og lántöku hins
opinbera voru settar ákveðnar skorður.
Ríkishalli skyldi ekki vera hærri en 3%
og lánin 60% hið mesta af vergri lands-
framleiðslu (VLF). Þá voru ákvæði um
hámark verðbólgu og vaxta.
Stöðugleikasáttmálinn
Vitað var að með einni mynt myndi
reyna meira á ríkisíjármálin í hag-
stjórn en áður. Því var mikið lagt upp út
því að ríkin í myntbandalaginu héldu
ríkishalla í skefjum.
I því skyni að tryggja aga í ríkis-
fjármálum í EMU samþykkti Evrópusam-
bandið árið 1997 reglur um fjárhagslegan
stöðugleika sem tóku gildi þegar evran
var tekin upp 1. janúar 1999.
Formlega eru skilyrðin fyrir aðilda
að myntbandalaginu þrjú:
-Alliraðilar(framkvæmdastjórn,aðildar-
ríki og Evrópuráðið) skuldbinda sig til
þess að hrinda svonefndri Amsterdam-
samþykkt frá 17. júní 1997 í fram-
kvæmd.
- Ráðstafanir skulu gerðar til þess að
tryggja að fjárlagahalli verði ekki um-
fram 3% af VLF. Viðvaranir um slappa
hagstjóm skulu sendar út.
- Viðbrögð við brotum á skilyrðinu varða
bótarefsingu ef ekki er bætt tafarlaust úr
umframhalla.
Viðurlög eru tvíþætt. Til að byrjameð
skal sektarljárhæð greidd inn á vaxta-
lausan geymslureikning hjá framkvæmda-
stjórninni. Fjárhæðin skal nema 0,2%
af VLF að viðbættu álagi í hlutfalli við
umframhalla samkvæmt nánari ákvörðun
stjórnarinnar.
Innborgunin breytist í sekt ef ekki
er gerð bragarbót á hallanum innan
tveggja ára. Andvirðið, að viðbættum
vaxtatekjum, greiðist til þeirra ríkja sem
skiluðu afgangi í hlutfalli við hlutdeild
þeirra í VLF sambandsríkjanna í heild.
Gert var ráð fyrir því frá upphafi að
veita undanþágu frá beitingu viðurlaga
ef sérstökum ástæðum fyrir halla umfram
3% afVLF væri til að dreifa: annars vegar
halla sem stafaði af náttúruhamförum og
öðrum atburðum sem ríkið fengi ekki
við ráðið og hins vegar hallæri í þjóðar-
búskapnum semskilgreint varsem a.m.k.
tveggja prósenta lækkun á VLF.
Fyrstu árin eftir stofnun EMU sigldu
ríkin flest lygnan sjó en fljótlega fór að
syrta í álinn. Hagvöxtur hefur verið lítiil
í Þýskalandi og Frakklandi undanfarin
ár en þessar þjóðir voru í fararbroddi
við stofnun myntbandalagsins. Samein-
ing Þýskalands hefur verið dragbítur á
framfariren einnig náttúruhamfarir, ekki
síst mestu vatnavextir í manna minnum.
Það hefur því hrikt í fjárlagastoðunum,
útgjöld ríkisins hafa aukist meira en
tekjumar og ríkishalli farið yfir leyfileg
mörk. Fleiri þjóðir lentu einnig í vanda,
eins og Portúgalar og Italir, en þessar
þjóðir hafa sloppið fyrir hom með alls
konar tilfæringum í bókhaldinu.
Frammistaða Þjóðverja
Sem sjá má í meðfylgjandi töflu
sem byggð er á spá frá áramót-
um 2003/4 er gert ráð fyrir að
hagvöxtur verði 1,7% árið 2004 og árin
2005-2007 verði hann 2,25% á ári. Þá
yrðiríkishalli,óleiðrétturfyrirhagsveifl-
unni, 4,2% árið 2003,3,9% árið 2004 og
3,4% árið 2005. Sem sjá má er skulda-
hlutfallið yfir 60% af VLF. Það er bót í
máli að nýjustu tölu sýna að ríkishallinn
árið 2004 var heldur minni en áætlað
var, eða 3,7%, en slæmu fréttirnar eru
þær að atvinnuleysi er nú hið mesta eftir
heimsstyrjöldina síðari.
Til þess að fá sem raunhæfasta mynd
af ríkishallanum er hann leiðréttur fyrir
hagsveiflunni.
Alþjóðastofnanir eins og OECD,
Alþjóðabankinn og framkvæmdanefnd
ESB, sem og ríkisstjómir flestra landa,
birtareglulegafjárlagatölurþarsemtölur
em leiðréttarmeð tilliti til hagsveiflunnar.
Oft kemur þó að betri notum að nota aðra
mælikvarða til þess að meta stöðu og
stefnu í ríkisijármálum. Ekki eróalgengt
að greina mil li ytri áhrifa annars vegar og
ákvarðana stjómvalda á niðurstöðutölu
fjárlaga hins vegar.
1 meðfylgjandi töflu getur að líta hag-
sveifluleiðréttan ríkishalla í Þýskalandi,
sem er nokkru minni en sá óleiðrétti.
ÞegarframkvæmdastjómESBhugðist
krefja sökudólganaum bæturkom annað
hljóð í strokkinn hjá stórþjóðunum. Þær
voru alls ekki á því að fara að greiða
sekt. Hefur staðið í stappi undanfarin ár
um hvað skyldi taka til bragðs, láta slag
standa eða slaka á klónni. Efasemdamenn
um evmna töldu þessi vandræði til marks
um að hún hefði verið glapræði frá upp-
hafi. Þjóðverjar, sem höfðu fmmkvæði
að viðurlögunum á sínum tíma, kreljast
þess nú að öll viðurlög verði afnumin.
Sumarþjóðir, sérstaklega Hollendingar,
Austurríkismenn og Finnar, telja hins
vegar að ekki eigi að hörfa hænufet frá
reglunum. Þessar þjóðir virðast þó hafa
guggnað á því að beita sér gagnvart hinum
aðildarríkjunum í þessu máli.
Nú liggur málamiðlun í loftinu þess
efnis að slakað verði á klónni, en þó eins
lítið og hægt er. Hún felst í því litið verður
frani hjá nokkrum tegundum útgjalda, svo
sem vegna heilbrigðismála eða breytinga
á eftirlaunakerfi.
(Framhaíd á síðu 4)
Lykilt'ólur um stöðugleika í Þýskalandi samkvœmt áœtlun
framkvœmdanefndarinnar (í ársbyrjun 2003)
2002 2003 2004 2005 2006 2007
Hagvöxtur (VIP) 0,2 0,0 1,6 1,8 -
Verðbólga 1,6 1,2 1,3 0,9 -
Ríkishalli (% af VLF) -3,5 -4,2 -3,9 -3,4 -
Hagsveifluleiðréttur
rikishalli {% af VLF) " 3,4 -3,5 -3,3 -3,0
Ríkisskuldir (% af VLF) 60,8 63,8 65,0 65,8
Heimild: www.eu.int
3