Tíminn - 14.04.1966, Blaðsíða 8

FIMMTUDAGUR 14. apríl 1966
8
TÍMINN
Sjö sínnum sjö til-
brigði við hugsanir
I HLJÓMLEIKASAL
Ný Ijóðabók eftir Kristján frá Djúpalæk
Kristján írá Djúpalæk:
Sjö sinnum sjö tilbrigði
við hugsanir. Sindur h. f.
Áttunda ljóðabók skáldsins. Dá-
lítið sérkennileg að efni og formi.
Sviphrein, hugþekk bók.
Bókin skiptist í sjö ljóðflokka,
hver ljóðflokkur í sjö m'ismunandi
tilbrigði, ljóð.
Fyrsti flokkurinn heitir landið
og hefst með þessu ljóði:
Ég hef ort til þín kvæði.
Það er orðlaust og myrkt,
og ljós þess um eilífð
skal inni byrgt.
En sorg þess og angist
ég aleinn þekki.
— Ég ann því af hjarta
og umgengst það hljóður
sem vornætur sól
hinn veika gróður.
Víst kýs það sér líf.
Víst krefst það orða.
Ó, kanntu það ekki?
Persónuleg og innileg afstaða til
umheimsins í dag. Myrkir skuggar
grúfa yfir öllu lífi. Allir finna
til. En engir eins og skáldin. Þau
sem beztu atgerfi eru búin tefla
ljósi eigin ástúðar til alls sem
lifir gegn þessum hatursskugg-
um. Baráttan er tvísýn. Þau óska
einskis freonur, en vernda hið lif
andi líf. Ljóð er ljós í myrkri
hversu innibyrgt sem það er.
Næst streyimir ljóðlindin fram veik
og sterk. Tilfæri aðeins brot:
Ég fæddist, vegna faðmlaga sólar
og íss,
í fjallshlíð á sumardegi,
og örlög voru mér ætluð — að
ná til hafs
um óravegi.
Ég lærði að sigra og tapa.
— Að hola steininn, grafa jökul
í gegn,
er galdur tímans að skapa.
— En stundum varð ég fjalla-
vatn fagurblátt
í faðmi öræfa minna.
Og sólhvítir fuglar, flugþreyttir,
ófu mig
í fegurð vordrauma sinna.
Kvæðið allt Ijóðræn mynd, lit-
mjúkar línur frá jöklum til hafs.
— Ljós mynd af mannlífinu á óra
vegum þess, þar sem grjót og ís-
hröngl torvelda greiða leið. — En
sólhvítir fuglar, flugþreyttir að
vísu, bjóða örlagahringnum byrg
inn. — Það er — framvindan
sjálf. —
Þá minnist skáldið við fjöruna.
Tilfæri aðeins þessar línur:
Frímerkjaval
Kaupuxn íslenzk frímerki
hæsta verði. Skiptum á er-
lendum fyrir íslenzk frí-
merki — 3 erlend fyrir 1
íslenzkt. Sendið minnst 25
stk.
FRlMERKJAVAL,
pósthólf 121,
GarðahreppL
Aldrei eg, fjara, unaði þínum
gleymi.
Glóð'heitur sandur um greipar sem
tíminn rann.
Og dásamleg undur frá djúpsins
óræða heimi,
öll dýrustu gull minnar æfi, eg
hjá þér fann.
Frá fjörunni leitar hugurinn
til fjalls og skóga. Fjallið hefur
staðið í stríði hvern ævidag og
varist eyðingaröflum, en orðið að
láta undan síga, „grennst og
lækkað“. Skógurinn stendur sig
betur, enda er gróðrarmagnið eðl
isfar hans og rætur djúpar. Að-
eins síðasta erindið:
Kristján frá Djúpalæk
Ó, megi stofn þinn gildna og lauf-
ið hærra leita,
og langir sólskinsdagar og regn-
hlý nóttin veita
þér styrk og vaxtarmegin að standa
voða mót.
Svo skjól þú verðir öllu, sem er
yngra þér og minna,
svo andinn megi skilja, í friði
lunda þinna,
að allt, sem lífi fagnar, er fætt af
sömu rót.
Annar kaflinn nefnist myrkur.
Þessu öðru höfuðstórveldi heims
ins mætir skáldið með ýmsum
viðbrögðum og blæbrigðum:
Um myrka eyðimörk
sem menn á löngum flótta,
vér förum flest.
Vort líf
er þrungið þrá og ótta.
Sú leið var ströng. En loks í heiðri
ró
á lausnarfjallsins tindi vitrast það,
að reyndist gangan mibla alsæld
ein
til einskis hefði verið lagt af stað.
Hér er ort um myrkur, en
ekki í myrkri.
Þá var kaflinn Hverfleiki.
Verða nú tilbrigði skáldsins á
ýmsa vegu, eins og titill bókarinn
ar gefur til kynna.
í blindgötu, allt frá bernsku,
hafnaði hugsun vor.
Bliknaði stoltsins stjama.
Spekinnar máðust spor.
Afl þrýtur önd að leita.
þreytist hugur að þrá.
— Stormfang þig hrífur,
steindranginn kalda,
ströndinni auðu frá.
Rór skyldi hugur
þótt ramman leggi
reyk fyrir vit,
er borg þinna vona brennur.
Víls er ei not,
þegar váboðendur
drepa högg á dyr.
Aðeins hinn ragi rennur.
Léttar góðlátlegar „glettur" ein
kenndu nokkuð fyrri ljóð Kristj-
áns frá Djúpalæk. Nú er minna
um þær, en alvaran og umhyggj
an þeim mun meiri.
Jákvæði lífsins er ljós — meira
Ijós. Gleðin er ljós, fegurðin
ljós, vizkan ljós, ástúðin ljós. Og
ljósið er miklu fremur fólgið í
vitundarhorfinu sjálfu til heims
og lífs, en í skýringartilraunum
eða tjáningarformum.
Ekki munu öll Ijóð þessarar
umræddu bókar teljast list eða
speki — mál. Én víða er færni,
form, innsæi og áorkun eitt. Þetta
virka innsæi er vegljós sem skín.
í eðli sínu og veru andlegt leiftiu-,
sem klýfur myrkrið. — Snillisýn
innan örlagahringsins og út yfir
hann. — Ljósið, sem aldrei brenn
ur niður í stjakann, boðar komu
sína víða í þessum ljóðum. Leiftr
in kasta á okkur kveðju þegar
við göngum framhjá, svo okkur
skilst eins og skáldinu, að til
mikils sé lifað og barizt. Hlutdeild
okkar í tilverunni verður ávallt
rýmri og bjartari í skini þess innra
Ijóss, — „sem í bókmenntum
skín.“
Næst birtist Guðinn sjálfur.
„Áfram knýst lífið í óendan-
legri spurn.“
Vér sinntum ei vegsögu hnoðans
og villtumst í hugmyndaþokum.
Þér gleymdum vér, móðir, og síðan
hugstola þreytum vér skeið
áttlausra, minnkandi hringa.
— Hve lengi, hve lengi?
Ó, móðir, hvort náum vér heim?
Skáldið lítur mannlífið raun-
skyggnum augum, kannar mennsk
an veruleik þess, „hlæjandi bylgj
ur“ og „harmslungin öldusog" —
Þjáningu og þrá í þess duldu
djúpum, þar sem fegurstu von
ir manna og ægilegustu lifsógn
ir þeirra rísa og stíga fram á
þann leikvang, sem mannkindin
sjálf hefur kosið sér, vitandi og
óafvitandi.
„Innri sjónir" skáldsins eru
fránar, hugboðin framsýn, falin
umsjá taminna vitsmuna. Það
horfir út yfir varðhring orða og
hugtaka, þar sem lífið er heild,
eining og samhljómar. Jákvætt
horf hugans, sannleiksskynjun
hjartans er sú al'hygð, sem gefur
kvæðum og ljóðum Kristjáns frá
Djúpalæk líf. — Lýsandi gildi
fram um tímans veg — og óveg. —
Skáldið hefur lifað það lögmál and
ans, að heildin í sínu fulla veldi,
er miklu meiri en „frumlur kerf
isins“ samanlagðar — (summa
partanna). Þetta skynjar líka all
ur fjöldi manna í „tónlistarhöll-
inni“ og á listasafninu hans Ein-
ars ^ónssonar. En þess utan gleym
ast og týnast þessi hástæðu sann-
indi svo átakanlega oft. — Hvers
vegna?
Að síðustu þetta hulduljóð:
Ég bý að bernskuminning
um blóm á ungri grein,
sem öllum öðrum blárra
við innri sjónum skein.
Þess hef ég langveg leitað
um lönd þíij, móðir jörð.
Og brjóst mitt ákaft bærðist
í bæn og þakkargjörð.
Pólyfónkórim
PolyfánJcórinn hefir ekki
verið aðgerðalaus í vetur. Um
jólaleytið flutti hann þætti úr
Jólaóratoríu J. S. Bach og nú
þ. 4. apríl s. 1. hélt kórinn sam-
söng í Gamla Bíói undir stjórn
Ingólfs Guðbrandssonar. —
Það eru talsverð umskipti fyrir
viðkvæman polyfón-söng að
flytja viðfangsefni sín, burt frá
hljóðlátum en hljómgóðum
veggjum kirkjunnar, því jafn-
vel þótt fyrrnefnt samkotnuhús
hafi jafnbezt skilyrði til söng
flutnings vilja töfrar gömlu
meistaranna hrynja af flutn-
ingnum er kirkjunni sleppir. —
Verkefnaval söngstjórans hefir
að jafnaði skipzt í eðlilegum
hlutföllum, milli fortíðar og
nútíðar, og er það vel. —
Á þessum tónleikum flutti
kórinn verk eftir Palestrina
Gesualdo Morley o. fl. Raddirn
ar vel þjálfaðar og innbyrðis
tillitssemi þeirra í milli í heiðri
höfð. — Þó vilja í auknu álagi
á sópran-raddir rýrna tóngæði,
og gætti þess nokkuð í löngum
tónlínum Palestrina og hinu
uhdrafagra „Moro-lasso“, eftir
Gesualdo. — Þótt Tomas Mor-
ley sé samtímamaður og ná-
skyldur fyrmefndum tónskáid
um eru verk hans samt gerð úr
annarri steypu en þeirra. Flutn
ingur nokkurra verka Morleys
var hrífandi og bar með sér ein
stæðan þokka í meðferð kórs-
ins. — Það má telja til merids
viðburða, þegar frumflutt eru
verk ísl. tónskálda. Sem full-
trúi nýrrar ísl. tónlistar, átti
dr. Jón S. Jónsson þama tvo
þætti úr verki við texta eftir
Lao Tze. — Jón treður engar
nýjar slóðir, en heldur görnlum
og nýjum þráðum til haga í
mjög svo aðgengilegu og áheyri
legu formi, sem í einfaldri bygg
ingu ætti ekki að verða neinum
heyranda ofraun. Túlkun kórs
ins á verki Jóns var ágæt og ein
söngur Halldórs Vilhelmssonar
prýðilegur. — Þessu nýja
verki var mjög vel tekið og end
urtók kórinn hluta úr því. —
Af nýrri erlendri tónlist vom
flutt 5 lög eftir Hugo Distler
við ljóð eftir Mörike, sem
sýndu nokkurn þverskurð á
verkum höfundar. Athyglisverð
vom t. d. „Denk es o Seele“
og hið balltöu-kennda „Dei
Feuerreiter", vandsungið lag,
sem kórnum tókst þó vel að
blása lífi í. — Söngstjórinn Ing-
ólfur Guðbrandsson hefir að
vanda verið natinn við verk-
efnaval, og lagt mikla alúð í
vínnubrögð. — Söngur Polyfón
kórsins hefir í vissu tilliti opn
að hlustendum víðari sjóndeild
arhring og gerð í túlkun gömlu
meistaranna og að auki leitast
við að kynna nútímatóntist í
góðum. flutningi.
Unnur Arnórsdóttir.
Stúdentakórinn
Stúdentakórinn, undir stjórn
Jóns Þórarinssonar hélt sinn
fyrsta samsöng í Gamla bíói
þ. 7. apríl s. 1. Kórinn var stofn
aður árið 1964 og hefir því
tiltölulega stuttan starfstíma að
baki. Að vísu hafa margir stúd
entakórar orðið til um dagana
en starfsgmndvöllur þeirra
ekki haft þá kjölfestu, sem
til þarf, eða þá reyndu og
rútíneruðu söngmenn se:n eru
raunvemlegur kjami kórs
hverju sinni. Nú hefur verið
ráðin bót á þessu, því innan
raða núverandi Stúdenta-
kórs má sjá menn á
öllum aldri og þeirra á meðal
mörg velkunn andlit sem meira
og minna hafa komið við sögu
í sönglífi bæjarins um áraraðir.
— Stjómandinn Jón Þórarins-
son hefir sett efnisskrá saman
með tilliti til þeirra krafta sem
fyrir hendi eru. Var hér mest-
megnis um að ræða góð og
gömul stúdentalög, sem ■ eðli-
lega eiga mikil ítök í slíkum
kór. — Raddir eru furðu jnfnar
og eðlilegar, og sú sjálfsagða
sönggleði, sem fylgir stúdent
um afgjörandL
Raddsetning söngstjóra á
„Gaudeamus" syrpunni og
Skólapiltasöngvum var ágæt
og þó sérlega „Ég söng þar
öll út jól“ með öllum sínum
samstígu fimmundum skemmti
leg. Einsöngvarar með kórnum
vom Jakob Þ. Möller, Magnús
Gíslason, Sigmundur P. Helga
son og Örlygur Richter og
stóðu þeir vel fyrir sínu. Við
hljóðfærið var Gunnar Möller
og fjórhentan undirleik Önnuð-
ust Kolbrún Sæmundsdóttir og
Eygló E. Haraldsdóttir.
Jón Þórarinsson hefir þjálfað
kórinn, þau tvö ár sem hann
hefir starfað á má kalla árang
urinn góðan miðað við æfinga
tíma og stjórn hans ömgga og
ákveðna.
Góð stúdentalög eru undir
vissum kringumstæðum bráð
skemmtileg og nauðsynleg, og
þurfa því alltaf að vera tiltæk
í pokahorni Stúdentakórs, en
til þees að ekki verði um
„skólatröppusöng“ að ræða
þarf kór með slíka möguleika
að færast 1 fang önnur og flókn i
ari verkefni og þykist ég vita >
að það muni á eftir fylgja. >
Eg fékk ei blóm það fundið.
Til ferða skorti styrk.
Því eru nú mín augu
svo örvæntingarmyrk.
Þess var ei hér að vænta.
En von mér birtir sýn:
Svo hreinn og heiður blámi
á himni aðeins skín.
Og þaðan mun hún myndin
í muna, sem ég lýt.
Af eyðimörkum ævi,
ég allslaus koma hlýt.
En blómið eilíf-bláa,
mér birtast samt þú skalt,
því hver sem lengi leitar,
að lokum finnur allt.
Þannig yrkja skáld. En þetta ei
ekki aðeins ljóð skáldsins frá
Djúpalæk. Það er einnig ljóðic
þitt og ljóðið mitt. — Hin eins
elskunnar gjöf, sem aldrei verðuj
frá okkur tekin.
Mynni eru sjö. Öll með ágætum
Hugsanir skáldsins innilegar, ski
ríkar og fagurbúnar. —
Ólafur Tryggvason.