Tíminn - 18.05.1966, Blaðsíða 5

MINNING
Anna Björg
Benedlktsdóttir
26 apríl var hér til moldar bor-
in gömul húsfreyja norðan úr
Svarfaðardal, Anna Björg Bene-
diktsdóttir, sem um langt skeið
var húsfreyja á Upsum þar í sveit,
en andaðist í Rvík 18. apríl á
95. aldœrsári.
Hún var fædd að Völlum í
Svarfaðardal 6 sept. 1871, og voru
foreldrar hennar úr Kelduhverf-
inu, Benedíkt Jónsson bóksali og
Hólmfríður Gísladóttir. Mun Hólm
fríður hafa flutt að austan með
sr. Hjörleifi Guttormssyni á
Skinnastað, sem var veitt Tjörn
í Svarfaðardal 1870, og síðar Vell-
ir, og líklega átt heima um tíma
á báðum prestssetrunum, og dótt-
ur sinni gaf hún nafn tveggja
dætra sr. Hjörleifs. En síðar voru
þær mæðgur hjá sr. Kristjáni E
Þórarinssyni og Þorbjörgu systur
hans, sem stóð fyrir búi hans þar
til hann kvæntist 1881 Segja dæt
ur Önnu Bjargar, að hún hafi jafn
an talið sig eiga Þorbjörgu mik-
ið að þakka, þ'eirri góðu og gáf-
uðu konu.
Þá ftetti Anna Björg með móð-
ur sinni út í Fljót og þar var
hún fermd, en kemur svo aftur
heim í Dalinn og dvelur þá um
tíma að Böggvisstöðum, því mikla
Og athafnasama rausnarheimili, og
þar kymrist hún mannsefni sínu.
Má því segja, að hún hafi alist
upp í skjóii móður sinnar á prýði-
legum heiuriihim, og bar hún með
sér menningarblæ þess uppvaxtar
aila ævi.
Um tsítugsaldur giftist Anna
Þorvaidsdóttur frá Krossum, mikl-
um atorku og forstandshjónum, óg
kippti Þorsteini í sit góða kyn,
greindur vel og dugmikill dreng-
skaparmaður. Hófu ungu hjónin
búskap á Upsum og bjuggu þar
á 4. áratug. Eru Upsir mektar-
jörð að fornu fari, prestssetur frá
fyrstu öldum kristni hér og fram
yfir miðja 19 öld, síðan annexía
frá Tjörn og síðar Völium. Var
á þeirra búskaparárum tvíbýli á
Upsum, bærinn mikill og mann-
margur og all þéttbýlt í kring.
Það var því oft gestkvæmt á þeim
Björg Þorsteini Jónssymi á Ups-
um, syni hjónanna þar, Jóns
Magnússonar skipstjóra og Rósu
bæ, og mikiil skari tmgs fólks sem
TÍMINW________________
þar óx úr grasi. Og á messudög-
um og mannfundum varð heimili
þeirra hjóna af með margan kaffi-
bollann, því að bæði voru þau
hjón gestrisin og greiðasöm. Naut
húsfreyjan sín vel meðal gesta,
hafði ánægju af þeim og veitti af
rausn þegar ástæður leyfðu, glæsi
leg kona, greind í tali og glað-
sinna, var söngvin og hafði sjálf
ágæta söngrödd, hvatti jafnan til
söngs og gleði og var stundum
forsöngvari í kirkju sinni á Ups-
um. Og svo mjög sem hún unni
tónlist og söng, mun það hafa
glatt hana, hve dóttursyni henn-
ar, Magnúsi Péturssyni, þeim
kunna tónlistarmanni hér í borg,
er sú list ljúf og töm.
En stóru heimili og mannmörgu
og margs konar búsýslu til sjós
og lands, um áratugi, fylgir mik-
ið - annriki og erfiði, sem reynir
á þrek og heilsufar. Og víst og
satt var það, að þau Upsahjón
lágu ekki á liði sínu. En þreytan
sækir á, og þar kemur að þau
hætta búskap á Upsum 1924 og
flytja til Akureyrar. Þar andaðist
Þorsteinn 1939, en Anna Björg
flytzt til Þórunnar dótur sinnar
í Reykjavík, og hefur síðan dval-
ið í skjóli hennar. Hefur frú Þór-
unn reynst móður sinni hin bezta
dóttir og var jafnan ástúðlegt með
þeim mæðgum.
Þeim Upsahjónum, Önnu Björgu
og Þorsteini varð 9 barna auðið
og lifa nú 4 þeirra: Benedikt, vél-
stjóri á Reykjalundi, Helgi, vél-
stjóri í Vestmannaeyjum, kv.
Huldu Guðmundsdóttur, Hólmfríð
ur, búsett á Akureyri og Þórunn,
ekkja Einars Benediktssonar loft-
skeytamanns. Auk þess fóstruðu
þau 2 börn vandamanna sinna.
Munu þau hjón nú eiga 93 afkom-
endur.
Með þessum örfáu minningar-
orðum skal gamla húsfreyjan á
Upsum kvödd með virðingu, vin-
arhug og þökk. Og börnum henn-
ar og öllu skylduliði send einlæg
samúðarkveðja.
Sn. S
Magnús Auðunsson
frá Sólheimum
Magnús Auðunsson bóndi á Sól-
heimum í Landbroti lézt snögg-
lega af hjartabilun laugardaginn
5. marz s.l.
Hann var fæddur að Eystri-Dal-
bæ í Landbroti 1 desember 1893
Foreldrar hans voru hjónin Sig-
ríður Sigurðardóttir og Auðun
Þórarinsson
Móðir Sigríðar hét Guðríður
Bjarnadóttir, Jónssonar á Geir-
landi, Sigurðssonar. Sr. Jón Stein-
grímsson getur Jóns þessa í ævi
sögu sinni. Móðir Guðríðar Bjarna
dóttur hét Sigríður, dóttir Jóns
á Kirkjubæjarklaustri, Magnússon
ar Kona Jóns var Guðríður Odds-
dóttir frá Seglbúðum. Sigurður fað
ir Sigríðar, var Sigurðsson, Eyjólfs
son á Mörtungu, Þórarinssonar,
ísleikssonar. Kona Eyjólfs var
Anna Oddsdóttir frá Seglbúðum.
Þórarinn, faðir Auðuns, föður
Magnúsar, var Magnússon, Jóns-
sonar á Kirkjubæjarklausri, Magn
ússonar. Konu Jóns er áður get-
ið, en hann var Eyfirðingur. Frá
honum er mikil ætt orðin á Suð-
urlandi og við hann kennd. For-
eldrar Magúsar Auðunssonar
voru þremenningar úr Jóns Magn
ússonar ætt og Oddsætt. Móðir
Þórarins var Kristín Teitsdótir,
eystir Matthildar fyrri komi Páls
prófasts í Hörgsdal, en kona Þór-
Brins var Valgerður Pálsdóttir á
Hunkubökkum, Þorsteinssonar á
ílunkubökkum, Salómonssonar.
Kona Páls hét Sigríður Helgadótt-
ir, ættuð úr Mýrdal, systir Helga
á Lambastöðum í Garði suður.
Móðir Þorsteins var Rannveig á
Geirlandi, en kona hans hét Kat-
rín Óiafsdóttir á Hunkubökkum.
Magnús Auðunsson missti móð-
ur sína, þegar hann var barn að
aldri, en ólst upp í Eystri-Dal-
bæ með föður sínum og stjápu
til fermingar. Réðst þá vinnumað-
ur að Þykkvabæ (syðri bænum) til
móðurbróður síns, Páls Sigurðsson
ar, og var þar nokkur ár. Eftir
það var hann vinnumaður i Segl-
foúðum og Þykkvabæ (efri bæn-
um). Þaðan fór hann að Aarnar-
drangi og átti þar heimili, unz
hann kvæntist 1932 eftirlifandi
konu sinni, Kristjöu Jónsdóttur
kennara frá Eystri-Sólheimum ía
Mýrdal. Hófu þau hjón síðan fljót
lega búskap og reistu nýbýlið Sól-
heima i Landbroti.
Börn þeirra hjóna eru tvö: Guð-
rún Sigríður cand. mag. húsfreyja,
gift Birni Jónssyni cand mag.
kennara og Helgi nemandi í
Menntaskólaum í Reykjavik
Magús Auðunsson var fríður
sýnum, fremur hár vexti, röskur
og djarfmannlegur í hreyfingum.
Kjarkur og karlmennska ein-
kenndi hann, hvar sem han fór.
Kom það í ljós, þegar á reyndi
eins og sjálfsagðir hlutir. Og þó
að hann væri kominn af léttasta
skeiði og bilaður að heilsu er
hann lézt, bar hann þessa eigin-
leika í fari shhi til æviteka, svo
að athygli vakti.
Rúmlega tvítugur að aldri fór
Magnús í alþýðuskólann á Hvítár-
bakka. Varð honum sú skólavera
jafnan minnisstæð og hugljúf.
Skólastjórann, Sigurð Þórólfsson
mat hann mikils og hugsjónir hans
tileinkaði Magnús sér í ríkum
mæli.
Hann var einn af stofnendum
ungmennafélagsins „Ármann" f
Landbroti. Formaður þess var
ihan um skeið og löngum öflug-
air stuðningsmaður. Magnús unni
tfögru Iífi og heiibrigðu, sem ung-
tmennafélögin í þá daga lögðu
Imikla rækt við. Áhugamáliun
iþeirra fylgdi hann eftir í krafti
ipersónu sinnar. Þannig var hann
alger bindindismaður á áfegi og
itóbak. íþróttir iðkaði hann, eink-
tum sund og kenndi það mörg ár
í sveit sinni og víðar. Hann varð
(sigurvegari í sundkeppni oftar en
leinu sinni og vann til eignar heið-
lursgrip í þeirri íþrótt.
Magnús Auðunsson bar í fari
isínu margt það, sem einkenndi
toeztu menn þess tímabils, þegar
ungmennafélögin notuðu æskuna
í landinu að verulegu leyti til
manndóms og drengskapar.
Þar sem hann kom við sögu
félagsmála, mælti hann hiklaust
og djarflega fyrir skoðunum sín-
um. Mörg nýmæli bar hann fram,
sem fundargerðarbækur bera Ijóst
vitni. ÖIl hafa þau ekki komið
_______________________]7
Bjarni Kristjánsson
frá Næfranesi
Hinn 26. marz s.l andaðist hann
á sjúkradeild Hrafnistu í Reykja
vík á 91 aldursári
Þar hné í valinn góður hlynur
Dýrfirzkrar byggðar, sem ekki má
með öllu liggja óbættur hjá garði,
eða án þess að hans sé minnzt
með fáeinum orðum, og honum
þakkað mikið og gott starf langr-
ar ævi, er mjög stuðlaði að því
að leysa örbirgðarfjötrana af sveit
lians og þjóð, en slíkt var að vísu
starf þeirra manna, er börðu og
sjgldu rauðarokið langa ævi, leit
andi bjargar á hafdjúpið og drógu
úr sjónum þau auðævi, sem voru
fyrsta undirstaða þeirra framfara
og umbóta, er síðari tímar mikl-
ast af og njóta nú í ríkum mæli
Bjarni var af góðu bergi brot-
inn þróttmikilla búandsmanna, er
komu lítt við prentaðar æviskrár
en unnu hörðum höndum sér og
sínum til lífsbjargar en bjargræði
þeirra tíma var sjávaraflinn heit-
inn hér vestra löngum. Landbúin
voru flest smá, jörðunum marg-
skipt, svo fleiri kæmust að jarð-
arhundruðum þó fá væru sér til
búsetu og lífsframdráttar með sjáv
araflanum.
Á einni slíkri jörð hér í firðin-
um, sem nú þykir ekki lengur
hæf til að framfleyta lífvænlegu
búi, en var þó þá og lengi síðan
skipt milli 2ja til 3ja búenda.
Næfranes heitir hún með allbröttu
túni og grýttu, en grasgefnu, all-
góðum engjum á fyrri tíma mæli-
kvarða, sem nútímavegur hefur
skipt eftir endilöngu og að mestu
fordjarfað sem slægju og ræktun-
arlandi. Landið er lítið ummerkj-
um, en sólríkt er þar og notagóð
sauðbeit, fjörubeit nokkur og
„nótalög" þar fram af, þar sem
selír voru veiddir fyrrum, búend-
til framkvæmda, en mörg þeirra
eru svo vaxin að fram hjá því
verður ekki komizt. Þau eru á
vegi framtíðarinnar og fyrnast
ekki.
Magnús átti frumkvæði að stofn
un Sauðfjárræktarfélags Kirkju-
bæjarhrepps og var formaður þess
frá upphafi.
Hann var góður fulltrúi, þar
sem hann mætti á fundum út á
við fyrir félagssamtök sveitar sinn
ar. Honum var ógjarnt að láta
draga úr höndum sér neitt, sem
með réttu mátti halda eða krefja.
Magnús Auðunsson var góður
bóndi á forna vísu og nýja. Hann
var atgervismaður hin mesti til
allra verka. Var það mikils um
vert á þeim tíma, þegar manns-
aflið gilti að mestu um afkomu bú-
skapar. Véltækni nútímans kunni
hann einnig að meta og tileinkaði
Frarehald á bfe. 16
um til hagræðis. Þar var og fræg-
asta móland fjarðarins ,heil mó-
riáma af mörgum notuð. Fjörður-
inn spennir túnfót og engjaland
á aðra hönd ,og var þar oft féng-
sælt fyrrum og greiður vegur
granna á milli Hvesst gat hann
á Næfranesi skaðlega, en fagurt
er þar og hlýlegt um að litast.
Þetta er Næfranesið hans
Bjarna, þar fæddist hann og átti
heima alla ævi nema 1—2 síðustu
áratugi sinnar löngu ævi, og þar
var yndi hans allt og hvergi var
hann heima nema þar, annars
staðar útlagi, því að þar er allur
sem unir.“
Bjarni fór þegar á fermingar-
aldri „til sjós“ eíns og það var
kallað hér vestra, þ.e. á seglskip
til fiskidráttar, og það starf stund-
aði hann óslitið 30—40 vor og
sumur, en sjóróðra á árabátum
á haustum Hann var ágætur sjó-
maður, veðurglöggur og aðgætinn
mikill og kappsamur dráttarmað
ur og gaf sér lítinn tíma til
svefns, ef sá guli var fáanlegur.
Hann var lengi stýrimaður og
lengst hjá Páli Rósinskranssyni,
skipstjóra frá Flateyri og bónda
á Kirkjubóli í Korpudal. Var mikil
vinátta þeirra á milli og ágætt
samstarf.
Skömmu eftir 1920 fór að draga
úr skútuútgerðinni og hvarf
Bjarni þá að búskap og róðrum
á árabátum Hann hafði byggt sér
snoturt íbúðarhús úr timbri
skammt utan við túnið á Næfra-
nesi og ræfctaði þar túriblett í
mjög grýttu landi og hafði þar og
garðrækt.
Hann kvæntist 1901 Guðmundu
Jónsdóttur, ættaðri úr Önundar-
firði. Dó hún 1902 af barnsförum
ög var hann sjálfur hart nær far-
inn yfir landamæri lífs og dauða
af svæsinni lungnabólgu, svo að
hann gat ekki fylgt konu sinni til
grafar. Svo sagði mér vinur hans
og uppeldisgranni, Björn skóla-
stjóri Guðmundsson, að aldrei
hefði hann séð mann nær dauða
'kominn, sem batnaði aftur, en
Bjarna þá.
Skömmu eftir dauða konu sinn-
ar, réðist til hans sem ráðskona
Guðrún Erlendsdóttir frá Óseyrar-
nesi í Árnessýslu.
Var hún hjá honum upp frá því
og annaðist heimili þeirra, unz
hana þrutu svo kraftar að þau
gátu ekki foúið þar lengur, dvöld-
ust þau síðan hér á heimilinu
unz Guðrún andaðist eftir rúm-
lega eins árs dvöl.
Guðrún var fráfoær kona að
dugnaði og búhyggindum. Þau ólu
upp son konu Bjarna, er hún átti
áður en hún giftist, svo og nokk-
ur fósturbörn önnur að meira eða
minn leyti. Eftir lát Guðrúnar
fluttist Bjarni til Samsonar Sam
sonarsonar, fóstursonar síns og
konu hans Guðbjargar Guðbjars-
dóttur er búa í Hvammsvík í Kjós.
Hjá þeim dvaldi hann unz hann
fluttist að Hrafnistu. ,
Bjarni Kristjánsson var prýði-
lega greindur maður og gjörhug-
ull, lesinn vel og vel máli farinn
og lagði gott til mála og rækt við
fundi og félagsmálefni
Hann var um áratugi í hrepps-
nefnd Mýrahrepps, lengi forða-
gæzlumaður sveitarinnar og um
árabil í stjórn Kaupfélags Dýrfirð-
inga og lét sig aldrei vanta þar
á fundi, meðan hann mátti. Lét
hann gengi og hag félagsins sig
miklu skipta og unni því alls góðs
og er ég heimsótti hann á Hrafn-
istu, var venjulega ein af fyrstu
spurningunum: „Hvernig gengur
hjá kaupfélaginu?”
Framhaíd á fols. 16