Alþýðublaðið - 04.12.1987, Blaðsíða 7

Föstudagur 4. desember 1987
7
UTLÖND
Umsjón:
Ingibjörg
Árnadóttir
KRAKKA
LEG
AMMA
r
A dögunum varð Astrid Lind-
gren, „mamma“ Emils í Kattholti og
Línu langsokks, áttrœð. Hún eldist öðruvísi
en annað fólk, því eldri sem hún verður, því meira af barn-
inu, sem í henni býr, kemur í Ijós.
Astrid Lindgren, sem er
talin einn af bestu barna-
bókarithöfundum í heimin-
um, varð áttræð á dögunum.
Sænska póststjórnin er að
senda út frímerki með mynd-
um af þekktustu sögupersón-
um hennar: dóttur sjóræn-
ingjaskipstjórans Linu lang-
sokk og einkasyni bóndans í
Kattholti Emil í Kattholti.
Ævintýrapersónur sópast
aö henni og þær eru allar
ættaðar frá héraðinu um-
hverfis Vimmerby í Smálönd-
unum.
Hvað er það sem kemur
þrjátíu og sjö ára gamalli
húsmóður til þess að fara allt
I einu að skrifa bækur?
Astrid var önnur f röðinni í
hópi fjögurra systkina. Þau
ólust upp á Nás, þar sem fað-
ir þeirra var leiguliöi á prests-
setrinu. Hún átti þar
skemmtilega æsku og byggir
ýmislegt i sumum bóka sinna
á þeim hamingjudögum. Það
var henni því ekki sársauka-
laust þegar þessi hamingja
breyttist í sársauka og það á
eftirminnilegan hátt.
Átján ára gömul varð
Astrid ófrísk, og
faðirinn var ekrd talinn
ákjósanlegur. Fyrsta barn sitt
Lars, ól hún á Ríkisspítalan-
um í Kaupmannahöfn. (Þar
var ekki gengið hart eftir upp-
lýsingum hjá einstæðum
mæðrum.)
Það var Astrid mikið sorg-
arefni, að hún varð að koma
Lars (fóstur í Kaupmanna-
höfn. Hún varð að reyna að
verða sér úti um vinnu, sem
skrifstofustúlka í Stokkhólmi.
Nokkrum árum seinna tók
hún Lars úr fóstrinu, fór með
hann heim til Vimmerby, og
þrammaði hnakkakert með
hann gegnum götur bæjar-
ins. Seinna giftist hún og
eignaðist annað barn, stúlku.
Á stríðsárunum var hún í vel-
launuðu starfi, sem ritskoðari
hjá hernum. (Censor)
Hún fór að taka þátt ( sam-
keppnum bókaforlaga og
vann fyrstu verðlaun einu
sinni og önnur verðlaun einu
sinni. Arið 1945 sendi þessi
miðaldra húsmóðir „sprengj-
una“ á markaðinn, Lína lang-
sokkur var komin á kreik, og
eins og eftir aðra sprengju
sem sprakk á sama ári, hefur
heimurinn ekki verið sá sami
síðan. i bókinni um Línu
langsokk varð uppreisn
„lyklabarnsins" algjör. Á okk-
ar dögum hafa menn gott af
því að rifja upp hvað börnum
var oft stjórnað af miklu
óréttlæti og hvað lítið tillit
var tekið til persónuleika
barna ... Bókinni var ákaf-
lega vel tekið en einnig komu
fram raddir hneykslaðra.
Klausa sem birt var I Dag-
blaðinu á Skáni vakti mikið
umtal og kátínu: „í nótt var
komið að dauðadrukknum
verkamanni, sem hafði lagt
sig til svefns á gangstéttinni,
greinilega yfir sig þreyttur.
Bókin um Línu langsokk lá
við hliðina á honum og I vös-
um hans voru tuttugu og þrír
brjþstsykursmolar!"
í bókunum um Línu lang-
sokk kom Astrid Lindgren
inn á þróunina I uppeldismál-
um og barnasálarfræði og
undir greinilegum áhrifum frá
Summerhill skólanum I Eng-
landi. Sálfræðileg áhrif á þá
foreldra, sem lásu bækurnar
voru talin ótvlræð.
Það er hreint ótrúlegt,
hvað þessi smávaxna kona
kemur miklu I verk, þegar
hún er „komin I gang“. Blom-
kvist, Emil, (sem er talinn
vera henni hjartfólgnastur)
Nils Karlsson (óhemju vin-
sæll í Sovétríkjunum) og svo
ævintýrabækurnar um Mio,
sem komu út 1954. Hér um
bil tuttugu ár voru á milli
þeirra og þókarinnar um
bræðurna Ljónshjarta, sem
er talin eitt mesta meistara-
verk hennar. Á milli þessara
bóka og seinna komu út fjöl-
margar skemmtilegar og
fallegar bækur, myndasögur I
samvinnu við llon Wikland.
Einnig sögusafnið um
Söndereng, þar sem frásagn-
irnar byrja á þessa leið: „Einu
sinni endur fyrir löngu, á
dögum fátæktarinnar." ...
Titilsagan I sögusafninu, um
fátæka barnið Annas sem
sagði: „Alla mína barna-
æsku,“ hefur þótt hitta les-
andann beint I hjartastað.
Þeir sem hafa kannað bæði
æsku Astrid Lindgren og
bækur hennar, sjá dæmi um
hennareigin lífsreynslu sem
barn í mörgum sögum henn-
ar, því þó æska hennar á Nás
hafi að flestu leyti verið
hamingjusöm, var ekki allt
dans á rósum.
Astrid Lindgren hefur sjálf
minnst á hvernig hin hugljúfa
eða Ijúfsára lýsing á Rasmus,
drengnum á munaðarleys-
ingjaheimilinu varð til I end-
urminningu hennar sjálfrar.
Rasmus, sem kúrir I rúminu
sinu á svefnsalnum reynir að
teygja vangann eins langt út
á hlið og hann mögulega get-
ur, I þeirri veiku von, að for-
stöðukonan myndi strjúka
honum um vangann með
sinni hrukkóttu hendi. Þessa
lýsingu á umkomuleysi eins
barns þar sem fleiri eru fyrir
hendi setur hún I samhengi
við sinn eigin bróður heima á
Nás, sem átti þrjár yngri syst-
ur og vangastroka gleymdist
stundum.
Um veröld Ljónshjartanna
og Mios hefur Astrid Lind-
gren þetta að segja: „Svona
er heimurinn oft. Það veit ég.
En ég segi ekki, hvernig ég
veit það.“
Það væri markleysa að
segja að Astrid Lindgren
gæti ekki lifaó sig inn i hug-
arheim og veröld barnsins.
Hún er barn og hefur alltaf
verið barn; I þess orðs bestu
merkingu. Þvl eldri sem hún
verður, því meira barn verður
hún.
Fyrir nokkrum árum
sagði eitt barnabarna Astrid
Lindgren frá því hvernig þau
léku sér, þegar amma Astrid
kæmi I heimsókn. „Þú hlýtur
að skilja það, að þegar Astrid
kemur I heimsókn, með
skræpótta klútinn um haus-
inn, þá er hún norn og við
verðum að flýta okkur að fara
í felur. Þú skilur, við vitum að
hún er ekki raunveruleg norn
en hún heldur sjálf að hún sé
raunveruleg norn. Og þá get-
ur þetta farið að veröa hættu-
legt! “