Íslendingaþættir Tímans - 09.12.1981, Blaðsíða 4

Páll O
aö sér. Það er eins og jarösaga, búskapar-
saga og mannlifssaga Jökuldals ljúkist
upp fyrir athugulum augum hans og for-
dómalaus viöhorf sýna i nýju ljósi ýmis-
legt sem áöur var torskiliö. Ég leyfi mér
aö efast um aö hópur fræðimanna af hin-
um ýmsu sviðum hugvisinda og raunvis-
inda heföi gert þessu verkefni betri og
gleggri skil en bóndinn á Aðalbóli geröi af
brjóstviti og heilskyggnum vettvangsat-
hugunum. Standa Jökuldælingar i mikilli
þakkarskuld viö Pál fyrir þetta gagn-
merka verk.
Páll var bókasafnari af ástriöu og átti
eitthvert stærstaog dýrmætasta bókasafn
i einkaeign um sina daga. Var lærdóms-
rikt aö ganga með honum um safnið og
undravert að heyra hve gjörkunnugur
hann var þvi. Ég held að hann hafi vitaö
einhver skil á flestum þeim bókum sem i
safninu voru og ég held lika aö hann hafi
vitað nokkurnveginn upp á hár hvaöa
bækur hann átti og hverjar ekki. Má þaö
heita meö hreinum ólikindum.
Bókasafn Páls var honum ofarlega i
huga er hann dvaldist á sjúkrahúsi hér i
Reykjavik langtimum saman siöasta vet-
urinn sem hann liföi. Hann var ekki enn
kominn af gjörgæslunni, er þau Ingunn
ræddu nauösyn þess, að byggja sérstakt
hús yfir safniö og voru þegar fyrir jól lögö
ákveöin drög aö þvi hvernig þaö hús
skyldi vera. En hann var einnig stööugt
vakandi fyrir þvi að efla safn sitt og er
heilsa hans fór batnandi eftir áramót,
stytti hann sér stundir við að glugga i
bæklinga frá Braga. Eitt sinn er ég kom
til hans á sjúkrahúsiö var hann aö gefa
Dagnýju dóttur sinni fyrirmæli um aö
kaupa nokkur smárit, er skráö voru i ein-
um slikum bæklingi. Og þegar Páll út-
skrifaöist af Borgarsjúkrahúsinu sl. vori,
þá var hans fyrsta verk að halda á fund
Freys Jóhannessonar og mæla fyrir um
teikningu að bókhlööu, er risa skyldi i
tengslum viö ibúöarhúsiö á Aöalbóli. Sú
bókhlaöa heföi oröið menningarfyrirbæri
einstakt i sinni röð.
Þvi miður entist Páli ekki aldur til aö
gera þessa hugsjón sina aö veruleika.
Honum þyngdi fljótlega á ný eftir að hann
kom austur sl. vor. Og er hann kom aftur
á Borgarsjúkrahúsiö i ágúst var hann
mjög þjáöur orðinn og lá þar aöeins i tiu
daga. Ég sat hjá honum einn heimsóknar-
tima i siöustu vikunni sem hann liföi.
Hann mókti þá lengst af en i návist hans
rikti sama geöþekka ró og jafnan fyrr,
þegar óþarfa mælgi virðist ofaukið. Rétt
áöur en ég fór, vaknaöi Páll og við skipt-
umst á nokkrum orðum. Honum var
þungt um mál, en jafnvægið og stillingin
sem endranær. Hann virtist taka þvi sem
nú beiö hann meö sömu fumlausu ró og
ööru sem hafði mætt honum og markvisst
og yfirvegað haföi hann gefið fyrirmæli
um hvernig með skyldi fariö.
Jón Hnefill Aöalsteinsson.
4
Signrjón Jónsson
Snæhvammi
Fæddur 29. jan. 1896 ,,
dáinn 10. nóvember 1981.
A himni er hækkandi dagur,
i huganum sólarlag.
Þessar hendingar eru niðurlag á visu
sem Sigurjón i Snæhvammi kvað ungur
maður 1921.
Nú 60 árum síöar á dánardægri hans
finnst mér eins og þetta verði að áhrins-
orðum. Ef nokkur maður á skilið að sjá
bjarma fyrir björtum degi á dauðastund-
inni, hvort heldur talað er i likingum eöa
ekki, þá er það i minum huga öðlingurinn
og ljúfmennið Sigurjón i Snæhvammi,
eins og viö Breiðdælingar nefndum hann
ætið.
Þó ég hafi vitað hver maðurinn var allt
frá þvi aö ég man fyrst eftir mér tel ég
mig ekki hafa kynnst honum fyrr en ég
gekk i skóla „út i Snæhvamm” veturinn
1941-2 en þá kenndi Björn Jónsson okkur
krökkunum á útsveit þar i nokkurn tima.
Og svo litlu siöar eða veturinn 1943-4
gengum viö börnin af Breiðdalsvik aftur i
skóla útíSnæhvamm. En nú var sú breyt-
ing á orðin aö Sigurjón annaðist kennsl-
una sjálfur. Hafi eitthvað skort á kynni
okkar barnanna viö Sigurjón og annað
heimilisfólk á bænum frá fyrri skóla-
göngu þangað þá bætti þessi vetur fylli-
lega úr þvi. Ég man enn vel eftir fyrsta
skóladeginum þá um haustið: Aðkomu-
börnin voru öll kölluð inn i eldhús og sett
þarniöur viðborðog gefin hressing. Sjálf-
sagt hefur þetta átt aö vera táknrænn
þáttur I byrjun vetrarstarfsins á þann veg
að Sigurjón vildi sýna okkur að hann væri
öðrum þræöi að taka okkur inn i heimilið,
sem og reyndist.
Ég efast ekki um að veitingar þær sem
Elin kona hans bar okkur hafi verið hinar
mestu kræsingar þótt ég muni það ekki.
En hitt man ég vel að bolla og drykkjar-
glösþrautá heimilinu þegar svona marg-
ir sátu til borðs samtimis hjá Snæ-
hvammshjónum. Það varhart i heimi um
þessar mundir. Heimsstyrjöldin i al-
gleymingi og annað að gera með peninga
en að birgja sig upp af gestaleirtaui. Ég
drakk kakó úr stórri sultukrukku og sum
hin börnin höfðu einhver álika ilát. Sjálf-
ur drakk Sigurjón úr spengdum bolla og
hafði þetta I flimtingum. úr þvi að hann
hló fannst okkur að við mættum lika
skemmta okkur og hlæja.
Hér var i rauninni verið að framkvæma
eins konar „busavigslu”.
Að aflokinni þessari „skólasetningu”
hófst svo vetrarstarfið. Þvi var ekki að
leyna að bekkjarbróöir Tómasar
Guðmundssonar úr menntaskóla var
sumstaðar farinn að ryðga i fræðunum
þegar hann tók til að fræða okkur um
leyndardóma tölfræðinnar eða gang
himintungla. — En hafi i þeim efnum eitt-
hvaðskort á hagkvæmustu vinnubrögð þá
bætti hinn nýi kennari i Breiðdalsskóla-
hverfi það fyllilega upp á öðrum sviðum.
Égtelmig búaennað þeirri „innrætingu”
sem ég hlaut i kennslu Sigurjóns þennan
vetur. Og þess þykist ég full viss að fengju
öll börn i heimi hér að ganga i skóla til
sliks manns þó ekki væri nema part úr
vetri, þá væri betra i heimi að búa.
Við fráfall Sigurjóns i Snæhvammi eiga
ættingjar og vinir um sárt að binda eins
og ætið þegar dauöinn kallar. En jafn-
framt eiga Breiðdælingar á bak að sjá
einum af sinum ágætustu sonum.
Nú týnir aldamótakynslóðin ört tölunni.
Sennjlega er hægt að telja á fingrum
annarar handar þá núlifandi Breið-
dælinga sem fæddust á öldinni sem leið.
Um leið og þeir hverfa, hverfa fyrir fullt
og allt persónueinkenni sem hver íslend-
ingur gæti verið stoltur af. Þvi fleiri eigin-
leika sem við nútimamenn tileinkum
okkur af þvi sem Sigurjón i Snæhvammi
hafði til brunns að bera, þeim mun hærra
getum við borið höfuðið. — En það var
einmitt, eftir á að hyggja,einn dagfars-
háttur hans, að bera höfuðið hátt.
Og nú þegar göfugmennið og mannvin-
urinn, skáldbóndinn i Snæhvammi:
Sigurjón Jónsson kemur að hliðum
Himnarikis getur hann svo sannarlega
leyft sér að bera höfuðið hátt.
Samúðarkveðjur til allra ættingja og
vina hins látna. Heimir ÞórGislason.
íslendingaþættir