NT - 06.10.1985, Blaðsíða 2

2 Sunnudagur 6. október NT

Kjarval á
Kjarvals-
stöðum
Safnið verður undirlagt guðföður
sínum fram að áramótum í tilefni
af aldarafmæli meistarans þann
15. október.
Kassarnir dulurfullu höföu að geyma bókasafn Kjarvals, verkfærin og fjölda teikninga. En auk þess sauðskinnsskó,
steina, saltfisk, álftarlappir, þrúgur, hatta og fleiri persónulega muni. Á aldarafmælissýningunni gefst almenningi í fyrsta
sinn tækifæri til að berja þetta augum.
Það verður mikið um að vera á Kjarvalsstöðum á
næstunni. Eftir langan undirbúning að aldarafmælis-
sýningu Kjarvals eru endarnir að ná saman og búast
má við að þessu óskabarni þjóðarinnar verði gerð góð
skil á sýningunni sem opnuð verður á afmælisdaginn
15. október og á uppákomum í tengslum við hana.
Ef til vill er það markverðast að loksins hafa hinir
mörgu pappakassar er voru innsiglaðir við dauða
Kjarvals og valdið deilum milli borgarinnar og erfingja
hans verið opnaðir. Upp úr þeim kom ógrynni af
persónulegum munum og teikningum og verður hluti
þessa til sýnis á Kjarvalsstöðum. En megnið bíður
rannsókna og skrásetningar og enn gerir sér enginn
grein fyrir hversu mikið né hvaða gildi þetta kann að
hafa.
Á sýninguni verða yfir tvö hundr-
uð myndir og margar þeirra hafa
ekki komið fyrir almennings sjónir
áður. Þeim verður raðað upp eftir
réttri tímaröð, þannig að áhorfendur
geta fylgt férli málarans frá óstyrk-
um tilraunum byrjanda, í gegnum
leit hans að fótfestu og að þeim
tíma er hann fellur í faðm íslenskrar
náttúru.
Á göngum verður komið fyrir
persónulegum munum Kjarvals;
höttunum hans, bókunum, myndun-
um er prýddu veggi vinnustofunnar,
steinasafninu og svo framvegis.
Auk þess verða á sýningunni
myndbönd, litskyggnur og annað til
að miðla upplýsingum um málarann
til gesta. Margt annað er á prjónun-
um; svo sem að fá bátinn hans og
stilla honum upp fyrir utan Kjar-
valsstaði.
I tengslum við sýninguna verður
gefin út vegleg sýningarskrá eða
bók með áttatíu síðum af lesmáli og
hatt á þriðja tug litmynda. í hana
skrifa Guðbjörg Kristjánsdóttir um
málverk Kjarvals, Bera Nordal um
teikningar hans og Árni Sigurjóns-
son mun fjalla um Ijóð hans og laust
mál.
Meðan á sýningunni stendur
verða haldnir fyrirlestrar og ýmsar
aörar uppákomur eru áætlaðar.
Stefnt er að því að allir nemendur
grunnskólans sem tök hafa á að
koma verði leiddir um sýninguna í
fylgd fróðra manna og safnakennar-
ar eru að smíða verkefni sem notuð
verða í tengslum við heimsóknina.
Á meðan sýningin stendur ætlar
sjónvarpið að taka upp þátt þar sem
þeir menn er best þekktu Kjarval
munu segja frá kynnum sínum af
honum. Verður þátturinn að hluta til
tekinn á Kjarvalsstöðum innan um
persónulega muni hans en einnig á
ómissandi umgerð Kjavals - Þing-
völlum.
Og ekki má gleyma hinni lang-
þráðu bók Indriða G. Þorsteinsson-
ar um Kjarval er koma mun út á
afmælisdaginn 15. október.
Minningu meistarans verður því
haldið á lofti og fólki gefst nóg
tækifæri á næstunni að njóta listar
málarans sem málaði sig inn að
hjörtum landsmanna.
gse
NT-mynd Róberl.
Verslun við Hverfisgötu
i—Sagaúrdaglegalífinu
Jóhann gamli sat á garðaband-
inu og horfði á féð. Ærnar röðuðu
sér í garðann og úðuðu í sig síðdeg-
isgjöfinni. Ráku snoppuna á kaf í
heyið eins og þær héldu að besta
tuggan væri á botninum. Við og við
rauk einhver ærin frá til þess eins
að troða sér að annars staðar.
Gamli bóndinn hafði ætíð sömu
nautn af að fylgjast með fénu. Það
minnti um sumt á mannfólkið. Leit-
andi að besta bitanum til að
hremma hann á undan öðrum.
Troða sér. Berja frá sér, tillitsleysið
og frekjan. Nei, það var ekki allur
munur á. En nú færi þessum
ánægjustundum eflaust að fækka.
Hann hafði hætt búskap fyrir nokkr-
um árum og flutt í þorpið. En hann
hafði fengið gömul fjárhús að láni
spöl utan við bæinn og haft þangað
með sér bestu ærnar sínar um
þrjátíu að tölu. Þau skiptust á að
fara á húsin hjónin, hann um helgar
hún á virkum dögum. En þetta var
að verða þeim ofviða. í slæmri færð
og vondum veðrum var gangan út
að húsum erfið, of erfið fyrir fólk á
áttræðisaldri. Nei, það var auðvitað
réttast að skera niður á næsta
hausti. Jóhann beygði sig niður að
Gullbrá og klóraði henni á bakinu.
„Þú ættir nú eiginlega að vera
dauð fyrir löngu,“ sagði hann í
gælutón. Þetta hafði annars verið
einkennilegt með hana Gullbrá um
árið. Hvað skyldi nú vera langt
síðan. Líklega fjögur ár. Já, hún
hefur sennilega verið fimm vetra
þá. Aldrei hafði hún svo sem verið
nein metskepna. Ekki sérlega falleg
svona írauð um hnakka og andlit.
Ekki raunar sérlega Ijót heldur. Og
ekki hafði verið frjóseminni fyrir að
fara. Hún var aldrei tvílembd utan
einu sinni og þá villtist annað lambið
undan þegar sleppt var svo hún
kom með aðeins eitt lamb það
haust sem önnur. En hún skilaði
alltaf sínu lambi, oftast góðu lambi.
Og hún var efnileg veturgamla ærin
undan henni. En þegar hún var á
fimmta vetur tók hún upp á þeim
óvana að stökkva upp i garðann.
Hvað eftir annað kom hann að
henni í hlöðunni þar sem hún reif í
sig úr stálinu, traðkaði niður heyið
og valsaði um garðana. Jóhann þoldi
ekki tætingslega umgengni í hlöðu
og fjárhúsi. Hann tautaði yfir ánni,
hótaði henni sláturhúsi að hausti
eða hún yrði bundin sem þó varð
aldrei af.
Er leið á vetur hætti hún að fara í
garðann. Ær verða þungar á sér
undir vor jafnvel þó einlembdar séu.
Jóhann var á báðum áttum. Hann
þoldi ekki garðarollur. Á hinn bóginn
var þaö slæmt að þurfa að farga
sæmilegri á besta aldri.
Svo kom kalt sumar og enn
kaldara haust. Það var snjóhragl-
andi dag eftirdag í september. Fyrir
mánaðarmót var jörð orðin alhvít.
Allt fé var tekið á hús þar með talin
sláturlömb. Þá kom í Ijós að Gullbrá
hafði engu gleymt. Hún tók upp fyrri
háttu og hélt sig í garðanum, tróð
niður heyið og hrakti. Aftur og aftur
komu þau að henni valsandi um
garða og hlöðu. Nei, það var víst
ekki um annað að gera en slátra
henni. En það var skratti snúið,
svona ung ær. Það leið að lokum
október mánaðar. Snjór lá enn á
jörð. Lambaslátrun vaf lokið og
Gullbrá hélt uppteknum hætti.
Einn sunnudag voru þau í fjár-
húsunum hjónin að taka af þeim ám
sem áttu að fara í sláturhúsið að
morgni. Jóhann þurfti að sinna
vinnu sinni svo María ætlaði að sjá
um ærnar. Hann mundi það eins og
það hefði gerst í gær. María hafði
spurt.
„Á Gullbrá að fara?“
Hann hafði verið seinn til svars.
Annað hvort yrði að lóga rollunni
eða binda hana allan veturinn.
Hvorugt þótti honum góður kostur.
Svo sagði hann-.
„Ja, ef hún verður í garðanum á
morgun er best að hún fari.“ Hann
hafði sem sé komið sér undan því
að taka ákvörðun. Komið ábyrgð-
inni yfir á ána ef svo mætti segja.
Og þegar hann kom heim úr vinnu
á mánudagskvöld hafði María sagt
honum alla sögu. Hún hafði farið
snemma á húsin að láta út ærnar,
aðrar en þær sem átti að lóga. Er
hún kom í fjárhúsin var hún dálitla
stund að átta sig á því hvað var
öðruvísi en vant var. Jú, það var
engin kind í garðanum. Gullbrá lá út
í horni, lygndi augum sem sak-
leysislegust eins og það hefði aldrei
hvarflað að henni að fara í garða.
María gaf smátuggu, gekk síðan út
og gaf fénu gætur um gætt. Gullbrá
ruddist að jötu en bar ekki við að
lyfta sér yfir garðaband. Ærnar luku
gjöfinni og Maria hleypti út þeim
sem iengra lífs var auðið. Gullbrá
var í þeim hópi.
Ojá, hún haföi bjargað lífi sínu
daginn þann. Og það sem undar-
legra var, hún hafði aldrei síðan
borið við að stökkva í garðann. Bara
eignað sér þennan ákveðna stað
við garðahöfuðið.
„Já, kellingin ,“sagði Jóhann aftur
og kjassaði ána, „þú hefðir eigin-
lega átt að vera dauð fyrir löngu."
Sigrún Björgvinsdóttir