NT - 15.10.1985, Blaðsíða 8

Þriðjudagur 15. október 1985 8
Málsvari frjálslyndls,
samvinnu og félagshyggju
Útgefandi: Nútíminn h.f.
Ritstj.: Helgi Pétursson
Ritstjórnarfulltr.: Níels Árni Lund
Framkvstj.: Guðmundur Karlsson
Auglýsingastj.: Steingrímur Gíslason
Innblaösstj.: Oddur Ólafsson
Skrifstofur: Siðumúli 15, Reykjavík.
Sími: 686300. Auglýsingasimi: 18300
Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn
686392 og 686495, tæknideild 686538.
Setning og umbrot: Tæknideild NT.
Prentun: Blaðaprent h.f.
Kvöldsímar: 686387 og 686306
Verð í lausasölu 35 kr. og 40 kr. um helgar. Áskrift 360 kr.
Kjarval
■ Kjarval er þjóðsaga. Hann er líka ævintýri og
hann er íslandssaga. Hann er í senn menningararf-
leifð og upphaf menningarskeiðs. Hann er þjóðinni
nákominn en jafnframt fjarlægur og dulráður.
Kjarval er heimsborgari og sveitamaður og ávallt
sjálfum sér samkvæmur.
Þeirrar vakningar sem fylgdi sjálfstæðisbaráttunni
og heimastjórninni sér víða stað. Fjötrareinangrunar
og íhaldssemi rofnuðu og fátæk eyþjóð haslaði sér
völl og gerði tilkall til að teljast þjóð meðal þjóða.
En þjóð án menningar á sér ekki tilverurétt. Það er
ekki nóg að líta um öxl og guma af fornri arfleifð.
Það þarf skapandi afl til endurreisnar.
Meðal þeirra ungu manna og kvenna sem skynjuðu
endurreisnina, var fátækur sveitapiltur og skútukarl
af Austurlandi, Jóhannes Sveinsson. Það þurfti bæði
kjark og köllun til að rífa sig úr fásinninu og puðinu
á skútunum og setjast í listaakademíu í framandi
landi. En Kjarval var í engu miðlungsmaður. Sá
þróttur sem honum var gefinn efldi með honum
snilligáfuna. Nárnið og kynning hans við listina í
höfuðborgum heimsmenningarinnar var honum op-
inberun og hvatning en skerti í engu sjálfstæði hans
sem listamanns. Hann fór sínar eigin götur, engum
stefnum háður og skóp sína list í senn þjóðlega og
alþjóðlega, hún er náttúrubundin og líka heimur
þjóðsagna og ævintýra.
Kjarval var bæði fátækur og auðugur en aldrei
varð hann svo snauður að hann gæti ekki gefið af
meiri höfðingslund en aðrir menn. Dýrmætasta gjöf
hans cr ævistarf hans, listaverkin. Stundum eru
fávísir menn að að meta einstök þeirra til peninga og
nefna upphæðir. En slíkt er hjóm eitt. Kjarval er
þjóðarauður og breytir þar engu um þótt einhverjir
hafi einstöku myndir hans til varðveislu.
Um Kjarval eru skrifaðar bækur og sýningar
haldnar á myndum lians og áhugi á manninum og list
hans fcr sfst þverrandi þótt hundrað ár séu liðin frá
fæðingu Kjarvals og alllangt liðið síðan jarðvistar-
dögunum lauk.
Kjarval var fyrst og síðast sjálfstæður, í list sinni
og dagfari öllu, og yfir gagnrýni hafinn. Þótt merkja
megi stefnur og strauma samtímans í sumum mynda
hans eru þær ávallt persónulegar. Kjarval þurfti ekki
að apa neitt eftir öðrum.
Listamaðurinn var trúr uppruna sínum. Hann var
sveitamaður en undi sér vel í borg. Hugarheimur
sveitadrengsins kemur víða fram í verkum hans svo
og draumsýnir undangenginna kynslóða, en allar eru
myndir hans nútímaverk og vafalaust klassík. Galdur
Kjarvals brúar bilið milli ólíkra heima.
Sérkenni Kjarvals eru svo rík að enginn dirfist að
reyna að líkja eftir honum, en samt skilur hann eftir
sig djúp spor í listasögunni. Hann var skáld og
rithöfundur og fór einnig þar sínar eigin leiðir.
Sjálfstæði listamannsinsvar einnigríkur þáttur í
dagfari hans, klæðaburði og umgengnisháttum.
Hann var ekki heldur í þeim efnum neinum háður
og setti glæsilegan svip á smáborgaralegt umhverfi
sitt, en aldrei með yfirlæti, heldur þeim höfðingsskap
sem andans mönnum einum er geíinn.
Lítilli þjóð eru menningarrisar ómetanlegir og
minningu Kjarvals hljótum við að sýna allan sóma og
hlú að þeim arfi sem hann eftirlét okkur.
Ævi Kjarvals var ævintýri og það lifir í verkum
hans um ókomna tíð. Hvílíkt gilligogg.
Vettvangur
Leikmannsþankar um
TOLVUR
■ Það cru varla meira en 5 ár
síðan að sjá mátti í sjónvarpi
tvo prófessora við háskólann
ræða um væntanlega þróun í
tölvumálum. Báðir sögðu þeir
að tækninni fleygði svo hratt
fram að innan fáeinna ára
þætti ekkert tiltökumál að
hvert heimili ætti sína eigin
tölvu sem m.a. hjálpaði við
daglegan heimilisrekstur.
Mörgum hefur þá þótt þetta
býsna fjarlægur draumur.
Nú er þessi framtíðarsýn
orðin að veruleika þótt hún í
sjálfu sér sé bara áfangi á leið
sem enginn veit almennilega
hvert liggur. Þessi margnefnda
tölvubylting smýgur inn í flesta
geira samfélagsins. Þannig get-
ur einstaklingur átt margar
„tölvur" fyrir utan heimilstölv-
una án þess að hann hafi
hugmynd um það eða þurfi
nokkuð að vita það. T.d. getur
verið á heimilinu sjónvarps-
tæki með fjarstýringu sem not-
ar örtölvu. Sömuleiðis getur
símtækið verið útbúið ákveð-
inni örtölvu sem „man“ síma-
númer. Eldsneytiseyðslu bíls-
ins getur líka verið stjórnað af
örtölvu. Og þannig mætti lengi
telja.
Við höfum því á þessu herr-
ans ári 1985 vanist því að sjá
tölvur hér, þar og alls staðar án
þess jafnvel að veita þeim
nteiri athygli en hurðarhúnun-
um heima hjá okkur.
Fyrir fáeinum árum var það
nefnilega töluvert stór ákvörð-
un þegar stjórnendur fyrir-
tækja stóðu frammi fyrir þeirri
spurningu hvort skyldi kaupa
tölvu. Þetta var dæmi sem
þurfti að reikna fram og aftur
og athuga gaumgæfilega hvort
hagræðið yrði svo mikið að
það réttlætti svo dýra fjárfest-
ingu sem tölva var. Áður þótti
það framsýni og sýna stórhug
og áræði að kaupa tölvu en nú
þykir það jafnvel einkennileg
afturhaldssemi ef ekki er til
a.m.k. ein tölva í meðalstóru
fyrirtæki. Enda má sjá þessi
tæki alls staðar. í bönkum
hefur níðþungum, klunnaleg-
um og hávaðasömum bók-
halds- og reiknitækjum verið
úthýst en stílhreinar og litlar
tölvur með ónefndum jaðar-
tækjum verið komið fyrir í
staðinn. I mörgum verslunum
einfalda tölvur allt birgðahald.
Um leið og verð vöru er slegið
inn í „kassann“ (sem raunarer
tölva) skráist varan af lager.
Tölvan getur einnig verið for-
rituð sent eins konar birgða-
haldari og gefið skipun um að
panta vöru þegar birgöir liafa
náð ákveðnu lágmarki.
Og er þá nema von að ein-
hver fyllist lotningu og hrópi
yfir byggðir heimsins: „Mikil
eru verk mannanna" ? En hér
gildir það sama og svo oft áður
að horfa verður á málin frá
öllum hliðum og reyna að meta
kosti og galla, ávinning og tap,
af þessari seinustu byltingu á
vesturlöndum.
Tölvur — Til hvers?
Þótt tölvur lækki stöðugt í
verði og muni væntanlega halda
því áfram fyrst um sinn verður
samt að telja þær dýr tæki.
Giska má á að fullbúin einka-
tölva kosti á bilinu 70-150 þús-
und kr. en heimilistölva frá
20-50 þúsund kr. Þessar tölur
stöðva þó hvorki einstaklinga
né fyrirtæki í því að fjárfesta í
einni þó svo tilgangurinn með i
öllu saman sé ekki Ijós. Þannig
eru mörg dæmi þess að notin
fyrir tölvutæknina hafi verið
uppgötvuð eftir að tölvan var
keypt. Dæmin sýna það líkaað
tölvutæknin hefur ekki alltaf
einfaldað þau verkefni sem
átti að kljást við. Oftar en ekki
hefur þurft að fjölga starfsfólki
„um stundarsakir" meðan ver-
ið var að koma tölvukerfi í
gagnið. En reyndin er hins
■ Tölvuþróunin er áfangi á leið sem enginn veit almennilega hvert liggur.
Hlaðvarpakonur not-
færa sér siðleysið
■ Það er víst hreinn og klár
óþarfi að æra óstöðugan með
því að fara með langt og ítar-
legt mál um svokallaða upp-
stokkun ríkisstjórnarinnar og
því skal það látið ógert. Það
nægir að benda á að hin ótrú-
lega „tragíkómísku" látalæti
forystumanna Sjálfstæðis-
flokksins snérust um það eitt
að koma Albert Guðmunds-
syni úrfjármálaráðuneytinu án
þess að það yrði túlkað al-
mennt sem vantraustsyfirlýs-
ing á hann eða verk annarra
flokksmanna. Ótti forystuliðs-
ins við álit kjósenda á því
dómgreindarleysi að setja Al-
bert í fjármálaráðuneytið í
upphafi og óttinn við hinn
hrollvekjandi klofning orsak-
aði svo „andlitslyftingu" sem
átti að dylja það sem allir
hugsuðu en enginn þorði að
segja. Nefnilega að Albert var,
er og mun vera óhæfur til þess
að gegna umfangsmiklu
ráðherraembætti.
Ekki hliðstæða í sögu
lýðveldisins
Hverju mannsbarni á íslandi
sem er læst og skrifandi er
kunnugt um að embættisfærsla
knattspyrnuhetjunnar fyrrver-
andi á sér ekki hliðstæðu í sögu
lýðveldisins. En lengi getur
vont versnað. Á þeim stutta
tíma sem liðinn er frá því að
Þorsteinn Pálsson og félagar
reyndu að slá ryki í augu
kjósenda hefur Albert ekki
setið auðum höndum. Hin
rómaða sjálfyfirlýsta virðing
hans fyrir fé skattgreiðenda
virðist hafa breyst í óhamda
fyrirlitningu. Milljónirnar
hrjóta úr höndum hans eins og
pappírsseðlar úr höndum
barns sem hefur skákað and-
stæðingum í Matador.
En hvað veldur? Það er
líklega tvennt sem má telja til.
í fyrsta lagi er það Albert
Guðmundssyni brýnt að nota
síðustu daga yfirráða yfir fjár-
hirslum ríkisins til að kaupa
sér stuðning, ekki veitir af. f
öðru lagi má segja að hann hafi
með duttlungakenndu örlæti
sínu gert samflokksmönnum
ljóst að brottrekstur hans úr
fjármálaráðuneytinu var dýru
verði keyptur. Sem dæmi um
fyrirgreiðslu af þessu tagi,sem
flokka má undir báðar fyrr-
nefndar ástæður, eru samning-
urinn við BSRB og fjárveiting
Hlaðvarpans, menningarmið-
stöðvar kvenna við Vestur-
götu.
Tvær milljónir
skattgreiðendakróna
Láturh BSRB-samninginn
liggja á milli hluta, enda nóg
um hann fjallað upp á síðkast-
ið. En hvað í ósköpunum rétt-
lætir tveggja milljóna króna
fjáraustur í Hlaðvarpann?
Hópur kvenna fór af stað fyrr
á þessu ári og festi kaup á
húseign við Vesturgötu í nafni
hlutafélags. Tilgangurinn var
sá að koma upp menningar-
miðstöð kvenna og konum ein-