Ísafold - 26.05.1915, Blaðsíða 1

Kemur út tvisvar
i viku. Yerð 4rg.
4 kr., erlendis 5 kr.
eða 1 */2 dollar; borg-
ist fyrir miðjan júli
erlendis fyrirfram.
Lausasala 5 a. eint.
Uppsögn (skrifl.)
bundin við áramót,
er ógild neraa kom-
in sé til útgefanda
fyrir 1. oktbr. og
sé kaupandi skuld-
laus við blaðið.
XLII. árg.
Reykjavík, miðvikudaginn i6. mai 1915.
38. tölublað
AVþýöufél.bókasafn Templaras. 8 kl. 7—9
fiorgarstjóraskrifstofan opin virka daga 11—3
og 6—7
Bœjarfógetaskrifstofan opin v. d. 10—2 og l "-7
Bæjargjaldkerinn Lanfásv. 6 kl. 12—8 og 5-
íslandobanki opinn 10—21/! og 61/*—‘7.
K.F.U.M. Lestrar-og skrifstofa 8 Ard.—10 3ibd.
Alm. fundir fid. og sd. 81/* aiód.
Landakotskirkja. Gnbsþj. 9 og 6 & helgnm
Landakotsspitali f. sjúkravitj. 11—1.
Landsbankinn 11-21/*, 61/*—01/*. Bankastj. 12-2
Landsbókasafn 12—3 og 6—8. Útlán 1—8
Landsbúnabarfélagsskrifstofan opin frú 12—2
Landsféhirbir 10—2 og 6—6.
Lands8kialasafnib hvern virkan dag kl. 12—2
Landssiminn opinn daglangt. (8—9) virka d&ga
helga daga 10—12 og 4—7.
NAttúrugripasafnib opib l1/*—21/* á snnnnd.
PósthÚ8Íb opib virka d. 9—7, snnnnd. 9—1.
"SamAbyrgb Islands 10—12 og 4—6
StjórnarrAbsskrifstofurnar opnar 10—4 dagl.
Talsimi Reykjaviknr Pósth.3 opinn daglangt
8—10 virka daga. helga daga 10—9.
Vifilstaóahælió. Heimsóknartimi 12—1
!>jó6menjasafnib opib sd., þd. fmd. 12—2,
Nýbreytni í umboðs-
stjórninni.
Tröllasögur hafa gengið hér um
slóðir síðan nýi ráðherrann tók við,
um að hann hafi gengið svo og svo
nærri ýmsum embættis- og sýslun-
armönnum landsins, sett á þá »rann-
sókn«, og megi nú enginn vera
óhultur. Er það eigi nema gott að
embættismannastétt vor viti af eftir-
litsvilja hjá ráðherranum og finni
til hans við og við.
Hefir hinn nýi ráðherra þegar
sýnt, að honum er ant um þessa
hlið á starfi sínu, þótt tröllasögurn-
ar, sem gengið hafa, sé fjarri sanni.
En ráðherrann hefir þessa dagana
gert nokkurar umbætur, þarflegar
og hollar landssjóði, sem full ástæða
er til að kunfta honum þakkir fyrir
— eigi aðeins fyrir það, að lands-
sjóði aukast tekjur, heldur og fyrir
stejnuna sem í þessu felst.
í tilskipun frá 13. febr. 1873 eru
ákvæði gerð um reikningsskil sýslu-
manna, sem gilda enn, þótt eigi
hafi altaf verið nógu vel fylgt og tæp-
lega fullnægji kröfum tímans. Þessi
tilskipun er nú undir endurskoðun
og mun bráðlega koma í ljós í end-
urbættri útgáfu.
Þá hefir ráðherra og ákveðið að
eftirleiðis skuli bæði landssímastjóri
og póstmeistari gera reikningsskil
ársfjórðungslega, í stað þess að það
hefir verið óákveðið hingað til.
T. d. mun engu fé landssimans
hafa verið skilað á árinu 1914 fyr
en 7. ágúst. Og þetta ár eigi gert
fyr en í gær, eftir að skipun stjórn-
arráðsins í þessu efni hafði verið
gerð.
Þá hefir ráðherra og skipað fyrir
um, að starfsmenn símans megi eigi
lengur, svo sem tíðkað hefir verið,
hafa fé slmans á vöxtum undir eig-
in nafni, og þá vextirnir runnið til
þeirra og hafa numið eigi neinum
smáfúlgum. Eftirleiðis á að leggja
alla þá peninga jafnóðum »á bók«
undir nafni símans og vextir allir
þá að sjálfsögðu að renna í landssjóð.
Ennfremur hefir ráðherra ákveðið,
að eftirleiðis skuli landssímastjórinn,
skógræktarstjórinn og báðir lands-
verkfræðingarnir láta öll útboð um
efni til mannvirkja o. s. frv. ganga
gegnum stjórnarráðið og tilboð öll
skuli send því.
Alt eru þetta þarfar og góðar um-
bætur, er sjálfsagt auka sumar þeirra
tekjur landssjóðs um mörg þúsund
krónur.
Væri vel, að röggsamlega yrði
haldið áfram þeirri stefnu — sem
lýsir sér í þessu.
Samvinnu-þýðlelki!
Klofningur í Sjálfstæðisflokksstjórninni.
Minnihlutinn >rekur< meirihlutann!
Frá þinglokum hafa þessir sjö
menn skipað miðstjórn Sjálfstæðis-
flokksins: Benedikt Sveinsson alþm.,
Bjarni Jónsson frá Vogi, Brynjólfur
Björnsson tannlæknir, Einar Atnórs-
son ráðherra, Ólafur Björnsson rit-
stjóri, Skúli Thoroddsen ritstj. (form )
og Sveinn Björnsson alþm.
Eins og kunnugt er voru skiftar
skoðanir í miðstjórninni um þrí-
menninga-grundvöllinn og voru þeir
mjög andvígir honum Benedikt,
Bjarni og Skúli.
Ráðherra E. A. vildi áður en hann
færi á konungsfund eiga tal við alla
miðstjórn flokksins og mæltist til
þess við Bjarna Jónsson frá Vogi,
að hann fengi formann miðstjórnar
Skúla Thoroddsen til að kveðja til
fundar. Flutti Bjarni aftur þau boð,
að Skúli sfærðist undan*. Því vildi
meirihluti miðstjórnar (Br. Bj., E. A.,
Ól. Bj. og Sv. Bj) eigi una og
sendu því formanni skrifleg tilmæli
þann . 20. þ. mán. um að kveðja
saman fund—í siðasta lagi rr.ánudag
24. þ. mán. En í stað þess fundar-
boðs barst þeim fjórmenningunum
svofelt »skrif« frá minnihluta flokks-
stjórnarinnar:
Reykjavík 23. maí 1915.
í tilefni af bréfi yðar, háttvirtu herr-
ar, til formanns miðstj. Sjálfstæðisflokks-
ins, leyfum vér oss hér me'ð að tilkynna
yður, að þar sem vór, samkvæmt því, sem
gerst hefir í stjórnarskrármálinu og af
því, að einn yðar hefir gerst ráðherra með
stuðningi mótflokksins, eigi gctum, að
svo stöddu, skoðað yður sem verandi í
Sjálfstæðisflokknum, þá höfum vér, sem
meiri hluti þingmanna í flokksstjórn-
inni, sem þingið valdi, kosið okkur til
aðstoðar í flokkstjórnina, unz alþingi
kemur saman, alþingismennina Sigurð
Eggerz og Björn Kristjánsson og get-
um því aö sjálfsögðu eigi orðið við til-
mælum yðar í ofangreindu brófi um
boðun gömlu miðstjórnarinnar á fund,
eins og vér líka mótmælum því, að
þér framkvæmið nokkuð í nafni flokks-
stjórnar Sjálfstæðisflokksins.
Reykjavík 23. maí 1915.
Bened. Sveinsson, Skúli Thoroddsen,
Bjarni Jónsson frá Vogi.
Samþykkur :
Björn Kristjánsson.
Til herra
Einars Arnórssonar, Sveins Björnssonar,
Óláfs Björnssonar og Brynj. Björnssonar.
Þessu furðulega bréfi minnihlut-
ans íneð B. Kr. sem »samþykkjanda«,
svöruðu fjórmenningarnir um hæl,
á þessa leið:
Reykjavík 24. maí 1915.
Vér höfum móttekið bréf yðar, hátt-
virtu herrar, dags. 23. þ. m. þar sem
þér svarið áskorun vorri til formanns
miðstjórnar Sjálfstæðisflokksins um
fundarhald í miðstjórninni, á þá leið,
að þér skoðið oss undirritaða sem farna
úr' miðstjórninni að svo stöddu, og að
þér hafið kjörið þá Sigurð Eggerz og
Björn Kristjánsson í flokksstjórnina
með yður í stað vor fjögra.
Út af þessu skulum vér taka þetta
fram :
Yður þrjá brestur alla heimild til
þess að úrskurða oss úr miðstjórn
flokksins. Sjáifstæðisflokkurinn á síð-
asta þingi kaus oss jafnt og yður 1
miðstjórn sína. Þess vegna er það
þingflokkurinn allur, sem einn hefir
heimild til þess að svifta oss sæti i
miðstjórninni. Þór eruð sem stendur
í minni hluta í miðstjórn, en þrótt
fyrir það, hefir oss eigi til hugar kom-
ið að beita slíku gerræði við yður,
sem þér reynið nú að beita við oss.
Ráðstöfun yðar er og ólögmæt þegar
af því að hún er gerð utan flokks-
stjórnarfundar, en til þess að ráðstöf-
unin væri löglega gerð sem fundar-
g e r ð, hefði þurft að leggja hana fyrir
á flokksstjórnarfundi og fá meiri hluta
flokksstjórnar með henni. Enginn
einstakur maður, í flokksstjórn eða ut-
an hennar, getur tekið ákvörðun um
mál flokksstjórnarinnar eða flokksins.
Af því, sem nú hefir verið tekið
fram, er ráðstöfun yðar um það, að
Sigurður Eggerz og Björn Kristjáns-
son skuli taka sæti í miðstjórninni,
gersamlega löglaus og fullkomið ger-
ræði, og mótmælum vér henni því að
öllu leyti. En með því að þór neitið
allri samvinnu við oss, munum vér
til þings sem meiri hluti miðstjórnar-
innar gera þær ráðstafanir, er oss þykir
þnrfa, og láta svo þingflokkinn skera
úr, er þingmenn eru hingað komnir
til bæjarins, og ef s/nt verður að eigi
verði samkomulag.
Að endingu skulum vér taka það
fram, að vér sem meiri hluti miðstjórn-
arinnar teljum oss eiga rétt til að fá
oss afhentar bæði gerðabók Sjálfstæð-
isflokksins á þingi og gerðabók mið-
stjórnarinnar. Eigum vér sem meiri
hluti miðstjórnarinnar að gæta hags-
muna flokksins milli þinga, og skorum
vór því á yður að hafa skilað tóðum
Nautnir.
Gleðiþrá býr í hverjum manni.
Hún er ein og óskift að uppruna,
þó að vegirnir til að gleðjast séu
óteljandi. Samt virðist tilbreytnin
vera frumskilyrði allrar gleði og
nautna. Flest dagleg störf manna
eru tilbreytin garlítil og einhæf, sífeld
endurtekning sömu athafna dag eftir
dag. Það er að vísu gott að gleðj-
ast í starfinu, hvert sem það er.
En þvi að eins er það hægt, að ein-
hver tilbreytni fylgi. Breyting er
starfandi manni nauðsynleg, eins og
svefn þreyttum manni og lúnum.
Það er eins og ekkert sé svo yndis-
legt, að það verði ekki leitt, þeim
sem alt af verður því að sæta, um-
skiftalaust. Sveitamönnum er hátíð
að hverfa um stund i hringiðu bæj-
anna, og bæjamönnum er ósegjan-
leg gleði að ráfa tima á sumrin yfir
móa og merkur, þar sem smalinn
er orðinn dauðleiður á að vera, hve
fagurt sem þar kann að vera i raun
og veru. Öll einhæfni er svo þreyt-
andi að menn hafa stundum verið í
vafa um, hvort hið eilífa lif á himn-
bókum til meðundirritaSs Sveins al-
þingismanns Björnssonar í síðasta lagi
fyrir kl. 3 eftir hádegi 25. þ. m.
Einar Arnórsson, Sveinn Björnsson,
Ólafur Björnsson, Br. Björnsson.
Til herra
Benedikts Sveinssonar, Bjarna Jónsson-
ar frá Vogi og Skúla Thoroddsen.
Svar við þessu bréfi barst svo i
gær og var það á þessa leið:
Bréfi ySar, frá í gær, svarast á
þessa leið:
Þér sjáið það sjálfir, að miðstjórnin
gamla getur ekki annað, en verið úr
sögunni, og vér, sem í henni vorum,
eigi saman unnið að svo stöddu.
Vér förum þá vorra ferða, og höf-
um vora flokksstjórn, og viljum eigi,
að það só talið gert í voru nafni, sem
þór kunnið að gera; — en svo mætti
álíta, ef þór geröuð, eða gæfuð út,
ályktanir í nafni gömlu miðstjórnar-
innar.
Fundabók Sjálfstæðisflokksins á þingi,
og mið8tjórnarinnar, verða að sjálfsögðu,
er þingmenn koma saman, afhentar
þingmönnum, er í Sjálfstæðisflokknum
voru á síðasta Alþingi, en ef þór þarfn-
ist eftirrits af einhverju, getur Bjarni
frá Vogi, er bækurnar geymir, látið
yður það í tó.
Reykjavík 25. maí 1915.
Skúli Thoroddsen.
Til herra
Sveins Björnssonar, Einars Arnórssonar,
Ólafs Björnssonar og Br. Björnssonar.
Þessi »gögn I málinu«, sem hér
eru birt þurfa í rauninni engra skýr-
inga við, því þau fletta sjálf svo vel
ofan af atferli minnihluta flokksstjórn-
arinnar. Það mun víst einsdæmi að
minnihluti stjórnar geri tilraun til að
reka meirihlutann. Og að menn, sem
ella hampa svo mjög valdi meiri-
hlutans, skuli leyfa sér að reyna
annað eins og þetta, bendir áreiðan-
lega á, að talið um meirihuta-vald
eigi sér eigi dýpri rætur en svo, að
um yrði beinlínis skemtilegt við si-
feldan englasöng.
Þegar þannig er á litið, verður
skemtana- og nautnafýknin skiljan-
legri. Nautnin er nokkurs konar
hvild fyrir likama og sál. Hún á
að vera það, og mennina hungrar
og þyrstir i nautnir af því þeir vilja
hressa sig og endurnæra. Þeir
sleppa sér i nautnirnar af ósjálfráðri
innri þörf, eins og þegar setuþreytt-
ur maður réttir úr sér, eftir of langa
hvild. Menn hafa ekki alment haft
réttan skilning á skemtana-hungrinu,
álitið það sprottið af léttúð og spill-
ingu. Þeir menn hafa blandað sam-
an orsökum og afleiðingum, for-
dæmt gleðilöngunina, af því að hún
leiðir menn i öfgar og vitleysu. Af
þessu hafa sumir menn leitast við i
góðri meiningu að stemma stigu
fyrir öllum skemtunum. Að þeirra
dómi átti æfin öll að vera eintóm
vinna, meðan vakað var. En eðli
mannsins er alt af samt við sig,
það leitar heim aftur, þó það sé
lamið með lurk. Nautnaþráin
brjóstum lifandi manna verður ekki
fremur stifluð, en hrapandi fossinn
á hamrabrúninni. Hvortveggja er
meirihluta-valdið sé gott meðan peir
hafa það, en lenqur ekki.
Á Sjálfstæðisfundunum um dag-
inn var meirihluta-valdið gott og
blessað, af því, að í peim meirihluta
voru að mestu uppæstir menn á
peirra bandi, er var að dæma um
mál, sem fæstir vissu hvað var. En
i miðstjórn Sjálfstæðisflokksins á
minnihluta-valdið öllu að ráða, af því,
að par er pað á þeirra bandi, en
meirihlutinn ekki.
Hvort þessir þrfr miðstjórnar-
minnihlutamenn og maðurinn, sem
er y>sampykkjandi< á blaðinu með þeim
vaxa í áliti og trausti þjóðarinnar
eftir svona lagað athæfi skal ósagt
látið, en trúlegt er það ekki.
Látin
er hér í bænum á laugardag frú
Kristín Ólafsdóttir, kona Ólafs Run-
ólfssonar bókh. Varð hún bráð-
kvödd. Hún var áður gift Ólafi
Johnsen kaupmanni í Hafnarfirði,
sem dáinn er fyrir mörgum árum.
Börn hennar frá fyrra hjónabandi
eru m. a. síra Ólafur prófastur í
Hjarðarholti, frú Valgerður kona
Karls Nikulássonar forstjóra á Akur-
eyri, frú Lilja, ekkja Lárusar prests
3orlákssonar, Nielsina, t kona Dan.
Daníelssonar á Lágafelli.
En síðara hjónaband hennar var
barnlaust. — Frú Kristín sál. var
mesta gæða- og heiðurs-kona, vel
látin af öllum.
Siálfsmorð.
Nýlega hefir íslenzkur maður í
Khöfn ráðið sér bana á eitri. Hann
hét Móses Jónsson, ættaður úr Mos-
fellssveit og var eitt sinn Hjálpræðis-
hermaður hér í bænum. Atvinnu-
leysi og þar af leiðandi fjárþröng
talin valda þessu tiltæki hans.
náttúruafl, sem má leiða, fara með
vel eða illa, en ekki byrgja eða loka
inni í fangelsi.
Það getur því ekki komið til mála,
að halda fram þessari stefnu, því að
hún er í ósamræmi við mannlegt
eðli. Þá mun nú sumum mönnum
finnast skörin færast upp i bekkinn,
ef eðli mannsins á að ráða, ef hver
dutlungur, hver ílöngun, hver hneigð,
á rétt á að verða framkvæmd, um
leið og hún er í hug borin. Slikt
væri fagnaðarboðskapur nautnanna,
réttlæting hverskonar lausungar og
stjórnleysis.
En hér er alls ekki stefnt að þvi.
Þvert á móti á að benda á þann
mikilvæga sannleika, að allir menn
þurfa nautna, og að við þvi verður
ekki gert. Enn fremur að nautnirn-
ar eru mjög misgóðar, sumar hress-
andi í brdð o% lenqd. aðrar hœttuleqar
eins og eitur. Framför menningar-
innar liggur ekki sízt i því að flokka
nautnirnar, að verðleggja þær, ef
svo má segja, að meta innbyrðis
gildi þeirra, og að því loknu að leit-
ast við að hafa áhrif á það hvernig
menn gleðjast, reyna að draga úr
ásókn fáráðlinga í óhollar og skað-