Tíminn - 27.03.1983, Blaðsíða 5

SUNNUDAGUR 27. MARS 1983
5
■ Hér getur aö lita fjölda nýlegra messuklæöa.
■ Jóhannes Sveinsson Kjarval var við nám í Listaakademíunni í Kaupmannahöfn
áriö 1914, en vitjaði þá æskustöðva sinna á Borgarfirði eystra. l>á málaði hann þessa
altaristöflu fyrir Desjamýrarkirkju, en hún var fermingarkirkja hans. Taflan sýnir
Krist standa á Álfaborginni og tala til safnaðarins en í haksýn sést til Dyrfjalla. Hér
var sjálfur Kristur kominn alla leið til Borgarfjarðar eystra.
Sagan segir að biskupi hafi ekki litist meira en svo á að vígja þessa töflu en
heimafólk tók við hana miklu ástfóstri, enda prýðir hún enn kirkju sína og mun
væntanlega gera um ókomin ár.
■ Elsti varðvcitti kirkjugripur á íslandi, biskupsstafur frá 11. öld, fundinn á
Þingvöllum vorið 1957. Giskað hefur verið á að hér sé um að ræða biskupsstaf
trúboðsbiskups, sem heimsótt hafði Þingvelli.
Dr. Gunnar Kristjánsson segir í ítar-
legri grein, Trúarleg list Kirkjulist, í afar
vandaðri sýningarskrá að á hinu klass-
íska og rómatíska tímabili í listasögunni,
allt frá dögum Geothes til heimspekings-
ins Nietsche hafi listin lifað stórbrotna
tíma en kirkjan og trúin ekki að sama
skapi. Listin hafi í raun fengist við hið
stolta hlutverk að endurleysa manninn,
vísa honum veginn til fegurðar og inni-
haldsríkara lífs, og þar með farið inn á
það svið sem kirkjan hafði talið sitt.
Kirkjan hafi ekki tekið þcssari hólm-
gönguáskorun listarinnar heldur ein-
angrast á ákveðnum sviðum þjóðlífsins
svo sem hinu siðferðilega. Kirkjan hafi
hopað undan þessum nýju straumum og
orðið æ borgaralegri stofnun, leitað
athvarfs hjá hinum kyrrstæðu, varanlegu
öflum þjóðfélagsins. Þar með hafi mynd-
ast gjá milli kirkjunnar og skapandi
listamanna. Listin hafnar stöðnun, hún
leitar sífellt nýrra leiða og nýrra sann-
inda og spyr sífellt nýrra spurninga. Dr.
Gunnar telur raunar að kirkjan hafi ekki
svarað kalli listarinnar á þessum tíma
samkvæmt eigin kennisetningum, siða-
bót Lúters hafi einmitt sett fram kjörorð-
ið, „kirkjan á að vera í stöðugri umbót.“
„Stöðnun og kyrrstaða var siðbótinni
uggvænleg tilhugsun,“ segir dr. Gunnar.
Hvað kcmur þá til að kirkjan og tugir
listar
starfandi listamanna sameinast um sýn-
ingu eftir þessa, þar sem gömul kirkjuiist
og samtímalist standa hlið við hlið? Er
listin gengin í þjónustu kirkjunnar sem
stofnunar. Eða á hinn bóginn, - kirkjan
orðin þjónustustofnun fyrir listamenn.
Auðvitað hefur hvorugt gerst. „Mörg
verkanna á sýningunni eru andkirkju-
leg,“ segir dr. Gunnar og víst er það að
fáir vildu líklega hengja sumar myndir
sýningarinnar upp í kirkjum sínum. Hitt
muni sönnu nær eins og dr. Gunnar gerir
grein fyrir, að kirkjan og listamennirnir
hafi nálgast í viðfangsefnum sínum.
Höfuðeinkenni listarinar á þessari öld
eru rótleysi, þunglyndi, þjáning og ann-
að því skylt segir hann. „Hitt er vafalaust
sjaldgæfara, segir dr. Gunnar, „að listin.
beri vitni uni lausn og endurlausn, um
frelsi undan firringu og ótt?. Einkenni
hennar cru m.ö.o. flest í ætt við
krossinn, en færri sverja sig í ætt við
upprisuna, þar sem krossinn er tákn
þjáningar, örvæntingar, niðurlægingar
o.s.frv. en upprisan er tákn vonar. Þetta
má m.a. greina af þeim mikla fjölda
mynda, þar sem listamenn hafa sótt
efnivið til Biblíunnar og nota einhvcrja
atburði hennar eða tákn sem uppistöðu
í verk sín.“
Það er því líklega hægt að komast að
þeirri niðurstöðu að þessi sýning sé vitni
um að kirkjan vilji fyrir sitt leyti taka
meiri þátt í hræringum samtímans, jafri-
framt því sem hún vekur athygii almenn-
ings og listamanna á hversu stór vett-
vangur hún getur verið fyrir listsköpun,
af ýmsu tagi. Kirkjan og listamennirnir
séu reiðubúin til að skiptast á viðhorfum
um trúarleg og tilvistarleg vandamál
nútímamannsins, án þess annar aðilinn
játist undir vald hins. Og hvorugur telji
sig vita sannleikann allan og alskapaðan
hér og nú.
tfticm-d mmmn t>ioobutu
■ Fagurlega útskorinn og málaður skírnarfontur í rokokostfl úr Oddakirkju á
Rangárvöllum. Hann var gerður árið 1804 af Ámunda Jónssyni smið. Umhverfls
hjálmbrúnina er þessi áletrun. „Fared ut um allan heimin og kiened auilum þiodum
og skyred þær í Nafne Faudurs og Sonar og Anda heilags." Efst á fontinum er mynd
af hcilögum anda í dúfulíki.
■ Þessi predikunarstóll er smíðaður og skreyttur af sr. Hjalta Þorsteinssyni presti
í Vatnsflrði við Djúp sem uppi var á árunum 1665-1754.
Þessi stóll er það eina sem hefur varðveist af gripum Hjalta og myndum, en kirkja
hans var fagurlega skreytt listaverkum á sinni tíð. Stóllinn er flmmhliða og myndir
Krists og guðspjallamannanna skornar í hann auk þess sem hann er fagurlcga málaður
og skreyttur í barokkstfl. Stóllinn ber höfundi sínum vitni sem miklum listamanni.
Efst er áletrunin „Sælir eru þeir sem heyra guðs orð og varðveita það.“