Tíminn - 18.11.1983, Blaðsíða 12

12_____________
heim ilistím irí n
FÖSTUDAGUR 18. NÓVEMBER 1983
umsjón B.St. og K.L.
Dagur í lífi Níelsar
myndhöggvara — vorið 1971
■ Níels Hafstein, myndhöggvari,
stundaði nám við Myndlista- og hand-
íðaskóla íslands 1969-1973. Hann vann
hjá Ragnari Kjartanssyni, myndhöggv-
ara, með hléum frá lokaprófi og fram
til ársbyrjunar 1979. Níels Hafstein
hefur haldið fjórar einkasýningar þar
af eina í Hollandi, og tekið þátt í
þrjátíu samsýningum á íslandi, Belgíu,
Þýskalandi, Noregi, Frakklandi,
Portúgal, Hollandi, Ítalíu og Tyrk-
landi. Undanfarin tvö ár hefur hann
ekkert sýnt opinberlega en unnið að
viðamikilli skúlptúrsýningu.
Níels Hafstein var einn af stofnend-
um Nýlistasafnsins og fyrsti formaður
stjórnar, stærstu verkefni hans fyrir
safnið voru að skipuleggja þriggja
vikna ferð um Noreg 1981, þar sem
fimm listamenn kenndu, héldu fyrir-
lestra við háskóla, sýndu og héldu
námskeið, og nú síðast að hafa yfirum-
sjón með skipulagningu skiptisýninga
milli Museum Fodor í Amsterdam og
Nýlistasafnsins, - og er nú nýlokið.
Níels Hafstein hefur síðastliðin
fjögur ár starfað á Kleppsspítalanum,
og vinnur nú á endurhæfingarheimili
hans á Flókagötu 31. Þar sem störf
hans þar eru bundin þagnarskyldu og
falla undir fyllsta trúnað, þá tók hann
það til bragðs að fjalla um einn dag í
lífi sínu fyrir 13 árum.
Níels Hafstein ætlar því að segja
okkur frá einum degi í vegavinnu
snemma vors 1971. (BSt)
Frá því snemma um morguninn
hafði verið þokuslæðingur í fjöllum og
gengið yfir með skúrum annað veifið.
Frá Aburðarverksmiðjunni í Gufunesi
liðaðist gulbrúnn reykur sem lagðist
yfir byggðina í Mosfellssveitinni svo
ekki sáust nema ljós á stangli. í
Ártúnsbrekkunni rótuðu aflmiklar
jarðýtur upp stórum moldarbingjum
af klöppinni og hafði myndast djúp
geil þar sem nýja hraðbrautin átti að
koma og náði alla leið austur að
kálgörðunum við afleggjarann upp í
Árbæjarhverfið. Gamli vegurinn
hlykkjaðist meðfram, nær sjónum, og
Níels Hafstein myndlistarmaður. (Tímamynd GE)
á honum hossuðust farartækin svo
aurgusurnar gengu yfir á fölan nýgræð-
inginn og mynduðu gljáandi hryggi við -
hjólförin. í afrennslisskurði hamaðist
rauð grafa.
Þeir stóðu fjórir í hnapp fremst á
skurðbakkanum og horfðu á gröfuna
strita. Það ískraðioghvein viðárekstur
stáltannanna við klöppina, og ljósblár
reykur sem lyktaði eins og brenni-
steinn liðaðist burt í golunni. Gröfu-
stjórinn horfði einbeittur fram fyrir
sig, en leit með fyrirlitningu á hópinn
þegar hann færði vélina aftur á bak.
Þeir hímdu þarna bláir í framan.
- Djöfulsins kraftur er þetta, sagði
sá yngsti þeirra og stakk höndunum
dýpra í vasana. Hann sté skref áfram
og spyrnti við torfu.
- Passaðu þig strákur, sagði krana-
stjórinn, viltu fá steinflís í andlitið?
- Vil ég hvað?
- Hvað heldurðu að svona skraut-
gæi eins og þú eigir að vera að glenna
þig hérna og trufla manninn með
berum stelpum á bringunni.
- Já, fyrr má nú vera lítilsvirðingin
við konurnar að arka svona með þær
allsnaktar út um allar trissur, sagði
elsti maðurinn í hópnum og studdi sig
fram á skófluna.
- Strákurinn leit undrandi á menn-
ina, yppti öxlum og sagði við þriðja
manninn:
- Þeir skilja ekki nútímann.
- Jæja?
- Kranamaðurinntókútúrsérvind-
ilinn og stakk honum í vasann.
- Það er gaman að þessu brölti
þegar maður er ungur, en síðan kemur
ístran og hjartað gefur sig. Puðaðu
heldur í skítnum, þú drepst ekki af þvf.
- Bíttu í punginn á þér.
Uppi við áhaldaskúrinn nokkuð frá
stóð verkstjórinn og tálgaði spýtu.
- Hann fer að rigna, kallaði hann.
Hinir litu til lofts.
- Eins og það sé ekki nóg svaðið,
sagði gamli maðurinn og ég á ónýtum
stígvélum.
Þeir gengu til verkstjórans og kræktu
fyrir versta svaðið.
- HanneraðkIára,sagðibormaður-
inn og dró upp um sig bússurnar.
- Fínt, sagði verkstjórinn, ég ætla
að biðja ykkur um að bora í stykkið og
hafa fet á milli. Þú hjálpar þeim að
verka það mesta í burtu, sagði hann
við gamla manninn, ég þarf að skreppa
í símann.
Þeir sátu lengi reykjandi eftir að
hann var farinn. Regnið buldi á báru-
járnsþakinu og vætlaði inn með hurð-
inni. Loks risu þeir á fætur, klæddust
hlífðargöllum og héldu út. Kranastjór-
inn tróð rusli í ofninn og hreiðraði um
sig á bekknum.
Þeir drógu loftpressuna niður að
skurðinum, tengdu borana við slöng-
urnar og prófuðu trukkið. Grafan var
að hverfa upp fyrir gjábarminn. Það
var þegar farin að myndast leðja á
skurðbökkunum.
- Þetta er þokkalegur skratti, sagði
gamli maðurinn, alltaf lendir það
versta á mér.
- Skurðurinn fyllist ef þú ferð að
grenja, sagði strákurinn og drap í
sígarettunni.
- Það verður að dæla, ég snerti ekki
skófluna fyrr en ég sé til verka.
Hinir gengu í burtu og hurfu á bak
við skúrinn.
inn dró afrennslisslönguna niður í
hallann svo ekki fossaði aftur niður í
skurðinn.
- Jæja, þá geturðu byrjað, sagði
strákurinn þegar stutt stund var liðin.
Hann dró barkann upp úr skurðinum.
- Ég get alveg eins borað, ansaði
gamli maðurinn.
- Þú?
- Já, ég.
- Þú sem gast aldrei lært á mj altavél-
amar í sveitinni.
- Það getur hver sem er gert þetta.
- Hefirðu aldrei heyrt að holdið
losnar smám saman af beinunum við
titringinn? Ég þekki mann sem liggur
á spítala með kjötdruslurnar lafandi
frá beinunum.
- Ég ansa ekki svona vitleysu.
- Ætlarðu að mótmæla þessu?
Hérna, finndu bara handlegginn á mér!
- Taktu dæluna úr sambandi, sagði
gamli maðurinn kuldalega og staulað-
ist ofan í skurðinn.
Bormaðurinn kom skálmandi til
þeirra með trékassa í fanginu.
- Farðu að bora, strákur, hérna eru
tapparnir.
- Ég var að spæla blókina.
Leðjan gusaðist í allar áttir þegar
þeir byrjuðu að bora. Gamli maðurinn
óð á milli þeirra og hjálpaði við að losa
þegar festist, tróð töppum í holumar
og mokaði burtu mesta aurnum sem
rann í sífellu af bökkunum. Verkstjór-
inn ók jeppanum í hlað og öskraði til
þeirra að klára þetta lítilræði í hvelli,
- svo förum við að hlaða.
Kranamaðurinn dottaði við ofninn,
en opnaði annað augað þegar verk-
stjórinn svipti upp hurðinni.
- Áttu nokkuð að sprepgja?
- Jú, sæktu kranann. Við verðum
tilbúnir þegar þú kemur til baka. Ég
hugsa að fjórar mottur dugi.
- Er ekki vissara að koma með
plötur líka?
- Fyrir tuttugu holur? Við breytum
ekkert út af venjunni hér.
Gamli maðurinn birtist í gættinni og
spurði um sprengiefnið.
- Strákar, burtu með pressuna.
Síðan byrjuðu þeir að tengja. Verk-
stjórinn tróð hvellhettunum í túburnar
og lét þær síga ofan í holurnar og ýtti
á eftir þeim með spýtu, en gamli
maðurinn fléttaði saman vírana og
mokaði sandi yfir.
- Þarna kemur hann, sagði verk-
stjórinn og neri á sér bakið.
- Strákarnir eru sjálfsagt inní skúr
að klæmast, tautaði gamli maðurinn
og hífði sig upp á bakkann.
Það var stytt upp. Allt var eins og
þykkur grautur í kringum þá. Kraninn
kom öslandi með mottumar dinglandi
á króknum og grá reykjarslæða bylgj-
aðist á eftir honum.
- Hvað viltu margar í einu var
öskrað út um gluggann.
- Láttu allt draslið vaða, öskraði
verkstjórinn til baka.
Bormaðurinn kom út úr skúrnum
með veifur í annarri hendinni. Gamli
maðurinn bar afganginn af sprengiefn-
inu í fanginu inn í jeppann.
- Reynið að hraða ykkur piltar, það
er komið kvöld, kallaði verkstjórinn
og hagræddi mottunum. Hann festi
skotsnúruna við víraflækjuna og rakti
hana síðan af hönkinni bak við skúrinn
þar sem hann tengdi hana við rafhlöð-
una. Kranamaðurinn bakkaði hratt í
burtu.
- Komdu, sagði bormaðurinn og
rétti gamla manninum aðra veifuna,'
strákurinn færir jeppann eins og venju-
lega. Þeir gengu varlega yfir motturnar
og upp á bakkann hinum megin og
hlupu síðan í veg fyrir umferðina.
Bormaðurinn stöðvaði bíl sem ætlaði
að skjótast framhjá.
- Viltu eyðileggja drusluna, sagði
hann við bílstjórann.
Strákurinn kom hlaupandi út úr
skúrnum og stefndi á jeppann.
Gamli maðurinn gaf verkstjóranum
merki og samstundis ýtti hann stöng-
inni á straumkassanum niður. Það
heyrðust ógurlegar drunur og jörðin
skalf. Motturnar lyftust upp og grjóti
rigndi yfir umhverfið. Þykkur reykj-

Frá sýningu á Kjarvalsstöðum 1979. Níels við eitt verka sinna
(Tímamynd GE)
- Það má bara ekkert segja, tautaði
gamli maðurinn.
Þeir báru dæluna á milli sín fram á
bakkann, tengdu hana við pressuna og
hentu barkanum í vatnið. Bormáður-
- Það er allt í bílnum, svaraði
verkstjórinn, við skulum skutla því
niðureftir.
Þeir báru dýnamítið og hvellhetturn-
ar fram á skurðbakkann.
armökkur hneig í áttina að skúrnum.
Bílstjórinn tók viðbragð, opnaði dyrn-
ar og hentist út.
- Bíllinn er skemmdur, sjáðu bara,
hrópaði hann og benti á húddið.
- Haltu kjafti, sagði bormaðurinn
kuldalega, og hringdu á sjúkrabíl.
- Hvað gerðist, kallaði gamli mað-
urinn.
Verkstjórinn kraup við hliðina á
stráknum þar sem hann lá á bakinu í
drullunni með hægri fótinn undarlega
bögglaðan undir sér.
- Hann hefur rotast, sagði verk-
stjórinn og leit upp þegar þeir komu
hlaupandi.
- Hann er fótbrotinn, sagði bor-
maðurinn og benti, ég sagði þessum
asna þarna uppfrá að hringja á sjúkra-
bíl.
- Hannborarekkiíbráðina,tautaði
gamli maðurinn og gekk inn í skúrinn.
- Jeppinn er óskemmdur, sagði
verkstjórinn undrandi, hvers vegna ók
hann ekki í burtu?
Dagsbirtan dvínaði óðum og Ijósin
frá umferðinni á gamla veginum hopp-
uðu upp og niður. í fjarska heyrðist
sírenuvæl.
- Ég trúi þessu ekki, sagði verk-
stjórinn, það hefur aldrei neitt komið
fyrir hjá mér áður.
Gamli maðurinn kom með nestis-
töskumar, læsti skúrnum og starði upp
á veginn. Bormaðurinn leit hugsandi á
hann og hristi höfuðið hægt.
Þeir stóðu hreyfingarlausir um stund
eftir að sjúkrabíllinn var farinn, því
næst þurrkuðu þeir af sér mestu forina
og óku af stað eftir ósléttri klöppinni
og þaðan upp á veginn.