Tíminn - 13.04.1986, Blaðsíða 20

20Tíminn Sunnudagur 13. apríl 1986
listatíminn-listatíminn-listatímí
42. „Vitfírringur“, Vatnslitamynd,
1904. Barr, bls. 29.
43. „Tveir fimleikamenn með hund“
Couache-mynd,. 1905. Barr, bls. 34.
45. „Fimleikamaður á bolta“. Penr-
ose, IV. 2.
48. „Fallega hollenska stúlkan".
Olíumálning, gouache og blákrít,
1905. Rubin, bls. 65.
HARALDUR JÓHANNSSON, SEM RITAÐ
HEFUR ÞRJÁR GREINAR UM PICASSO í
HELGARBLAÐIÐ AÐ UNDANFÖRNU BIRT-
IR HÉR FJÓRÐU OG SÍÐUSTU GREIN
SÍNA UM MEISTARANN í TILEFNI AF
SÝNINGU Á VERKUM HANS HÉR Á LISTA-
HÁTÍÐ
VII. Rósrauða skeiðið
VETURINN 1904-1905
málaði Picasso
„Leikara“ á sviði fjöl-
leikahúss,' fast við lúgu hvíslara,
patandi hægri hendi, á bleikum bún-
ingi, gegnt grábrúnum bakgrunni.
Varð sú mynd honum álíka tíma-
mótaverk sem „Bláa herbergið“
1901. Rósrauður litur varð nú ríkj-
andi á málverkum hans, þótt ekki að
sama marki sem blár litur áður, og
hnípnar mannverur urðu á brott af
þeim. Öðrum þræði deildi hann ekki
lengur geði við utangarðsfólk, þótt
stökum sinnum rissaði hann upp af
því myndir. (Mynd 42).
Picasso var enn útlendingur í
Frakklandi, og hann lifði og hrærðist
í hópi kunningja sinna, sem allflestir
voru myndlistarmenn eða rithöfund-
ar. Fór sá hópur stækkandi og nokkr-
ir úr honum fluttust inn á „Þvotta-
prammann", Guillaume Apollin-
aire, Max Jacob, Pierre Reverdy.
Og þar átti hann nú að kunningjum
málarana Auguste Herbin, Otto
Freundlich og Juan Gris, en gamal-
kunnur var honum myndhöggvarinn
Pablo Gargalo. Þar bjó líka rithöf-
undurinn Pierre Mac Orlan, sem
gifst hafði dóttur veitingamannsins á
„Le Lapin Agile“. Tíðir gestir voru
riíhöfundurinn Alfred Jarry, sem
um árabil hafði þekkt Hcnri Rouss-
eau tollheimtumann, „málarann
með barnshjartað", Henri Pierre
Roché og André Warnod, gagnrýn-
andinn Gustave Coquiet og leikar-
arnir Charles Dullin og Harry Baur.
Var vinnustofa Picasso kölluð „sam-
komustaður skáldanna".
Á upphafi rósrauða skeiðs síns,
framan af 1905, málaði Picasso eink-
um fjöllistamenn, og meðal annarra
myndirnar „Tveir fimleikamenn
með hund“, (Mynd 43), „Fjölskyldu
fimleikamanna með apa“, (Mynd
44), „Dreng með hest í taurni",
(Mynd 45), en í henni bregður til
grábrúnna lita, og „Fimleikamann á
bolta“. (Mynd 46). Um vorið dró
hann saman sem í kveðjuskyni á
stóru málverki (2,10x2,30 m) „Fjöl-
skyldu fjölleikamanna", fimm fjöl-
leikamenn, sem hann hafði áður
teiknað eða málað, ásamt sitjandi
stúlku. Á heimsstyrjaldarárunum
fyrri var málverk þetta í eigu safnara
í Múnchen, Hertha von Koenig. (
húsi hennar bjó þá Rainer Marie
Rilke, sem minntist þess í upphafs-
orðum fimmtu „Duine Elegy“
sinnar: „En seg mér, hverjir eru
þeir, þessir fjölleikamenn, okkur
sjálfum enn óraunverulegri..."
„Okkur sjálfum enn óraunveru-
legri" urðu þó myndverur Picasso
ekki miklu lengur. Sumarið 1905 var
hann mánuð í Hollandi, í Schoor-
edam, í boði rithöfundar, Schil-
peroort, sem hann hafði kynnst.
Málaði hann nokkrar myndir af
ljóshærðum stúlkum, sem hann náði
rétt í öxl, og er kunnust þeirra,
„Fallega hollenska stúlkan". (Mynd
48). Urðu þá myndverur hans rýmri,
meiri umfangs en áður. Og er hann
kom aftur til Parísar mótaði hann
nokkrar styttur í leir, eins og hann
hafði stundum við borið frá 1899.
Lét Vollard gera afsteypur af fimm
þeirra í bronsi, og var „Spaugarinn“
ein þeirra. (Mynd 49). En brátt tók
annað upp hug hans.
Mikil sýning var á Salon d’Aut-
omne haustið 1905: Á verkum
J.A.D. Ingres sem Picasso þótti
teikna manna best, á tíu málverkum
eftir Cezanne og þremur eftir Henri
Rousseau tollheimtumann og loks í
einum salnum á málverkum nokk-
urra ungra málara, sem saman héldu
og kallaðir urðu „villingarnir”,
Henri Matisse, sem var elstur þeirra,
Braque, Derain, Dufy, Friesz, Ro-
uault og Vlaminck. En með Picasso
og þeim tókust ekki kynni fyrr en ári
síðar. - Um haustið og snemma
vetrar málaði Picasso nokkrar and-
litsmyndir. Fyrir einni sat eiginkona
Ricardo Canals (Mynd 50), en
þekktastar eru „Drengur með reykj-
arpípu“ og „Kona með blævæng“
(mynd 51), sem ber sig eins og
egypsk væri. Gegnt bláum bak-
grunni málaði hann um haustið
nakta „Stúlku með blómakörfu".
„Stúlku með blómakörfu" seldi
Clovis Sagot ungum Bandaríkja-
manni, Leo Stein, á 150 franka (um
30 dollara). Hafði hann ásamt systur
sinni, Gertrude, hafið málverka-
kaup 1902. Þekktu þau Henri Pierre
Roché, sem um það sagði: „Það er
gaman... ég þekki hann... og stuttu
síðar fóru bæði (Leo og Gertrudc)
og Roché að hitta Picasso ... í þá
daga var (hann) eins og það hét
„laglegur skóburstari“.“ (Gertrude
Stein, The Autobiography of Alice
B. Toklas, Harmondsworth, 1966,
bls. 51-52). Svo vel fór á með þeim,
að systkinin keyptu í þessari fyrstu
heimsókn myndir af Picasso fyrir
800 franka (um 160 dollara eða um
250.000 kr á verðgildi ísl. kr. í dag).
Aldrei áður hafði Picasso selt myndir
fyrir nándar nærri svo háa upphæð.
Á meðal myndanna kann að hafa
verið „Fjölskylda fimleikamanna
með apa“. Upp hófst mikill kunn-
ingsskapur með Picasso og þeim
systkinum, og gerði hann nokkrar
teikningar af Leo Stein um veturinn
og loks gouache-mynd. Um vorið
hóf hann að mála andlitsmynd af
Gertrude Stein. Sat hún „80 sinnum"
fyrir að eigin sögn. Færði hún Pic-
asso stundum bandarísk helgarblöð
með „Knold og Tot“ og lyftist þá
brúnin áhonum. Yfirhöfuð myndar-
innar málaði hann, er hún sat síðast
fyrir, en þá bjuggust þau Fernande
til Spánarferðar, því að honum hafði
áskotnast farareyrir. Vollard hafði
keypt af honum 30 myndir á 2.000
franka.
x
IL foreldra Picasso í
Barcelona var för þeirra
fyrst heitið, og þar heils-
aði hann upp á vini og kunningja.
Nýlega var út komin bók Miguel
Utrillo, Domenico Thetocopulus,
fyrsta ritið um El Greco. Þaðan
héldu þau upp íPyreneafjöll, til lítils
þorps, Gosol, skammt frá Andorra.
Teiknaði Picasso þar hvað eina, eins
og vandi hans var, landslag, hús og
fólk, og málaði liðlega tylft mynda,
á meðal þeirra „Konu með brauð-
hleifa á höfði“ (Mynd 52) en andlit
hennar er í föstum skorðum, þótt
ekki sé það grímukennt sem á ann-
arri þessara mynda, „Liggjandi nak-
inni konu“. I „Snyrtingu" standa
tvær mannverur gegnt hvor annarri,
(nakin kona gegnt annarri klæddri,
sem á spegli heldur), og hafði hann síð-
an þann hátt á allmörgum myndum. 1
„Sveitafólk og uxar“, sótti hann
uppsetningu til E1 Greco, í „Jósep
með Jesús á barnsaldri". (Myndir 53
og 54), en við hana lauk hann í París
um haustið. Taugaveiki stakk sér
niður í Gosol, og þótti honum þá
ráðlegast að verða á brott. Fóru þau
fjallastíg til Andorra.
í París haustið 1906 málaði hann
á ný höfuð á mynd sína af Gertrude
Stein, sem harla ólík var andlits-
mynd hans af eiginkonu Ricardo
Canals tíu mánuðum áður. Andlit
] 53. „Sveitafólk og uxar“. Málverk,
46. „Drengur með hest í taumi“. 1906. Barr bls. 49.
Málverk, París 1906. Rubin, bls. 68.
44. „Fjölskylda fimleikamanna með apa“. Gouache og vatnslitir, 1905.