Fálkinn - 02.04.1954, Blaðsíða 4

4
FÁLKINN
Jean prins of Inxembourg
og forfeður hans
Þó að Luxembourg sé ekki stórt ríki hefir það liingum verið svart peð í
skák stórveldanna. Og stjórnendurnir hafa stundum ekki verið allir í sóm-
anum. Einn þeirra veðsetti ríki sitt, annar breytti ríkiserfðalögunum. En
Jean, núverandi ríkisarfi, cr maður sem þjóðin væntir sér mikils af.
T EAN erfingi stórhertogadæmisins
Luxembourg er maður, scm heims-
blööin tala sjaldan um. Að vísu var
hans víða getið fyrir nokkru, er hann
gekk að eiga Josepliine-Charlotte,
dóttur Leopolds Belgíukonungs, f).
apríl s. 1. vor. En slíkt skeður ckki
nema einu sinni. — Hann er 32 ára og
elsti sonur núverandi þjóðhöfðingja
landsins, Charlotte störhertogaynju og
Felixar prins.
Luxembourg er ævafornt riki og
Jean prins er afkomandi elstu þjóð-
höfðingjaættar Evrópu. Ættmóðirin
hét Melusine og þjóðsagan segir að
hún liafi verið hafmey. Önnur ætt-
móðirin var Ermesinda og cr sagt að
faðir hennar hafi vcrið níræður er
hún kom undir, en dóttirin giftist er
hún var tíu ára. í ættinni er einnig
Elisabet af Görlitz, sem veðsetti
stórhertogadæmi sitt, og María, dóttir
Ivarls djarfa, sem færði manni sínum
af Habsborgarætt Luxembourg í
heimanmund. Og ekki má gleyma
Margrétu austurrisku, sem samdi sjálf
grafskriftina sína: „Hér hvílir Margot,
hin aðalborna jómfr.ú, sem átti tvo
menn en er þó hrein mey ennþá.“
Önnur fræg Margrét varð hertogafrú
af Parma, giftist tólf ára Medici-
fursta sem var 24 ára. í annað sinn
giftist lnin tvítug og þá þrettán ára
gömlum strák.
ísabella, dóttir Filipusar II. Spán-
arkonungs ríkti einnig yfir Luxem-
bourg. Hún var í nunnuslopp og með
stóran demantskross á brjósti, er hún
tók sér kjörorð sitt: „Stríð að sumrinu
til en kærleik á vetrum“, en ekki liag-
aði hún sér alltaf eftir þvi. Það var sú
hin sama ísabella, sem strengdi þess
heit að hafa ekki nærfataskipti meðan
umsátin um Ostende í Belgíu stæði yf-
ir. En umsátin stóð í þrjú ár og af
þessu stafar lýsingarorðið „isabellu-
litt“, sem þýðir það sama og móálótt.
Fram til 1890 var Luxembourg i
konungsambandi við Holland, en í
raun réttri var það fullvalda ríki.
Konungurinn dó án þcss að eignast
son til erfða, og Wilhelmina sem
settist í hásæti Hollands varð að afsala
sér Luxembourg. Þar tók við stjórn-
inni Adolf, elsti hertoginn af Nassau.
Adolf var gleðimaður og hundleidd-
ist að fást við stjórnmál. Aðalstarf
lians var að koma i lóg auðæfunum,
sem hann fékk við lát fyrri konu sinn-
ar, Elísabetar Michilovnu, sem var
rússnesk prinsessa. í ferð um Dahna-
tíu lét hann t. d. tvo kammerherra
strá gulipeningum meðal fjöldans, úr
stórum poka, sem hann hafði með-
ferðis.
SEX PRINSESSUR.
En stórhertoginn þoldi ekki þetta
líf til lengdar. Gamall og hálfblindur
festist allur liugur lians við barna-
börnin Marie-Adelaide og Charlotte,
eða „Mus“ og „Lotty“ sem hann kall-
aði. Það voru elstu telpur Wilhelms
af Nassau, sonur hans og Marie Anne
af Braganza. Marie-Anne langaði mik-
ið til að eignast son en það tókst
ekki. Hins vegar eignaðist hún sex
dætur. Þegar Wilhelm tók ríki eftir
föður sinn lét hann jovi breyta ríkis-
erfðalögunum, svo að elsta dóttirin
yrði arfgeng eftir hann.
Prinsessurnar sex ólust upp í mjög
rómantísku umhverfi og það var hin
portúgalska móðir þeirra, sem réð því.
Þær bjuggu í gamalli miðaldahöll
innan um urmul af frænkum, kennslu-
konum og fóstrum. Allar systurnar
urðu að vera eins klæddar, kjólar,
liattar og kápur með nákvæmlega
sama lit og sniði, og ekkert tillit tekið
til þess hvort fatnaðurinn færi þeim
vel eða illa.
Wilhelm IV. stórhertogi var mátl-
laus og lá rúmfastur árum saman.
Þegar hann dó, 25. febrúar 1912, fengu
þegnar lians að sjá liann í fyrsta skipti
á yfir tíu árum — á líkbörunum
í marmarasal konungsliallarinnar,
klæddan viðhafnareinkennisbúningi
og með alls konar orður og krossa.
Við útförina gekk rikiserfinginn,
Marie-Adelaide ein sér, næst kistunni.
Næst kom stórhertogafrúin og Char-
lotte prinsessa og þá hinar systurnar
fjórar.
Marie-Adelaide var tekin til ríkis
í júní 1912 en það breytti um hirð-
lifið. Á morgnana risu allir snenima
úr rekkju til að vera viðstadilir morg-
untíðirnar klukkan 7%. Klukkan 13
settist hertogaekkjan að snæðingi með
dætrunum sex, og siðar var gengið út
og lauk- þeirri göngu venjulega i dóm-
kirkjunni. Á eftir var sest inn í bóka-
safn hallarinnar — ekki til að lesa
heldur til að sauma.
Á kvöldin var oft tekið á móti gest-
um og skemmt með hljóðfæraslætti.
Þegar Marie-Adelaide og Charlotte
konm inn ásamt stórliertogaekkjunni
stóðu karlmennirnir í röð á aðra
hliðina, í skrautlegum einkennisbún-
ingum, en liinu megin dömurnar i
pelli og purpura. Á sumrin dvöldust
systurnar á búgörðum úti í sveit. Á
hverjum degi riðu þær um Bamþusch-
skóginn, Marie-Adelaide alltaf fyrst,
Charlotte næst og hinar í hæfilegri
fjarlægð á eftir.
FYItRI IIEIMSSTYRJÖLDIN.
Morguninn 2. ágúst voru sysfurnar
á bæn i kirkjunni á Colrnar Berg. Þá
kom liraðboði og tilkynnti að jiýskur
her liefði farið yfir landamærin hjá
Wasserbillig og slefndi til höfuðborg-
arinnar. Stórhertogaynjan og systur
liennar flýttu sér til Luxembourg, en
þar sat þingið á fundi.
Fregnin vakti feikna gremju. Þrjú
þúsund og tvö hundruð Luxemborg-
arar gerðust sjálfboðaliðar hjá banda-
mönnum. 800 þeirra konm ekki aftur.
„Mikið veður út af smámunum,"
sögðu þeir fyrir austan Rín. Og þýski
sagnfræðingurinn Emil Ludwig talaði
hæðilega um „hálfjómfrúna" Luxem-
bourg og minriti á alla útlendu herina,
sem hvað eftir annað hefðu farið um
landið. Það var að vísu rétt., „Hálf-
jómfrúin“ liafði orðið fyrir yfirgangi
frá Biirgundurum 1443, Austurríkis-
mönnum 1482, Spánverjum 1555,
Frökkum aftur 1795, Niðurlöndum
1815, Prússum 1914 og nú voru Þjóð-
verjar komnir aftur — 1940.
En allar þessar innrásir hafa i engu
breytt þeirri staðreynd að Luxem-
bourg liefir ávallt verið sjálfstætl
ríki. En þær hafa látið eftir sig verks-
ummerki.
Eftir hernám þjóðverja hélt landið
eigi að síður hlutleysi sínu til streitu
í fyrri styrjöldinni, að minnsta kosti
á yfirborðinu þó að þjóðin væri hlið-
holl samherjunum í hjarta sínu. Tákn
hlutleysisins var rauðakrossflaggið á
stórhertogahöllinni. Ilenni var breytt í
sjúkrahús og þar fengu þýskir og
franskir hermenn sömu aðhlynningu.
Marie-Adelaide stórhertogaynja
reyndi að stjórna ríki sínu eftir bestu
getu, en var oft misskilin af þjóðinni.
Henni var legið á hálsi fyrir ]iað að
hún tók vel á móti þýskum liðsfor-
ingja, sem fékk áheyrn hjá henni og
að hún Iiafði boðið Wilhelm keisara
til tedrykkju ,og fleira var hcnni fund-
ið til foráttu. í rauninni var þetta
ckki á rökum byggt. En hún var þægi-
legt skotmark hinum óánægðu og
sjálfkjörinn píslarkrákur þjóðar, sem
stundi undir hernámsokinu. I stríðs-
lokin vildi flokkur manna sameinast
Belgíu, annar Frakklandi, og svo voru
sumir lýðveldissinnar og vitdu losna
sem fyrst við furstaættina fi á Nassau.
ÞJÓÐHÖFÐINGI GERIST NUNNA.
Hinn 21. nóvember 1918 koniu sam-
herjar og leystu ])jóðina undan þýska
okinu, fyrst Ameríkumenn, svo Frakk-
ar. Samtímis þvi sem verið var að
undirbúa stjórnarbyltingu innanlands
ræddu fulltrúar slórveldanna um