Tímarit lögfræðinga - 01.11.1987, Blaðsíða 3

TniAIUT——
3. HEFTI 37. ÁRGANGUR NÓVEMBER 1987
ENDURSKOÐUN VIÐURLAGAKERFISINS
Nokkrar umræSur hafa orðið ( þjóðfélaginu um viðurlög við afbrotum, skrif
hafa birst í blöðum og skoðanakannanir farið fram. Rauði þráðurinn í þeim
hefur verið sá, að of vægilega sé tekið á brotamönnum. Ganga umræður að
þessu leyti í svipaða átt hér á landi og I ýmsum öðrum löndum. Hins vegar
bendir margt til þess, að dómstólar hafi í seinni tíð verið að herða viðurlög,
meðvitað eða ómeðvitað, og er nú í bígerð að kanna nánar, hvort þessu sé
svo farið hér á landi.
Ef svo er, að viðurlög hafi verið að þyngjast, má spyrja, hvort þörf sé á að
herða þau frekar. Þess ber að gæta, að umræður um þessi mál blandast oft
tilfinningahita vegna tiltekinna afbrota, en menningarþróun, tilgangur og á-
hrif viðurlaga og réttaröryggissjónarmið gleymast að sama skapi. Umræðurn-
ar einkennast ekki síður af tvíbentum viðhorfum, þar sem almenningur og
fjölmiðlar gagnrýna refsivörslukerfið fyrir of mikla refsihörku og telja fangelsi
úrelt sem refsikost, auk þess sem iðulega er ruglað saman refsingu og með-
ferð (lækningu, endurhæfingu).
Viðurlagakerfið og refsivörslukerfið I heild er ekkert einkamál lögfræðinga
og annarra sérfræðinga um refsilög og refsiframkvæmd. Eðli refsilaga er og
slíkt, að réttarvitund almennings og siðræn viðhorf hljóta að hafa áhrif á
mótun þeirra, beint eða óbeint. En sérfræðingarnir ættu vegna menntunar
sinnar og starfsreynslu að gera sér far um að beina hinum nýju viðhorfum I
sem skynsamlegastan og mannúðlegastan farveg.
Leit að nýjum viðurlagategundum hefur lítinn árangur borið í grannlöndum
okkar. Helst hefur verið staldrað við svokallaða samfélagsþjónustu, sem nokk-
ur ríki í kringum okkur hafa tekið upp, sum til reynslu. Margt sýnist mæla
gegn slíku úrræði hér á landi, og hætt er við, að almenningur mundi telja það
merki um linkind refsivörslukerfisins. Smæð þjóðfélagsins og hófleg notkun
refsivistar, miðað við önnur Evrópulönd, gerir það að verkum, að úrræði þetta
er ekki líklegt til að koma að miklum notum ( þeirri mynd, sem þingsályktun
Alþingis fyrr á þessu ári gerir ráð fyrir.
Miklu líklegri til árangurs, bæði til að hamla gegn afbrotum og fullnægja
réttlætiskennd almennings, eru markvissar úrbætur á núverandi úrræðum, t.d.
157