Vísbending - 19.01.2007, Blaðsíða 4

Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Benedikt Jóhannesson
Útgefandi: Heimur hf., Borgartúni 23,105 Rvík.
Sími: 512 7575. Myndsendir: 561 8646.
Netfang: visbending@talnakonnun.is.
Málfarsráðgjöf: Málvísindastofnun Háskólans.
Prentun: Gutenberg. Upplag: 700 eintök.
Öll réttindi áskilin. © Ritið má ekki afrita
án leyfis útgefanda.
Aðrir sálmar
Fræðileg umræða
Það er lærdómsríkt að fylgjast með umræðum um meintar njósnir á Ís­
landi fyrir nokkrum áratugum. Þegar
skjalasöfn í Austur­Evrópu voru opnuð
kom í ljós að reynt hafði verið að fá
nokkra Íslendinga til þess að njósna fyrir
gestgjafa sína. Árni Björnsson hefur til
dæmis gert ítarlega grein fyrir því hvernig
óprúttnir aðilar í Austur­Berlín nýttu sér
það að hann taldi að stúlka sem hann
hafði áhyggjur af væri ef til vill í haldi
stjórnvalda. Óttinn reyndist ástæðulaus
og Stasi hafði engin not af Árna. Þeir
reyndu hins vegar að fá hann til starfa.
Upplýsingarnar sem þeir báðu hann um
voru að vísu fánýtar og öllum aðgengi­
legar en þannig vinna leyniþjónustur
oft. Rússneska óperusöngkonan Galína
segir frá því í endurminningum sínum
þegar hún var beðin að njósna um sam­
verkamenn sína við Bolshoj­leikhúsið.
Hún var kölluð inn nokkrum sinnum og
sagðist aldrei hafa séð neitt grunsamlegt.
Hún var þá spurð um hvað hún hefði
séð og nefndi að einn daginn hefði skák­
meistarinn Smyslov komið í heimsókn til
vinar síns. Þetta var skrifað upp og hún
undirritaði skýrslu sem sagði einungis
að tiltekinn dag hefði Smyslov komið í
leikhúsið. Hugmyndin var væntanlega sú
að smám saman vendist hún við og gæti
einhvern tíma sagt stjórnvöldum eitthvað
gagnlegt.
Ásgeir Pétursson segir sögu af því
hvernig forsætisráðherrafrú Noregs var á
kaldastríðsárunum hótað til þess að hún
léti Rússum upplýsingar í té, en hún
hafði átt í ástarsambandi við rússneskan
mann. Svona var ástandið þá og það er
ekkert óeðlilegt við að stjórnvöld á Íslandi
hafi haft af því áhyggjur að einhverjir hér
á landi kynnu að hafa ánetjast Rússum.
Saga Árna Björnssonar og fleiri sannar að
ástæða var til þess að óttast að haft væri
samband við námsmenn og aðra sem tald­
ir voru hallir undir málstað Rússa. Því
gerir Jón Ólafsson fræðimaður lítið úr
því sem menn vita um vinnubrögð Rússa
þegar hann segir „að samskipti sósíalista
við Moskvuvaldið snerust að mestu leyti
um viðskipti, fjárframlög og heimsóknir
til Sovétríkjanna“. bj
Bandaríkjamanna og tekjuhæsta hópsins
113% af þeim. Þetta höfðu höfundar rétti­
lega til marks um, hversu tekjuskipting er
jöfn í Svíþjóð. En þá er komið að kjarna
málsins: Tekjur tekjulægsta hópsins eru
hærri í Bandaríkjunum en í Svíþjóð, þótt
ekki muni að vísu nema einu hundraðs­
hlutfalli. Ef við tökum Rawls og fylgis­
menn hans á orðinu, þá búa Bandaríkja­
menn við réttlátara skipulag en Svíar! Bilið
milli ríkra og fátækra í Bandaríkjunum er
ekki breitt vegna þess, að fátækt fólk hafi
svo lágar tekjur, heldur vegna þess að ríkt
fólk hefur svo háar tekjur.
Samkvæmt línuritinu voru tekjur
tekjulægsta hópsins hæstar í Sviss. Þar
námu þær 55% af miðtekjum Bandaríkja­
manna. En þar eru líka margir auðmenn:
Tekjur tekjuhæsta hópsins voru 185% af
þessum miðtekjum. Samkvæmt útreikn­
ingum, sem ég hef gert og kynni betur á
öðrum vettvangi, eru tekjur tekjulægstu
4 V í s b e n d i n g • 2 t b l . 2 0 0 7
framhald af bls. 2
og tekjuhæstu hópa á Íslandi mjög svip­
aðar og í Sviss (og á ekki að breyta miklu,
að ég nota tölur frá 2004). Kjör lítilmagn­
ans eru auðvitað samkvæmt skilgreiningu
aldrei góð. En þau gerast óvíða betri en á
Íslandi, þótt tekjuskipting hér hafi orðið
ójafnari en hún var áður. Myndi Rawls
ekki vilja búa hér? Tekjumunur er sam­
kvæmt kenningu hans réttlætanlegur,
ef kjör hinna verst settu eru eins góð og
auðið er. Er þess vegna ekki óhætt að taka
jafnaðarmenn á orðinu?
Heimildir: Stefán Ólafsson: „Lífskjör
aldraðra“ (erindi á baráttufundi í
Háskólabíói 16. maí 2006); Gögn frá
Michael Förster, O. E. C. D.; The State
of Working America (Institute for Policy
Studies, Washington DC, 2006); John
Rawls: A Theory of Justice (Harvard
University Press, Cambridge, Mass.,
1971).
framhald af bls. 3
talsverðu leyti fyrir opnum tjöldum. Ekki
er gert ráð fyrir því að aðalfundur ákveði
fjárhæð launa heldur að hann sé upplýstur
um heildargreiðslur á liðnu ári og að hann
viti um uppbyggingu launakerfisins.
Önnur mál
Auk þessara atriði kveða lögin á um að
halda megi hlutahafafundi rafrænt. Í því
felst væntanlega að menn geta setið fyrir
framan tölvuskjá og fylgst með því sem
gerist á fundinum, fengið upplýsingar
um þau skjöl sem liggja fyrir honum og
greitt atkvæði um tillögur sem fram eru
lagðar. Þetta þýðir að hluthafi sem stadd­
ur er erlendis eða forfallaður af einhver­
jum orsökum getur tekið þátt í fundum
og jafnvel tekið til máls. Þetta krefst þess
að félögin hafi yfir að ráða öflugum tækni­
búnaði, ekki síst til þess að tryggja að
hluthafi sem ekki er á fundinum sé sá sem
hann segist vera. Mikilvægt er ákvæðið
sem segir að félögum sem skráð eru á
skipulegum verðbréfamarkaði sé skylt að
gefa hluthöfum kost á að greiða atkvæði
um mál sem eru á dagskrá hluthafafundar,
bréflega eða rafrænt. Undanþága er veitt
frá þessu ákvæði til 1. júlí 2007, þ.e. fram
yfir þá aðalfundahrinu sem nú er fram
undan.
Önnur ákvæði laganna fjalla fyrst og
fremst um að ekki þurfi jafnstóran hóp
hluthafa og áður til þess að setja fram kröf­
ur af ýmsu tagi, til dæmis um rannsóknir
á meintu misferli og fleiru. Oftast gera lög­
in ráð fyrir því að miðað sé við að 10%
hluthafa geti gert slíkar kröfur.
Full ástæða er til þess að forráðamenn
fyrirtækja kynni sér þessar lagabreytingar
mjög vel áður en þeir halda aðalfundi
vegna ársins 2006.
og dýrt tapast peningar en ef núverandi
húsnæði leyfir engan vöxt tapast líka
tekjur. Best er að nýja húsnæðið passi vel
og tekjur aukist eins og að var stefnt.
Hverjir taka ákvarðanir?
Hér að framan hefur athyglinni verið
beint að forstjórum sem þurfa að taka
ákvarðanir sem hafa mjög mikil áhrif.
Reynslan sýnir að þeir sem eiga auðvelt
með að taka stórar ákvarðanir eru yfirleitt
ekki að velta smærri ákvörðunum á und­
an sér. Nánast hver einasti maður þarf
að ákveða sig oft á hverjum degi. Menn
framhald af bls. 1
fá fyrirspurnir sem þarf að svara. Verk­
efni er hægt að vinna í dag eða láta þau
bíða til morguns. Eigum við að nenna
að fara í líkamsrækt í dag þó að við
séum dauðþreytt? Er skynsamlegt að
kaupa súkkulaðistykki við búðarkassann?
Allir kannast við að hafa tekið auðveldu
ákvörðunina við slíkar kringumstæður þó
að þeir viti að hún er ekki sú besta. Það
er ágætt að byrja á því að æfa sig á því
að takast á við einfaldan vanda sem mætir
manni frá degi til dags. Þeir sem ekki geta
tekið einfaldar ákvarðanir eiga ekkert
betra með að taka þær flóknu.