Vísbending - 18.07.2008, Blaðsíða 1

þess að á vefsvæðinu icelandreview.com
sem fyrirtækið heldur úti, birtist frétt
af því að stjórnarformaður Kaupþings
ásakaði nokkra nafngreinda vogunarsjóði
um að hafa komið af stað ósönnum
kjaftasögum um Ísland til þess að
sjóðirnir græddu. Þó svo að fréttin væri
orðrétt þýðing á frétt annars fjölmiðils
og auk þess höfð eftir nafngreindum
manni hótaði lögfræðistofan því að sækja
eiganda vefsvæðisins til saka nema fréttin
yrði fjarlægð. Eftir vandlega yfirlegu var
ákveðið að taka nöfn sjóðanna út og setja
í staðinn nafn þess manns sem krafðist
þess að birtingu yrði hætt.
Íslenskir auðmenn hafa líka beitt fyrir
sig almannatengslafulltrúum sínum til
þess að reyna að hafa áhrif á umfjöllun
blaða Heims. Sem dæmi má nefna að einn
starfsmaður Heims setti fram þá kenningu
á opinberum fundi að stórt íslenskt fyrir-
tæki kynni að verða sameinað erlendu
fyrirtæki eftir að það yrði einkavætt.
Blaðafulltrúi íslensks auðhrings hringdi í
starfsmanninn og sagði að „menn vildu
ekki að talað væri með þessum hætti.“
Annar fulltrúi stórs íslensks fyrirtækis
hringdi á skrifstofur Heims og sagðist
hafa heyrt að í viðtali sem birtast ætti í
Frjálsri verslun talaði viðmælandinn um
fyrirtæki það sem fjölmiðlafulltrúinn vann
fyrir. Hann krafðist þess að viðtalinu yrði
breytt. Það var ekki komið frá blaðamanni
þegar fjölmiðlafulltrúinn hringdi. Engar
breytingar voru gerðar.
Þessi dæmi sýna að Íslendingar eru
ekki ónæmir fyrir því að auðmenn og
fulltrúar þeirra reyni að skerða málfrelsið.
Jafnvel í dæmum þar sem meiðyrði koma
hvergi nærri. Til þess að koma í veg
fyrir það að hérlendis verði beitt „ensku
aðferðinni“ ættu Íslendingar hiklaust að
setja í lög svipuð ákvæði og bandarísku
þingmennirnir tveir leggja til. Þá væri
stigið stórt skref til að verja málfrelsi hér
á landi.
18. júlí 2008
26. tölublað
26. árgangur
ISSN 1021-8483
1 2 4Málfrelsi er mikil-vægt og það má ekki
hopa fyrir auð-
magninu.
Matarverð hefur
hækkað mikið að
undan förnu. Frelsi í
viðskiptum er lausnin.
Fasteignaverð er hærra en
það þyrfti að vera vegna
skipulagshamla.
Forseti Íslands sagði frá
því hvernig hann leyfði
öðrum að fá heiðurinn af
þjóðarsáttinni.
3
Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
Aðför auðmanna að málfrelsi
V í s b e n d i n g • 2 6 . t b l . 2 0 0 8 1
hann málinu. Íslenskir dómstólar þurftu
ekki að taka afstöðu til fullnustu dómsins,
því að í ljós kom, að Hannesi hafði ekki
verið stefnt eftir réttum reglum, svo að
dómurinn var ógiltur. Jón má hins vegar
samkvæmt sérstökum úrskurði breskra
dómstóla hefja málið aftur og fá annan
dóm, og mun þá fullnusta slíks dóms
koma til kasta íslenskra dómstóla.
Lausn?
Þingmennirnir Specter og Lieberman
leggja fram frumvarp um það, að bannað
verði að fullnusta meiðyrðadóma yfir
bandarískum þegnum frá dómstólum utan
Bandaríkjanna, ef ekki er um meiðyrði að
ræða skv. bandarískri löggjöf. Frumvarpið,
verði það að lögum, leyfir bandarískum
höfundum og útgefendum að stefna þeim
útlendingum sem fara í meiðyrðamál
gagngert til þess að hindra málfrelsið.
Menn halda því fram að meiðyrða-
löggjöf Breta hafi á sínum tíma verið sett til
þess að minnka hættu á því að skrifað væri
með neikvæðum hætti um aðalinn.
Lögin eru býsna beitt. Þegar blaða-
mönnum og útgefendum er hótað með
málsókn sjá þeir fram á að eyða í málaferli
löngum tíma og miklum peningum, jafnvel
þó að þeir vinni á endanum málið. Því er
auðveldasta leiðin sú að bakka. Dæmi eru
um það að bækur hafi verið innkallaðar
úr bókabúðum í Bretlandi og þeim svo
eytt. Jafnvel hefur verið óskað eftir því við
bókasöfn að þau eyðileggi bækur. Bóka-
brennur heyra því alls ekki sögunni til.
Hvað um Ísland?
Í fljótu bragði gætu menn haldið að
þetta mál hefði litla praktíska þýðingu
hér á landi. Málaferli Jóns Ólafssonar
gegn Hannesi H. Gissurarsyni sýna þó
að íslenskir þegnar geta lent í málum af
þessu tagi. Fyrir nokkrum mánuðum
hafði ensk lögfræðistofa samband við
Heim hf. (útgefanda Vísbendingar) vegna
Frelsi til orðs og athafna eru horn- steinar lýðræðisríkjanna. Þróunin undanfarna áratugi hefur verið í þá átt
að athafnafrelsið hefur stöðugt aukist. Á sama
tíma er margt sem bendir til þess að ritfrelsið
sé stöðugt að minnka. Ein ástæðan er sú
að auðmenn beita réttarkerfinu og dýrum
lögmönnum fyrir sig. Í Bandaríkjunum
hafa tveir öldungadeildarþingmenn nú lagt
fram frumvarp til þess að stemma stigu við
misbeitingu dómstóla gegn málfrelsi.
Málfrelsi?
Frelsið sjálft er vandmeðfarið því að frelsi
þýðir ekki að menn geti gert það sem þeim
sýnist án þess að skeyta um aðra. Frelsi eins
má ekki bitna á öðrum í þeim skilningi að
hægt sé að saka menn um hvað sem vera skal.
Menn bera ábyrgð á orðum sínum. Ákveðnir
fjölmiðlar hafa verið þekktir að því að láta
ýmislegt vaða án þess að hafa heimildir í lagi.
Menn þekkja slíkt úr íslenskum fjölmiðlum.
Enskir dómstólar eru þekktir að því að
hafa gengið miklu lengra en aðrir í því að
dæma menn í þungar fésektir vegna ummæla.
Þeir krefjast þess að menn geti sannað
ummæli sín og leggja þunga sönnunarbyrði
á fjölmiðla. Öldungadeildarþingmennirnir
Arlen Specter og Joe Lieberman skrifuðu
grein í Wall Street Journal þann 14. júlí
síðastliðinn. Þar segja þeir frá því að gefin
hafi verið út bók í Bandaríkjunum um
fjármögnun á hryðjuverkum árið 2003. Í
gegnum vefsvæði voru 23 eintök seld til
Englands. Bankamaður frá Saudi-Arabíu
kærði höfundinn fyrir enskum rétti.
Höfundurinn, Rachel Ehrenfeld, mætti ekki
fyrir réttinn og var dæmdur í 250 þúsund
dala sekt (um 20 milljónir ISK). Auk sektar
þurfa þeir sem tapa slíkum málum að greiða
málskostnað þess sem vinnur málið.
Hér á landi þekkja menn vel málaferli
Jóns Ólafssonar gegn Hannesi H. Gissur-
arsyni fyrir enskum dómstólum. Hannes
mætti ekki þegar málið var fyrst tekið fyrir
og eins og bandaríski rithöfundurinn tapaði