Vísbending - 20.02.2009, Blaðsíða 1

20. febrúar 2009
8. tölublað
27. árgangur
ISSN 1021-8483
1Aðildarumsókn Íslands að Evrópusambandinu
virðist hafa gleymst að
undanförnu.
Skuldir heimilanna eru
eitt alvarlegasta vandamál
samfélagsins núna. Bent
er á lausnir.
Verðhjöðnun er andstæða
verðbólgu. Verður hún
vandamál á Íslandi?
Hvenær verður næst
valinn uppáhalds-
auðmaðurinn á Íslandi?
3
Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
V í s b e n d i n g • 8 . t b l . 2 0 0 9 1
Fyrir um það bil mánuði virtist umræðan um það hvort Ísland ætti að sækja um aðild að Evrópusambandinu
mál málanna á Íslandi. Það er kannski
ofmælt því að bankahrunið skyggði auðvitað
á allt annað, en Samfylkingin hótaði
stjórnarslitum ef Sjálfstæðisflokkurinn
samþykkti ekki á landsfundi að ganga til
viðræðna við Evrópusambandið. Bæði
Samfylking og Sjálfstæðismenn efndu til
fundaherferðar um landið til þess að ræða
Evrópumálin. Framsóknarmenn ályktuðu á
sínu flokksþingi að eðlilegt væri að ganga til
viðræðna að uppfylltum ýmsum skilyrðum
(sem reyndar jafngiltu úrsögn úr Evrópska
efnahagssvæðinu (EES), en skrifum það á
ungæðishátt).
Ákveðinn hluti Sjálfstæðisflokksins
snerist hart gegn aðild. Björn Bjarnason
sagði í útvarpsviðtali í janúar að með aðild
að EES hefðu Íslendingar náð öllum kostum
við aðild að ES, með fullri aðild bættust
aðeins gallarnir við. Í grein í Morgunblaðinu
þann 10. febrúar sagði Björn hins vegar: „Sé
einhverri einni pólitískri stórákvörðun um
að kenna, þegar litið er til bankahrunsins,
er það aðildin að evrópska efnahagssvæðinu,
sem Jón Baldvin Hannibalsson hefur talið
stærstu rauðu rósina í hnappagati sínu.“
Björn virðist því nú vera á þeirri skoðun að
EES-aðildinni fylgi veigamiklir gallar, gallar
sem hafa leitt yfir þjóðina meiri ógæfu en
dæmi eru um á síðari áratugum.
Hver er staðan núna?
Eftir að ný ríkisstjórn tók við hefur
Samfylkingin ekki lengur sett ES-umsókn í
forgang. Fyrir mánuði var stjórnarsamstarfi
sem ekki stefndi að ES-aðild „sjálfhætt“ að
mati formanns Samfylkingarinnar. Nú sitja
helstu andstæðingar Evrópusambandsins
á ráðherrastólum í boði Samfylkingar og
framsóknamanna. Ekki eru miklar umræður
um málið nema nýr utanríkisráðherra
segir að við stjórnarskiptin hafi menn færst
„hænufeti“ nær ES. Það hænufet hefur ekki
verið stigið enn að því að best verður séð.
Ekki er gott að átta sig á því hvert
Sjálfstæðisflokkurinn stefnir. Hópur sem
nefndur hefur verið Heimastjórnarflokkurinn
Er Evrópuumræðan gleymd?
2 4
hefur tekið mjög einarða afstöðu gegn
Evrópusambandinu. Ekki aðeins gegn þeirri
Evrópu sem blasir við núna heldur líka þeirri
Evrópu sem gæti orðið því að hægt væri að
breyta reglum Íslendingum í óhag.
Geir H. Haarde hefur lýst því yfir að
nauðsynlegt sé að fá botn í umræðuna.
Hann og margir fleiri virðast óttast að
Sjálfstæðisflokkurinn muni klofna ef tekin er
ákveðin afstaða. Þess vegna sé skynsamlegast
að beita þeirri aðferð að taka ekki eindregna
afstöðu á annan hvorn veginn.
Hvers vegna þarf
að sækja um?
Fjárhagur íslenska ríkisins er ekki upp á marga
fiska þessa dagana. Niðurskurður blasir við á
öllum sviðum. Heimilin eru á heljarþröm
og fyrirtæki sjá ekki til sólar fyrir fjallháum
skuldum. Bankarnir hafa ekki getu til þess að
koma að nauðsynlegum framkvæmdum og
ekki kraft til þess að taka ákvarðanir í smæstu
málum. Í stað faglegra stjórnenda eru nú
skipaðir pólitískir trúnaðarmenn í bankaráð.
Gjaldmiðill þjóðarinnar er í hafti af ótta við
að annars lenti hann áfram í frjálsu falli.
Tortryggnin blasir hvarvetna við.
Veigamesta verkefnið er að endurskapa
traust. Traust á Íslendingum, traust milli
lántakenda og lánveitenda, traust milli
almennings og stjórnvalda. Fyrsta skrefið
í þá átt að skapa hér fjárhagslegan grunn
til frambúðar var að leita aðstoðar Alþjóða
gjaldeyrissjóðsins IMF. Athygli vakti að
einangrunarsinnar í Sjálfstæðisflokknum
voru líka á móti því að sækja um þessa aðstoð
og töfðu málið. Vafalaust er að skaðinn af
bankahruninu hefði orðið minni ef fyrr hefði
verið sótt um lán. Þeim snerist þó hugur, rétt
eins og ráðherrum og þingmönnum Vinstri
grænna.
Aðild að ES er ekki bráðaaðgerð eins og
aðstoð IMF. Hins vegar er hún nauðsynleg
þegar til lengri tíma er litið. Eyríki sem
ekki vill vera hluti af alþjóðasamfélaginu
og er þekkt um heim allan fyrir að borga
ekki skuldir á sér ekki bjarta framtíð. Vegna
þess að Evrópusambandsaðild er í eðli sínu
langtímamál virðast margir telja að draga
megi í langan tíma að ræða um hana eða
hefja undirbúning. Svo er þó ekki, því
aðildarviðræður gætu haft mikilvægar
skammtímaafleiðingar.
Þjóðin græðir strax
Ekki þarf að eyða löngu máli í að útlista hve
illa hefur gengið að fá útlendinga til þess
að festa fé sitt á Íslandi. Jafnvel nú þegar
gengi krónunnar er afar lágt halda erlendir
fjárfestar að sér höndum. Færri átta sig á því
að vegna þess hve veikt gengi krónunnar er
gæti það nú komið til greina að færa erlenda
starfsemi íslenskra fyrirtækja til landsins að
hluta eða öllu leyti. Eigendur hafa tekið vel
í slíkar hugmyndir. Þeir hafa hins vegar sagt
að útilokað sé að ræða slíkt með svo veikan
og sveiflukenndan gjaldmiðil sem krónan er.
Nauðsynlegt sé að sjá fyrir sér framtíðarskipan
gjaldmiðilsmála á landinu áður en ákvörðun
sé tekin um að flytja starfsemi til Íslands.
Deilt er um hve háar vaxtaberandi skuldir
ríkisins eru eða verða. Þó er ekki um það deilt
að þær nemi hundruðum milljarða, kannski
verða þær meiri en þúsund milljarðar.
Hvert prósentustig í vöxtum jafngildir tíu
milljörðum króna. Ríki Evrópusambandsins
hafa fengið lán á lægri vöxtum en ríki sem
eru utan sambandsins. Dæmi um það er
lán Evrópusambandsins til Ungverjalands.
Lánið, sem var samþykkt þann 30. október
síðastliðinn, var upp á 6,5 milljarða evra
með 3,25% vöxtum. Þetta eru afar hagstæð
vaxtakjör. Þjóðarbúið þarf svo sannarlega á
sparnaði að halda.
Enginn heldur því fram að ES-aðild
og upptaka evru sé allra meina bót.
Þau Evrópulönd sem ekki tömdu sér
nauðsynlegan aga í fjármálum hafa lent í
vandræðum. Samt hefur ekkert ríki heims
lent í hruni eins og Ísland gerði í haust.
Vantraustið kom fyrst fram á krónunni,
svo hrundu bankarnir. Krónan mun aldrei
njóta trausts og þess vegna verður þjóðin að
sækja um aðild að ES og þar með evrópska
myntbandalaginu. Þá verður hægt að tengjast
evrunni fljótlega með það fyrir augum að
taka hana upp við fyrsta tækifæri. Þannig
eflum við atvinnu og spörum þjóðinni
peninga.