Vísbending - 29.06.2009, Blaðsíða 1

megi fresta aðgerðum. Sumir ráðamenn
virðast ekki gera sér neina grein fyrir því
hve alvarlegur vandinn er og hve djúp
spor hann hefur markað í þjóðarsálina.
Svonefndur stöðugleikasáttmáli (sjá grein
bls. 2) er því gleðiefni þó að hann nái ekki
eins langt og þyrfti.
Um miðjan mars virtist sem ákveðnir
þættir í efnahagsmálum litu betur út en
áður. Raungengi krónunnar var farið að
ná upp undir neðri mörk þess sem það
Ríkisstjórnin hefur nú bráðum setið í fimm mánuði. Ekki er hægt að segja að ferill hennar hafi verið
tilþrifamikill þennan tíma. Í meginatriðum
hafa stjórnarathafnir verið keimlíkar stíl
fyrri stjórnar. Fyrri ríkisstjórn reiddi sig á
stuðning Alþjóðagjaldeyrissjóðsins. Það
gerir þessi líka. Fyrri ríkisstjórn ákvað
að semja við Breta og Hollendinga um
Icesave. Þessi ríkisstjórn gekk frá samningi
um Icesave. Fyrri ríkisstjórn ætlaði að
stofna nýju bankana í næsta mánuði. Það
ætlar þessi ríkisstjórn líka að gera. Fyrri
ríkisstjórn hélt að sér höndum og beið til
þess að sjá hvað gerðist. Þessi ríkisstjórn
hefur setið með hendur í skauti. Aðeins eitt
meginatriðið skilur stjórnirnar að fram að
þessu. Fyrri ríkisstjórn var ekki sammála
um hvað ætti að gera við Davíð Oddsson.
Þessi ríkisstjórn lét hann taka pokann sinn.
Loksins núna er ríkisstjórnin farin að
sýna á spilin og það var löngu tímabært.
Meinsemdin sem hrjáir íslenskt efnahagslíf
(og þjóðlífið allt auðvitað) er margþætt.
Fyrirtækin, einstaklingarnir og ríkið
skulda allt of mikið, samskipti við útlönd
eru við frostmark og algjör óvissa hefur
ríkt um hvaða leið stjórnvöld vilja fara
út úr vandanum. Þess vegna er það
gleðiefni að stjórnin hefur gefið til kynna
hvernig hún hyggst ráðast að vandanum
í ríkisfjármálum, hvað svo sem mönnum
finnst um þær ráðstafanir.
Allt á verri veg
Ólíkt því sem ráða má af aðgerðaleysi
ríkisstjórnanna fyrstu níu mánuðina frá því
að bankarnir hrundu lagast ástandið ekki
af sjálfu sér. Eina áþreifanlega aðgerðin
sem gripið hefur verið til er að semja við
Alþjóðagjaldeyrissjóðinn. Íslendingar
hafa hins vegar ekki staðið við sinn hluta
samkomulagsins. Annar hluti lánsins frá
sjóðnum hefur ekki enn verið greiddur
út, en þeir peningar áttu að koma til
Íslands í febrúar. Skýringin er sú að engar
tillögur hafa komið fram um hvernig jafna
megi hallann á ríkissjóði. Af yfirlýsingum
ráðherra má ráða að ekki sé einhugur
um það hvað eigi að gera og hve lengi
29. júní 2009
26. tölublað
27. árgangur
ISSN 1021-8483
1Ríkisstjórnin sýnir loks á spilin í ríkis-
fjármálum. Það var
löngu tímabært.
Stöðugleikasáttmáli
er góðra gjalda verður
en fjallar meira um
markmið en leiðir.
Atvinnuleysisbætur
eru of hátt hlutfall af
lágmarkslaunum og draga
úr hvata til þess að vinna.
Allir bændur í
Ölfusi hafa hætt
mjólkurframleiðslu
en hafa það gott.
3
Vikurit um viðskipti og efnahagsmál
V í s b e n d i n g • 2 6 . t b l . 2 0 0 9 1
2 4
hafði farið í fyrir bankahrunið (sjá mynd
1). Verðbólga var komin langleiðina
niður í núll og ekkert benti til þess að
hún færi upp aftur. Launakostnaður hefur
minnkað, húsnæðisverð lækkar mikið og
ef gengið helst stöðugt er ekkert sem ýtir
undir verðhækkanir. Með krónuna í hafti
virtist auðvelt að halda genginu stöðugu.
Vöruskiptahalli hefur verið mjög jákvæður
að undanförnu og aðstæður ættu að
Engar fréttir eru slæmar fréttir
framhald á bls. 4
Mynd 1. Raungengi íslensku krónunnar 2000-2009
Mynd 2. Þriggja og sex mánaða verðbólga frá upphafi 2008
Heimild: Seðlabanki Íslands.
Heimild: Hagstofa Íslands.
ekki síður innlendra fjárfesta við krónuna svo mikill að þeir grípa öll tækifæri til þess að kaupa
öruggan gjaldmiðil fegins hendi.
Raungengi það sem Íslendingar búa við núna hlýtur að hafa mjög alvarlegar afleiðingar ef það
festist. Það þýðir að laun hér á landi eru mun lægri en erlendis. Margir eru tilbúnir að leggja á sig
byrðar tímabundið til þess að sigla gegnum erfiðleikana, en til lengri tíma litið leiðir núverandi
ástand til fólksflótta. Ungt fólk mun leita starfa í útlöndum að námi loknu og þeir einstaklingar
sem eiga auðvelt með að fá vinnu erlendis munu eflaust hugsa sig tvisvar um þegar þeim bjóðast
störf utan landsteinanna. Þar er ekki síst um að ræða hámenntað fólk eins til dæmis og lækna og
tölvunarfræðinga.
Raungengið er nú um það bil helmingi lægra en fyrir þremur árum. Erlendar skuldir hafa því að
jafnaði tvöfaldast á þessum tíma. Enn og aftur ýtir þetta undir það að allra leiða sé leitað til þess
að ná tökum á peningamálum þjóðarinnar. Eina raunhæfa leiðin í því er að ganga í
Evrópusambandið.
Mynd 1. Raungengi íslensku krónu nar 2000-2009

Heimild: Seðlabanki Íslands
Verðlag úr böndum?
Verðbólgan hefur nú aftur látið á sér kræla. Hún er nú nánast öll í boði stjórnvalda. Álögur á
áfengi og tóbak annars vegar og lækkað gengi hins vegar valda meira en helmingi
hækkunarinnar. Í pípunum er hækkun á bensíngjaldi og svonefndur „sykurskattur“ sem leggjast
mun á kolsýrt vatn og sykurlausa gosdrykki. Það veldur miklum áhyggjum að við
verðbólgumælinguna mun vera notað húnæðisverð sem byggir á makaskiptum. Þetta eru svipuð
vísindi og þegar verðið á Sterling-flugfélaginu hækkaði stöðugt vegna þess að á móti voru settar
eignir sem sagt var að kostuðu miklu meira en þær gerðu í raun og veru. Sú aðferð til
verðlagningar gafst illa í hlutabréfaviðskiptum og hún er ekki betri við fasteignakaup. Allra síst
ætti Hagstofan að nota slíkar tölur.
Þrátt fyrir allt er gott að ríkisstjórnin sýnir loks með sér lífsmark. Stjórnmálamenn verða að hætta
að láta eins og ástandið sé skárra en það er. Enginn stjórnmálamaður getur boðið upp á annað en
þrengingar næstu árin. Þær eru hins vegar til einskis, ef þær duga ekki til þess að komast út úr
vanda um.