Nýtt Helgafell - 01.12.1958, Blaðsíða 51

Tvö bréf frá
Benedikt Gröndal
Benedikt Gröndal kom sér upp húsi viö Þing-
hollsstræti (nr. 14), sjö árum eftir að hann flutt-
ist til Reykjavíkur. „Reisugildi mikið var haldið
þann l(i. júlí 1881, og gekk allt vel, en konan
mín var alltaf lasin og tók aldrei á heilli sér, og
við vorum varla flutt inn í húsið fyrr en hún
andaðist þar (19. nóvember), — þá byrjuðu aðrir
dagar“ (Dœgradvöl). Þarna bjó Gröndal til 1887.
en seldi þá Jóni Jenssyni lnisið, og síðan eign-
aðist Bjarni Sæmundsson það og bjó þar til
dauðadags. Einar Jónsson snikkari átti heima
í húsinu nr. 5 við Skólastræti, sem hann byggði
185(1. Um hann segir Gröndal: „Hann var lista-
maður og smíðaði sér fiðlu (fíólín) og lék á hana,
kenndi sér sjálfur“ (Reykjavík um aldamótin).
— Þegar Gröndal skrifar bréfið, hefur hús Einars
auðsjáanlega náð suður og upp að garðinum
bak við hús Gröndals, þvert yfir ]>að svæði, sem
Amtmannsstígur nú liggur um.
Til bœjarstjórnarinnar í Reylcjavík.
í fvrra ritaði eg ásamt fleirum bæjarstjórn-
inni um þann óþrifnað og forarbleytu, sem
hér er í Þingholtsstræti hvenær sem rignir,
en þessu hefir enginn gaumur verið gefinn,
það eg veit til.
Nú rita eg bæjarstjórninni cinn, því eg sé
ekki til neins að fá fleiri til að vera með
mér, út af þessari Kamargryfju, sem hér er
við hornið á húsinu mínu. Þegar Lúders fekk
leyfi hjá Einari snikkara til að taka grjótið
sem þarna var, þá var honum gjört að skyldu
að fylla upp aftur gryfjuna, sem kom af grjót-
tökunni; en svo fórst það fyrir; eg kvartaði
munnlega síðar við bæjarfógetann út af þessu,
og hann áleit það sjálfsagt að gryfjan yrði
fyllt; en síðan hefir Einar séð sig um hönd,
að eg held, og ætlað að þetta skyldi vera
geymslugröf fyrir áburð á túnið, og svo hefir
enginn skipt sér af þessu síðan, nema hvað
Einar hefir stundum bannað að bera ösku í
gryfjuna, en því hefir ekki verið hlýtt, þó
ekki öðru vísi en svo, að öskunni er hrúgað
á barminn á gryfjunni, því lengra er ekki farið
en sem skemmst verður, og fólk er kannske
hrætt við að detta ofaní. Eg veit raunar
til þess, að hlandforir eru hjá bæjum og mitt
í skítaþorpum erlendis, eða öðrum eins svína-
bælum og Búkarest eða Constantinopel, þar
sem hundtyrkinn býr og hrossskrokkar úldna
á götunum hrúgum saman; en það eru ein-
dæmi að annað eins skuli vera liðið í bæ,
sem á að heita byggður af menntuðum mönn-
um og þar að auki þykist vera helztur bæja
hér á landi. í þessa gryfju er borið úr öllum
kömrum hér í kring — eg hefi cina sumarnótt
séð tíu kassa hvern eptir annan borna frá einn
salerni hér í götunni, sem um langan tíma var
universal-kamar fyrir allt þetta byggðarlag—;
í þessa opt nefndu gryfju er hellt öllu hlandi
og skítavatni sem hér aflast. Ódaun og fýlu
leggur upp úr þessari hlandgröf, svo stofurnar
hjá mér lykta af, og eru þær þó loptháar og
fullrúmar, og eg er viss um að annað eins
svínerí og þetta getur fellt þau hús í verði
sem þar eru nærri. Nii hefir þar að auki eitt
barn dottið í gryfjuna, og hefði dáið þar ef
enginn hefði verið við, eins og opt kann til að
bera, en fólkið mun hafa haft óþægilegt verk
að ræsta barnið alveg þrekkótt upp yfir höf-
uð, dregið upp úr kamargryfju. Hefði þetta
verið barn Dr. Jónassens, eða bæjarfógetans,
þá held eg eitthvað hefði verið gjört og það
strax, og sömuleiðis held eg að fáir menntaðir
og málsmetandi menn mundu líða slíka saur-
gryfju og óþrifnað við hliðina á sér. Nú er
þessi kamarlögur í gryfjunni farinn að grænka
af alls konar lifandi kríli sem kviknar undir
eins og hitnar í veðrinu, og vita það allir að
slíkar vilpur eru hinar megnustu sjúkdóms-
uppsprettur, og það kvef, sem hér gengur
svo opt, kemur einmitt af tómum saur í
rennisteinum og hlandforum; þar að auki
hefi eg tekið eptir því að jötunuxar og aðrar
pöddur koma nú meir í húsin en áður,
og það er allt saman þessari kamargröf að
kenna, því allt þess konar lifnar og þrosk-
ast í Ammoniaks-loptinu: en þó að mér þyki
gaman að pöddum, þá kæri eg mig ekki