Tímarit Máls og menningar - 01.06.1978, Blaðsíða 50

„Há og tvíræð rödd
í neysluþjóðfélaginu“
RceSa Kjartans Flögstads, þegar hann tók vi8 bókmenntaverðlaunum
Norðurlandaráðs 1978
Forseti, konur og karlar.
Bók um norska iðnverkamenn fær bókmenntaverðlaun Norðurlandaráðs
árið 1978. Það er raunar bók sem lýsir iðnaðarvinnu sem athöfn er breytir
sögunni, sem lýsir siðmenningu í baráttu við náttúru í jafnvægi. Þetta er
bók sem fjallar um það hvernig fossarnir, sem um þúsundir ára höfðu
brunað frjálsir um vestlenskan grástein, voru tamdir og felldir í rör og
leiddir að verksmiðjum og samfélögum í dalbotnunum, að perluröð af
vestlenskum iðnaðarbæjum. Bókin er helguð tilveru þeirra sem byggðu
þessa bæi, en þetta er ekki aðeins bók um þá, heldur einnig þeirra bók*
An atorku þeirra, án málfars þeirra, án hláturs þeirra hefði ekki verið unnt
að skrifa þessa bók.
Listin getur safnað í heild arfi fortíðarinnar af reynslu og kúgun. Hún
getur fært stéttum og þjóðum sögu, sjálfsvimnd, skilning. Með formi sínu
yfirskyggir hún reynsluna og minnir á hvað gæfa er. List er ævinlega öfgar,
og gildir þá einu hversu góð eða slök hún er. Hún fjallar aldrei um það
hvernig unnt sé að leysa eitthvert tiltekið vandamál. Listin krefst hins
algera og kreddubundna. Hún krefst hins óframkvæmanlega: frelsis, ham-
ingju, allsnægta, fegurðar, örlætis, hér, nú! Og þegar hún er best hefur
hún sjálf alla þessa eiginleika að geyma. I auðvaldsþjóðfélagi, eins og því
norska, er hún rödd sem syngur drauma alþýðunnar gegn auðvaldi, hvort
sem þeir draumar stefna í framfaraátt eða ekki. Þannig leggur listamaður-
inn fram hugvit sitt í þágu heildarinnar.
Noregur er lítið þjóðfélag, og gagnsætt þjóðfélag, segja margir. En það
er einnig erfitt að skilja Norðmenn, og á sviði menningarmála búa þeir í
þröngbýli, með einrátt, oft óupplýst almenningsálit, sem er í nánari tengsl-
um við valdakerfið en tíðkast í öðrum þjóðfélögum sem við berum okkur
160