Helgarpósturinn - 26.11.1982, Blaðsíða 12

12
Föstudagur 26. nóvember 1982
_Helgai---
. posturmn.
í útlöndum kippir sér enginn upp við það þótt kona skipti um nafn.
En á íslandi er það fáheyrður atburður. Því hafa margir íslenskir
sjónvarpsáhorfendur, ekki síst þeir sem fylgjast vel með erlendum
fréttum, sjálfsagt brotið heilann yfir því, hversvegna Margrét R. Bjarna
son, sem kom til liðs við þá Ögmund Jónasson og Boga Ágústsson í
erlendum fréttum sjónvarpsins í sumar, er skyndilega nefnd Margrét
Heinreksdóttir.
En þeir senr best þekkja til Margrétar kippa sér ekki upp við þessi
nafnaskipti. Ekki þcir sem hafa áður þekkt Grétu Lárusar, Grétu
Sveins, Mussu eða Margréti Rasmus. Sannleikurinn er ncfnilega sá, að
hún hefur í sinni tíð gengið undir öllum þessum nöfnum. Meira en það.
Faðir hennar, Hendrik Rasmus,hét upphaflega Sigurður Gunnar Sig-
urðsson.
„Þessari nafnbreytingu hefur bara verið vcl tekið og hún gengið
slysalaust fyrir sig,“ sagði Margrét Heinreksdóttir, þegar við höfðum
komið okkur fyrir í stofunni hjá henni við Furugrund í Garðabæ, þar
scm hún býr ásamt tveimur börnum sínum.
„Það hefur sýnt sig, sem ég vissi raunar, að pcrsónuleiki minn var
ekki korninn undir nafninu Bjarnason fremur cn fyrri eftirnöfnum
mínum.“
þýskt ættarnafn manns, sem ég hafði aldrei
þekkt og var mér alls óskyldur. í þá tíð voru
kvenréttinda- eða jafnréttishugmyndir mér
fjarri. Mér fannst sjálfsagt að bera nafn eigin-
mannsins og yfirleitt að lifa lífinu fyrir hann
fyrst og fremst. Það breyttist svo að sjálf-
sögðu með aukinni reynslu og þekkingu á stöðu
konunnar í hjúskap og í atvinnulífinu, og mér
fannst óhugsandi að halda áfram að bera nafn
hans eftir að við vorum skilin að lögum nú í
haust, enda þótt margir hvettu mig til þess.
Eftir nokkra umhugsun ákvað ég að kenna
mig frekar við föður minn en móður, ekki
vegna þess að ég vildi gera þannig upp á milli
þeirra, heldur hugsaði ég aðeins um að taka
upp eftirnafn, sem færi þokkalega með for-
nafninu - og þar sem ég vildi fá íslenskt nafn
valdi ég þessa gömlu mynd. Heinrekur er
gamla norræna útgáfan af nafninu Henry eða
Heinrich, er til dæmis í Heimskringlu Sturl-
ungu og Riddarasögum notað sem þýðing á
öllum útgáfum nafnsins, allt frá Englandi
suður til Miklagarðs.
Nafnaskiptum fylgir að sjálfsögðu um-
stang. Það þarf að umskrá allt mögulegt, fá
nýtt nafnnúmer, ökuskírteini, vegabréf,
breyta bankareikningum og svo framvegis -
og gæta þess í vissum tilvikum að nefna bæði
nöfnin, bæði til að fólk haldi ekki að maður
sé að villa á sér heimildir og átti sig betur á,
hver er á ferðinni meðan breytingin er að
síast inn.“
Andieg köinun
- Hvað sem öllum nafnabreytingum líður
er það Margrét R. Bjarnason, sem flestir
þekkja, þótt Heinreksdóttir vinni vonandi á.
Og nafnið Margrét R. Bjarnason er líklega í
hugum flestra, a.m.k. þeirra sem þekkja
eitthvað til í blaðaheiminum, bundið Morg-
unblaðinu. Þú fórst ung á Moggann? Hvernig
kom það til?
„Ekki svo ýkja ung, ég var 23 ára. Maður-
inn minn var í námi í læknisfræði og ég sá
fram á að verða að vinna alllengi fyrir heimil-
inu. Ég hafði unnið skrifstofustörf frá lokum
stúdentsprófs og var orðin afar leið á þeim,
mér lá við andlegri köfnun í allri þessari rút-
ínu, auk þess sem launin hrukku hreinlega
ekki til. Þá var ekki námslánum til að dréifa,
- þeir sem ekki fengu stuðning frá foreldrum
sínum byggðu á vinnu makans, sem í þá daga
Nafn manns er eins og hver annar merki-
miði, sem aðrir setja á okkur; foreldrarnir ráða
skírnarnafninu en með eftirnafninu er verið
að merkja okkur einhverjum öðrum, - venju
legasl þeim, sem hefur forráð okkar í hendi
sér. Síðan er þad undir okkur sjálfum komið
að gefa þessum merkimiða inntak meö því
sem við erum og gerum. Þetta inntak breytist
ekki þótt breyttar aðstæður verði til þess að
breyta merkimiðanum. Geimvísindastöðin á
Canaveralhöfða í Florida hætti ekki að vera
geimstöð þó að hún væri kennd við John F.
Kennedy um árabil, - það tók aðeins smá-
tíma að venjast nafnbreytingunni, - en það
sem máli skipti var sú starfsemi, sem fram fór
í stöðinni og sá árangur, sem hún skilaði.
iNalnabreyiinpr
„En fyrst við erum að þessu á annað borð
skal ég gjarnan skýra þetta með nöfnin,"
heldur Margrét áfram og vísar með þessum
orðum til tregðu sinnar til að sitja „öfugu
megin“ í blaðaviðtali - en það er varla von að
aðrir skilji þá.tilfinningu en þeir, sem árum
saman hafa sjálfir verið spyrillinn.
„Faðir minn var skírður Sigurður Gunnar
Sigurðsson. /Fimm ára gamall missti hann
móður sína ,og fór í fóstur til móðursystur
sinnar, Maýgrétar Bjarnadóttur Rasmus,
sem gift var þýskum manni. Þau létu skíra
strák upp og gefa honunt nöfnin Heinrich
Konrad Rasmus. Hann.sem hafði verið kall-
aður Siggi'' til fimm ára aldurs,var eftir það
kallaöur Henni og undir því nafni var hann á
sínum tíma þekktur sem píanóleikari og laga
smiður ídans- og dægurlagaheiminum, auk
þess sem; hann var góður jassleikari, en jass-
inum ánetjaðist hann í Þýskalandi, þegar
hann var þar við nám upp úr 1930. Hann var
fermdur undir nafninu Hendrik og ber það
enn. ;
Foreldrar mínir skildu, þegar ég var hálfs
annars árs,og móðir mín giftist manni, sem
heitir Lárus. Við bjuggum þá í Skerjafirðin-
um og þar kölluðu kunningjarnir mig Grétu
Lárusar eða Grétu hennar Onnu, - sem var
nafn móður minnar. Hún dó, þegar ég var sjö
ára og þá for ég í fóstur til móðursystur
minijar, sem búsett var á Hjalteyri við Éyja-
fjörð, þarsem maður hennarSveinn S. Einars-
son verkfræðingur var verksmiðjustjóri síld-
arverksmiðjunnar þar. Meðal Hjalteyringa
gekk ég alltaf undir nafninu Gréta Sveins á
árunum 1944-49, en þá fluttum við til
Reykjavíkur. í gagnfræðaskóla gáfu skólafé-
lagarnir mér nafnið Mussa en ég var jafnan
skráð Rasmus, þar til að ég gifti mig, 1957. Þá
tók ég upp eftirnafn mannsins míns. Ég hafði
þá þegar skrifað mig Bjarnason, þegar við
vorum saman á ferðalagi, nýtrúlofuð, og
gerði ráð fyrir að þurfa að gera það aftur.
þegar hann færi í framhaldsnám, sem vænst
var. Auk þess tíðkaðist þetta þá enn, ef kon-
an hafði ættarnafn, meðai annars í fjölskyldu
hans;' móðir hans hafði borið eftirnöfn
tveggja eiginmanna, auk eftirnafns föður
síns. Mér var síst eftirsjá að Rasmusnafninu,
fannst það ankannalegt að sitja uppi með
.