Helgarpósturinn - 23.06.1983, Blaðsíða 20

Hlustað á A lene
Halvorson Mor-
is, sem rekur ráð-
gjafaþjónustuna
„Sjálfsþroska“ í
Seattle í Banda-
ríkjunum
Fimmtudagur 23. júní 1983 JpSsturinn
Harðstjórinn
„þú ættir að“
„Hafiði tekið eftirþví hvernig gert er ráð fyrir að við breytumst ekkert eftir að kom-
ið er á fullorðinsárin. Það er endalaust rœtt um hitt eða þetta þroskastig barnsins og
unglingsins. Svo verður barnið fullorðið og? Punktur! En auðvitað á ekki að setja
punktinn þar. Punkturinn má koma þegar við erum dáin, ekki fyrr. Því mannsœvin
er ekki annað en hvert skeiðið á fcetur öðru, þroskastig og kaflaskil. Það sem gerir
mína ráðgjöf frábrugðna öðrum er einmitt að ég vil taka tillit til breytinganna. Og sú
vinna, sem við kjósum að inna af hendi — hvort sem það er launað starf eða ekki —
á að vera í samrœmi við alla aðra þœttina í lífi okkar, vinnan á ekki að vera í einu ein-
angruðu hólfi og sjálfið, viðhorfin, getan í einhverju öðru. Þetta cetti allt að fara hönd
í hönd.
Sú sem talar heitir Alene Halvorson Moris.
Frá Seattle í Bandaríkjunum. Félagsráðgjafi
sem rekur sína eigin ráðgjöf: The Individual
Development Center. Sjálfsþroskastöð. Þau
ykkar sem haltíið að það sé bara eitthvað am-
erískt og bara eitthvað „félagseitthvað“ getið
óhrædd lesið áfram!
Fólk á
vegamótum
„Það eru einkum konur, sem sækja stöðina
heim. Karlmenn koma líka í æ vaxandi mæli
og það er ágætt! En upphaflega var þetta
einkum hugsað fyrir konur. Og þær eru í
miklum meirihluta þeirra 15.000, sem sótt
hafa námskeiðin síðan stöðin var stofnuð fyr-
ir 11 árum. Hvers konar konur? Ungar stúlk-
ur, sem ekki vita hvað þær eiga að gera við
menntun sem þær völdu sér meira fyrir tilvilj-
un en meðvitað, útivinnandi húsmæður, sem
eru ekki sáttar við að vinna bara fyrir pening-
um í einhverju starfi, sem þeim leiðist. Heima-
vinnandi húsmæður, sem þurfa að vinna til að
auka heimilistekjurnar en vita ekki hvert þær
eiga að snúa sér. Líka húsmæður, sem sitja
einar eftir í hreiðrinu eftir að börnin eru farin
að heiman. Fráskildar konur, sem allt í einu
þurfa að vinna fyrir sér. Útivinnandi konur í
ánægjulegu starfi, sem vilja reyna við stöðu-
hækkanir en þurfa að skipuleggja tilveruna
og auka sjálfstraustið til að geta sótt á dýpri
mið. Alla vega konur. Og svo karlmenn, sem
finnst þeir ósáttir við sína vinnu, hafa verið
reknir og eru að leita að einhverju öðru, karl-
menn sem segjast ekki fá neitt út úr lífinu,
karlmenn sem finna engan tilgang... Flest fólk
sem stendur á vegamótum og veit hreinlega
ekki hvert það á að snúa sér næst”.
Að kynnast
sjálfum sér
Alene er eiginkona lútersks prests og móðir
fjögurra barna. Heimilisstörfin voru hennar
vettvangur eftir giftinguna og allt til ársins
1969. Það ár sneru hjónin heim frá Borneo í
Asíu, þar sem hann hafði starfað sem aðstoð-
armaður kínverska biskupsins, hún við
menntaskóla á vegum kirkjunnar þar. Þetta
var á tímum Viet Namstríðsins og atburðirnir
þar sannfærðu. Alene m.a. um að nú þyrftu
konur að fara að taka á málunum, „þær eru
von mannkynsins um áframhaldandi líf á
þessari jörð“. Aftur á móti þekkti Alene af
eigin raun hversu erfitt það er fyrir konur að
brjótast til áhrifa. Móðir hennar Sigurjóna
(já, hún var íslensk og hálfsystir Halldóru
Bjarnadóttur) varð ung ekkja og þurfti að
fara að vinna fyrir sér og þremur dætrum .
„Leit hennar að atvinnu, sú mismunun, sem
hún varð fyrir sem kona og niðurlægingin sem
hún þurfti að þola höfðu mikil áhrif á mig, þá
fimmtán ára gamla“.
Og við heimkomuna frá Borneo lét hún til
skarar skríða. Hún nam félagsráðgjöf og
starfaði við háskólann í Washington ríki sem
slíkur til 1972. „Þá strunsaði ég út vegna þess
að ég fékk ver borgað en karlarnir i sömu
stöðu. Og stofnaði mína eigin ráðgjöf ásamt
vinkonu minni. Mitt markmið var — og er —
að auka virðingu kvenna fyrir sjálfum sér, fá
þær til að þykja vænna um sjálfar sig og
kynnast sér. Manneskjur, sem þekkja ekki
sjálfar sig öðlast ekki sjálfstraust og þær
treysta ekki öðrum heldur.
,,GuiöclóinIeg
óánægja“
Þetta gildir auðvitað jafnt um karla sem
konur. En þaðgildir þó miklu fremur um kon-
urnar. Bíðum aðeins með þær og höldum á-
fram með það sem ég sagði um vinnu. Með
orðinu vinna á ég ekki aðeins við launuð
störf, síður en svo. Ég segi stundum: það
þurfa allir að vinna og sumir þurfa að vinna
fyrir peningum. Vinna er það sem þú gerir.
Ekki bara til að hafa til hnífs og skeiðar. í fá-
tækum þjóðfélögum er Iíklega ein tegund
vinnu, sú að hafa utan á sig og í. En í ríku
þjóðfélagi eins og Bandaríkjunum og vænt-.
anlega á íslandi líka, eru gerðar aðrar kröfur.
Það kemur til mín fólk og segir sem svo: Mér
líkar ágætlega í vinnunni, ég elska konuna
mína, börnin mín eru yndisleg, húsið okkar er
fallegt en samt er ég eitthvað ósáttur við tilver-
una, ég er svo eirðarlaus eitthvað. Eða kona,
sem segir: maðurinn minn er dásamlegur,
heimilið okkar er notalegt, börnin mín eru
myndarleg en mér leiðist svo. Og þá hugsa ég
með mér: aha, þessi manneskja er á vegamót-
um í lífi sínu, hún er að fara af einu skeiði yfir
á annað og hún veit ekki hvernig hún á að fara
að því. Ástæðan er oft sú að hún þekkir sjálfa
sig ekki nógu vel. Hún veit ekki hvernig á að
bregðast við, hvað hún gæti gert næst. Og í
stað þess að loka augunum fyrir þessu nýja
skeiði í lífinu, eða forðast að viðurkenna að
um kaflaskil sé að ræða, þá er um að gera að
snúa tómleikanum upp i jákvæða reynslu.
Heilagur Augustus talaði um „guðdómlega ó-
ánægju“ — þá óánægju sem kemur huganum
til að hugsa hlutina upp á nýtt. Heimurinn var
skapaður úr kaos. Og það er einmitt það sem
ég reyni að hjálpa fólki við að gera!
Það er ekici nóg að segja bara: farðu og
gerðu eitthvað! Hvað skal gera er undir því
komið hvað þú kannt að gera og hvað þú
kannt að gera er kannski undir því komið
hvað þú kaust að læra að gera og það hvað þú
kýst er undir því komið hver þú ert!
Á hverjum þáttskilum í lífinu stendur mað-
urinn frammi fyrir því að taka ákvörðun. En
til að geta tekið ákvörðun þarf a.m.k. tvennt
að vera til staðar: þekking á sjálfum sér og
þekking á valkostunum sem eru fyrir hendi.
Þetta er það sem námskeiðin hjálpa fólki
með.
Bældir
hæfileikar
Og nú skulum við tala meira um konur! Má
ég vekja athygli þína á austurríska sálfræð-
ingnum Karen Horney. Hún var uppi á sama
tíma og Freud og vann raunar með honum. En
Karen var að því leytinu ólík öðrum lærisvein-
um Freud að hún var honum gjörsamlega ó-
sammála hvað snerti konurnar. Hún skrifaði
m.a. bók sem heitir Neurosis of Human
Growth — þá á hún við þau vandamál sem
fylgja þroskanum (og ekki bara barna heldur
fullorðna fólksins líkaj.Einn kaflinn í þessari
bók heitir: The Tyranny of The Should eða
Harðstjórinn „þú ættir að..!‘ sem er um kon-
ur. Karen heldur því fram að í hverjum og ein-
um búi viss hæfileiki, sem þarf að fá að þróast
og þroskast. Þessir hæfileikar eru bældir nið-
ur í konum, þeirra eigið sjálf fær ekki að mót-
ast vegna þess að þeim er stýrt af boðorðum
um það hvernig þær ÆTTU að vera. Konur
rembast við að búa til það sjálf, sem ætlast er
til að þær hafi, í stað þess að finna sitt eigið.
Og þetta sóar ótrúlega mikilli orku sem ann-
ars gæti nýst til betri hluta.
Ef við veltum þessu dálítið meira fyrir okk-
ur, þá gætum við til dæmis tekið orðið kona
og bætt við það þeim eiginleikum sem ÆTTU
að fylgja því: móðir, húsmóðir, falleg, snyrti-
leg, ekki of klár, ung, bakari, orðfá! í Ame-
ríku er boðorðið um fegurð og ævarandi ung-
dóm e.t.v. það sem hefur mest eyðileggjandi
áhrif á konur. Og niðurdrepandi.
En sem sagt, við reynum að hafa upp á
þessu sanna og eigin sjálfi og taktu eftir því að
það breytist, það er einmitt það sem er að
breytast og þróast og við hverja breytingu þarf
að átta sig á hlutunum upp á nýtt, ef vel á að
vera. Og það er kannski þess vegna sem fólk
kemur aftur á stöðina til okkar, við erum farin
að fá gamla viðskiptavini inn á nýjan leik og
þeir segja: nú þarf ég að setjast aftur niður og
skoða sjálfa mig og þá valkosti sem eru fyrir
hendi.
Saga af tón-
listarkennara
Námskeiðin eru þannig uppbyggð að þeim
er skipt í sex hluta. Sá fyrsti lítur á fortíðina
— hvað mótaði mig, hvaða atburðir skiptu
sköpum, hvað vildi ég helst? Næstu tveir hlut-
ar snúa sér að nútíðinni. Hvað er ég núna,
hvað er ég að gera, í hverju felst það starf, sem
ég inni af hendi, hvaða þættir þess falla mér
best, hvað get ég best? Og síðustu þrír hlut-
arnir horfa fram á við. Það er jú tilgangurinn;
að benda inn í framtíðina. Þær vísbendingar,
sem fortíðin gefur, verða að liggja til grund-
vallar þegar litið er fram á við.
Ég skal nefna dæmi, svona til að sýna þér
hvernig við tökum á málunum. Það kemur til
okkar tónlistarkennari í menntaskóla, karl-
maður. Hann hefur verið rekinn úr vinnunni.
Eins og aðrir. sem sækja námskeiðið, snýr
hann sér fyrst að því að skoða sjálfan sig, for-
tíðina. Hann þarf að fylla út spurningalista,
svara spurningum um barnæsku sína svo sem
hvernig fjölskyldan var, hvar hann var í syst-
kinaröðinni, hvernig þau bjuggu. Einnig hvað
hann langaði til að verða þegar hann yrði stór,
hvort einhver eða eitthvað hafi haft sérstök
áhrif á hann. Og um menntun, tómstunda-
störf, áhugamál og um það, hvernig augum
hann lítur sjálfan sig. Þetta er heimaverkefni
og felur í sér þó nokkra skriffinnsku. Ég er á
því, að einmitt það að þurfa að setjast niður
og skrifa, neyði fólk til að velta hlutunum
nánar fyrir sér og grafa dýpra eftir svörun-
um. Svörin eru síðan rædd, annað hvort í hóp
— það eru 10-20 í hóp eða í einkatím-
um. Þessu næst er gengið að nútíðinni.
Enn fær maðurinn spurningalista. Þar er
m.a. skrá yfir nokkur hundruð störf, ekki
stöður heldur sjálf störfin, t.d. telja, skrifa,
elda, skapa, vefa o.s.frv. Tónlistarkennarinn
okkar merkir við þau störf sem hann getur
gert, hann merkir líka sérstaklega við störf
sem hann gerir betur en gengur og gerist og að
síðustu merkir hann enn við þau þessara
starfa sem hann hefur gaman af að gera. Því
næst tekur hann þau störf, þ.e.a.s. þau sem
hann hefur gaman af og skýrir nánar hvers
vegna, hvernig hann hafi nýtt sér þá getu til
þessa o.s.frv.
Auðvitað var
hann relcinn
Nú, svo við höldum okkur við þetta dæmi
um tónlistarkennarann, það er reyndar raun-
verulegt dæmi — þá tekur hann sig nú til og
greinir það starf sem hann var í síðast: kennsl-
una. Hvað fól sú vinna í sér? Jú, hann þurfti
að stjórna kór, kenna í bekk, panta námsgögn
og hafa umsjón með fjárveitingu til tónlistar-
kennslunnar í sínum skóla og sat í kjaranefnd.
Hvar þurfti hann að nota menntun sína og
kunnáttu, hvar gekk honum best og á hverju
þessara sviða nutu hæfileikar hans sín? Við
þessa sundurgreiningu, sem fer fram skrif-
lega, kom í ljós að hann var færastur og naut
sín best við að skipuleggja námsgögnin, fjár-
málin og innkaupin! Það varð sem sagt Ijóst
hvers vegna maðurinn var rekinn sem kennari
— það rann upp fyrir honum sjálfum að sem
slíkur hafði hann verið á rangri hillu! Þessi
maður, þegar hann kom til okkar, var gjör-
samlega niðurbrotinn, skildi ekki hvers vegna
hann hafði verið rekinn og sá ekki fram á að
fá vinnu sem tónlistarkennari aftur. Tónlist
var þó hans fag. Það eina sem hann kunni!
Hann sá ekki, enda of örvinglaður til að sjá
mikið — að þá kunnáttu mátti nota á öðrum
sviðum, sem hentuðu persónu hans og
Iífsviðhorfum betur. Nú, í dag rekur þessi
sami maður blómstrandi tónlistarverslun, sel-
ur nótur og bækur um músík.
Þessi frásögn er auðvitað mjög einfölduð,
svona var þetta í mjög stórum dráttum. Allra
siðasti hluti námskeiðsins fer svo í að kanna