Tímarit lögfræðinga - 01.04.2012, Blaðsíða 107

0
[Dómstólar virðast] hafa slakað nokkuð á kröfum til sönnunar á umfangi
miska við kynferðisbrot og má telja að komin sé á dómvenja um að þol­
endur kynferðisofbeldis fái dæmdar miskabætur þótt lítil eða takmörkuð
gögn liggi fyrir um afleiðingar brotsins.82
Framangreind ályktun fær stoð í síðari dómum. Í héraðsdómn­
um sem birtur er í dómi Hæstaréttar frá 3. desember 2009 í máli nr.
312/2009, sagði til að mynda, en Hæstiréttur staðfesti niðurstöðu
dómsins um bætur:
[Er] takmörkuðum gögnum fyrir að fara sem varpa ljósi á hvaða tjóni
stúlkan hefur orðið fyrir. Dómstólar hafa oftsinnis áður slegið föstu að
kynferðisbrot séu í eðli sínu til þess fallin að valda brotaþolum miska.
Verða skaðabætur í þessu máli á grundvelli 26. gr. laga nr. 50/1993 ákveðn­
ar út frá slíkri forsendu og dómvenju á þessu réttarsviði.
Þá eru dæmi um að Hæstiréttur hafi skýrlega lýst yfir að engin
gögn lægju fyrir um afleiðingar en samt dæmt miskabætur sam­
kvæmt 26. gr., sbr. t.d. dóm Hæstaréttar frá 6. maí 2010 í máli nr. 31/2010
og dóm Hæstaréttar frá 16. september 2010 í máli nr. 93/2010, en í fyrr­
nefnda dómnum sagði:83
Að því er varðar kröfu um bætur til brotaþola úr hendi ákærða verður að
gæta að því að ekki liggja fyrir nein gögn um afleiðingar brotsins gagnvart
henni þó ljóst sé að það hafi haft áhrif á andlega heilsu hennar. Að þessu
virtu og atvikum máls að öðru leyti eru bætur til hennar ákveðnar 1.000.000
krónur …84
Framangreind nálgun er verulega önnur en sú sem á við um 4.
gr. skaðabótalaga, enda væri sem fyrr greinir ekkert hald í því fyrir
brotaþola að leita til dómstóla og krefjast bóta samkvæmt 4. gr. á
slíkum grunni, heldur þarf hann fyrst að afla matsgerðar sem sann­
82 Ása Ólafsdóttir: „Kynferðisbrot og ákvörðun miskabóta“, bls. 36. Sjá einnig Hjörtur O.
Aðalsteinsson: „Miskabætur fyrir kynferðisbrot gegn börnum“, bls. 194. Halda má því
fram að Hrd. 1999, bls. 295 (309/1998) hafi markað ákveðin þáttaskil hvað þetta varðar, en
þar tók Hæstiréttur fram: „Engra gagna nýtur í málinu um andlega líðan kæranda í kjölfar
þessa verknaðar utan skýrslna læknis og hjúkrunarfræðings á neyðarmóttöku vegna
nauðgunar og framburðar læknisins fyrir dómi. Ljóst er, að slíkur atburður og hér um
ræðir er til þess fallinn að valda þeim, sem fyrir verður, margvíslegum sálrænum erfiðleik­
um.“
83 Í síðarnefnda dómnum sagði: „Í málinu hafa engin sérfræðileg gögn verið lögð fram
um hverjar afleiðingar brot ákærða hafi haft á A. Að því virtu og að öðru leyti með vísan til
forsendna héraðsdóms verður staðfest niðurstaða hans um skaðabætur henni til handa“.
84 Sem dæmi um aðra nýlega dóma þar sem miskabætur samkvæmt 26. gr. eru dæmdar
án þess að sérfræðigögn um afleiðingar liggi fyrir má benda á dóm Hæstaréttar frá 12. maí
2011 í máli nr. 543/2010, dóm Hæstaréttar frá 25. febrúar 2010 í máli nr. 440/2009, dóm Hæsta­
réttar frá 17. september 2009 í máli nr. 19/2009 og dóm Hæstaréttar frá 27. nóvember 2008 í máli
nr. 139/2008.