Morgunblaðið - 22.01.1917, Blaðsíða 1

Mánudag
4, argangr
Ritstjórnarsími nr. 500
Ritstjóri: Vilhjálrcur Finsen.
Isaíoldarprentsmiðja
Afgrei

slusrri nr.
500
22.
jan. 1917
79,
tðhiblað
[> Gamla Bio
Landshöfðingjadæturna
Sjónleikur i 3 þittum
eftir skáldsögunni » Land»li?5fð >' gjadæturnar*
eftir Marika Stjernsted
Myndin er sænsk, efnisrík og snildar vel ieikinn af hinum
góðkunnu leikurum:
Lilli Becb
Rich. Lund Jolrn Eckuiann
R
Bifreiðin R. E. 21
:fæst ávalt um bæinn frá kl. 10 á motgnana til 11 á kvöldin, á kaífihú -
inu »Eden« við Klapparstig, sími 649.
Fastar ferðir til Hafnaifjarðar kl. 10, 1 og 6 þegar fært er.
Magnús Skaíttjeld.
bifreiðarstjóri.
OTJ.4 BIO
Dauði demants-kongsins.
Sjónleikur í 3 þáttum, leikinn af ágætis leikurum, þem:
Oíaf Fönss, Else Frölich,
Frú Fritz-Petersen, Hugo Bruun.
Leikurina bytjar í Astralíu innan um gull og gimsteina-
gröft Cowboyann2 og endar í demants konungsins skraut-
legu heimkynnum, þar sem hefndin hittir þann mann, sem
gleymdi, að ekki fæst alt fyrir gull og gimsteina.
Myndin er skrautleg og skemtileg frá upphafi til enda.
Tölusett sæti frá kl. 9—10.
Trímerki °L ^2
fengið framvegis á Nýja Landi.
$)ýrííéarupp6ét
6arnaRennara.
Út af umræðunum á slðasta bæj-
arstjórnarfundi um dýrtiðaruppbót
barnakennaranna, sem drepið er á í
Morgunbl. í dag, vildi eg mega benda
á það, sem hér segir, ef það skyldi
ekki hafa komið fram á fundinum:
1. Dýrtíðaruppbótin úr landssjóði
samkvæmt þingsályktuninni, er
samþykt var á nýafstöðnu auka-
þingi, greiðist að einsýyrir 1916.
2. Fjárveitinganefnd Nd. (og frá
henni kom tillagan) tók barna-
kennarana með vegna þess,hvem-
ig ástatt er um þá yfirleitt til
sjávar og sveita. En landssjóðs-
uppbót fá þeir einungis, par sem
þeir eigi fá uppbót annars stað-
ar frá (sbr. nefndarálitið) og að
eins að pvi leyti, sem þeir ekki
fá eða hafa fengið uppbót fyrir
greint ár.
Nefndin og sjálfsagt alt þingið
gekk sem sé út frá þvi, að sjálf-
stæðar stofnanir »opinberar«, ekki
ílzt voldug bæjarfélög, sæju hér sóma
sinn og greiddu dýrtíðaruppbót starfs-
ttiönnum sinum i samræmi við þings-
^iyktunina. Og fáum hefir vist komið
hugar, að hðýuðstaðurinn mundi
°ota sér það, að landssjóður og al-
^gi vildi hlaupa undir bagga með
^itn, er ekki qeta klofið dýrtiðina.
^ta baejarfélag á Barnaskóla Reykja-
Qr og kostar hann, enda er það
vel fært um það. En ekki þótti taka
þvi að vera að gera slikar einstakar
undantekningar, úr því að farið var
þetta lengra en landssjóði har bein
skylda til, þvi að barnakennarar eru
ekki hans starfsmenn.
Ef nú Reykjavíkurbær eða önnur
bæjar- eða sveitafélög t. d. ekki greiða
barnakennurum sínum ýulla uppbót
fyrir liðið ár, á landssjóður að greiða
það, sem á vantar en heldur eigi
meira. — Næsta alþingi, í sumar,
kemur föstu formi á dýrtíðaruppbót-
armálið, býst eg við, og mun þá
verða minst undirtektanna, eða hins,
ef það kemur í ljós, að þeir, sem i
raun réttri höfðu skylduna og alls áttu
úrkosta, ætla að nota sir framar allri
sanngirni hjálpfýsi þingsins og koma
str hjá að veita starfsfólki sínu sjálf-
sagða dýrtiðaruppbót.
Menn hafi það í huga — og bæj-
arstjórn Reykjavíkur ekki síður öðr-
um —, að alþingi hefir ekki tekið
ákvörðun, slíka sem þegar er gerð,
ýyrir petta ár o? ýramvegis og að vel
getur komið til máia að skylda bæjar-
félögin til þes.s að greiða sinum mönn-
um uppbót á launum, meðan dýr-
tiðin stendur.
20. janúar 1917.
Gísli Sveinsson.
þrándur í Götn sem andamiðill.
(Viðbót)
Bæta má þvi við samanburð minn
siðast, á tiliaun þeirra Þráodar til
sambands við »andaheiminn«, og
samskonar tilraunum einsog þeim
er hagað nú á dögum, að grindurnar
sem Þrándur sat fyrir innan, hafi
svarað til miðilsstúkunnar (cabinet),
þar sem miðillinn situr, stundum
bundinn svo að hann getui; sig ekki
hrært. Er slíkt gert í varúðar skyni,
en virðist annars helzt miða til þess
að koma í veg fyrir, að fyrirburð-
irnir geti orðið. Er tilraunum að
ýmsu leyti svo hagað sem ekki
mundi vera, ef menn skildu betur
hvað það er sem fram fer. Og það
mun sannast, að í iétt horf er máli
þessu ekki komið, fyr en tilraun-
irnar eru gerðar í því skyni að ná
sambandi við verur á öðrum hnött-
um, og tilraunamenn eru orðnir
lausir við þann hleypidóm, að slíkt
geti ekki átt sér stað. Athuganir
þær sem gerðar hafa verið, sýna al-
veg ljóslega, að samband við verur
á öðrum hnöttum hefir átt sér stað.
Til þess að ganga úr skugga um
það, þarf ekki nýjar athuganir, held-
ur nýjar og betri ályktanir en áður.
Og líklega verða ekki mörg ár þang-
að til einhver vísindamaður úti í
Evrópu eða Ameriku, dregur þá
ályktun sem er alveg sjálfsagt að
draga, vilji menn líta vísindalega
á þetta mál, að andafyrirbrigðin svo
nefndu, stafi af sambandi við lifandi
verur á öðrum hnöttum. En þegar
menn fara að vita það, þá fyrst
fer að koma skriður á þetta mál. Þá
munu koma fram líkamningar, sem
sjálhr segja að þeir séu framkomnir
fyrir áhrif frá öðrum hnöttum. Og
þegar þúsundir geta tekið þátt i til-
raununum, þá mun mega endurnýja
og bæta vitranahátíðir Forn-Grikkja.
Hér riður á, að menn séu ekki fyrir-
fram sannfærðir um það sem þeir
mega ekki vera sannfærðir um;
hinar merkilegustu leiðir til sannleiks
liggja oft i óvæntar áttir, og þesskonar
sannfæringar fyrirfram geta gert það
að verkum að menn finni þær aldrei.
Ekki skulu menn vera of fljótir
til þess að álykta, að það sem hér
er sagt miði til þess að svifta þá
þeirri huggun sem þeir hafa af sam-
bandi við framliðna, er þeir halda
að sé. Þegar komist verður á hina
réttu leið, mun koma betur i ljós
hvað þar er um að ræða.
En það virðist mega telja víst, að
með þeim skýringum og með því
tilraunafyrirkomulagi sem nú tíðk-
ast, eru menn ekki komnir á hina
réttu leið. Gæti menn að, hversu
framfarirnar í þessu »sambaudsmáli«
eru litlar. I aðalatriðum eru menn
ekki komnir lengra í skilningi á
fyrirburðum þeim sem hér ræðir um,
en fyrir þúsundum ára. Og margir
eru jafnvel í efa um að þesskonar fyrir-
burðir eigi sér stað, sumir alveg sann-
færðir um að þar sé ekki um ann-
að en svik eðasjálfsblekkingar að ræða.
Eiga þesskonar óvísindalegar efa-
semdir og óvísindalegar sannfæring-
ar sjálfsagt drjúgan þátt í því, að
miklu minna virðist kveða að fyrir-
burðunum nú á tímum, en á dög-
um Forn-Grikkja.
Við framfaraleysið i »andasa'm-
bandsmálinu< skulu menn svo bera
saman framfarir þær hinar merki-
legu, sem orðið hafa i rafsambands-
málinu, síðan Örsted og Faraday
komu mönnum þar á rétta leið.
En sú var tiðin að rafmagnsfyrir-
brigði voru talin yfirnáttúrlegir fyrir-
burðir, er boðuðu það sem gerast
mundi; og meðan svo var, jókst
ekki skilningur manna á þessum
efnum, öldum saman.
Aukin þekking hefir altaf miðað
að því að færa út svið hins náttúr-
lega, og leiða í Ijós ávalt meira og
margvislegra samband hlutanna á
milli; og svo mun verða hér. Þegar
menn átta sig á því afli sem starf-
ar í Hkamningum og öðrum »anda-
fyrirbrigðum«, munu framfarirnar
líffræði og lifernisfræði (Ethik) verða
miklu meiri og stórkostlegri en fram-
farirnar i rafmagnsfræði sem leitt hefir
af uppgötvunum Örsteds og Faradays.
Þegar menn fara að vita að það á
sér stað sem eg nefni bioradiation
og bioinduction (lifgeislan og lif-
aflsíleiðing), og þegar menn fara að
taka visindalega á þessum efnum,
þá munu þeir miklu betur en áður,
geta orðið samtaka verum annars-
staðar i heiminum, sem miklu lengra
eru komnar en mennirnir, og óefað
hafa mikinn hug á að hjálpa oss á
framsóknarleiðinni, ef vér kynn-