Morgunblaðið - 03.08.1952, Blaðsíða 7

r Sunnudagur 3. ágúst IS52
MORGUNBLAÐIÐ
Fr«inz von Papen ver gerilr PJóðverfas
1
r
ú heimsstyrjöldimiim hóðum ?
EINS og getið var ura hér í
blaðinu í s. 1. viku heíur hinn
gamli, harðsnúni, þýzki
stjórnmálamaður, Franz von
Papen, nýlega gefið ut endur-
minningar sínar. Hafa þær
þegar verið þýddar 4 ensku
og selst í 40 þús. eintökum og
fékk Papen um hálfa milljón
króna fyrir útgáfuréttinn að
þessari einstöku bók. Það virð-
ist vera orðin tízka meðaí upp-
gjafa stjórnmálamanna, og
hershöfðingja, þýzkra jafnt
sem bandarískra, er Ianga og
viðburðaríka æfi hafa lifað og
flestir séð sinn fífil fegurri að
gefa út endurminningar sin-
ar, segja skoðun sína á mönn-
um og málefnum í skýrum,
stórum og oft bitrum drátt-
um. Baron von Schweppen-1
burg, sem mun verða einn af
foringjum hins nýja þýzka |
hers hefur nýlega gefið út
bókina „Hin erfiðu ár“, þar
sem hann skellir allri styrjald- ]
arskuldinni á Hitler og kveð-
ur hann hafa valdið blóðsút-1
hellingum heimsstyrjaldarinn- ]
ar. — Von Rundsted hershöfð-
ingi var látipn laus úr dýfliss-
unni fyrir 3 árum og hefur
hann selt brezku útgáfufyrir-
tæki réttindin að væntanleg-,
um minningum sínum, og ihn-
J an skamms kemur út bókin
„Dagbækur Rommels". Þeir
herforingjarnir Guderian,
) Halder, Speidel og Student
( hafa og þegar ritað sínar minn
ingar og þrjú útgáfufyrirtæki
1 berjast nú um réttínn að
minningum S. S. foringjans
: fræga, Scorzenys. Þar sem hin
j um þýzku herjöfrum tókst
ekki að sigra heiminn á víg-
völlunum, virðast þeir aftur
■ á móti á góðri leið með að
j sigra á bókamörkuðum allra
1 landa með litskrúðugum og
; harðskeyttum endurminníng-
j um sínum um merkustu at-
[ burði veraldarsögunnar hin
síðari ár.
r
RÓTLAUS JÚNKARI
Hinn aldni hermaður, stjórn-
málamaður, ríkiskanslarí og ráð-
herra, Franz von Papen, kominn
af saltgröfurum frá Werlhéraði
í Westfalíu í Þýzkalandí, sem
fyrst var getið í sögu landsins
1263, og unnu sig síðan tii tign-
ar og prússneskra mannvirðihga,
er einhver sérstæðasti persónu-
leiki vorra tíma, óhappamaður
ef til vill, en hefur þó aðeins
átt eitt markmið í lííi. sínu og
eina hugsjón: Að þjónS föður-
landinu, keisara sínum og kirkju.
Því ók líf hans og rökheinaur all-
ur út af teinum hinnar veglausu
stjórnmálabaráttu þegax myrkur
Og öngþveiti eftirstríðsáranna
lagðist yfir „ Das Vaterland“ og
enn rótlausari varðhannsemhinn
gamli þýzki heraðall, þegar húsa-
málarinn Hitler tók völdín. Von
Papen skýrir svo frá í endur-
minningum sínum, að hinír þýzku
herforingjar hafi allt frá því, er
þeir komu ungir að árum í þjálf-
aðar fylkingar hersins, verið
vandir á að virða heiður föður-
landsins og liðssveitar sinnar öllu
ofar, að þeim hafi verið kennt að
hugsa sjálfstætt, taka eigin á-
kvarðanir í skjótu bragði og láta
ekki leiðast af neinum annar-
legum stjórnmálasjónarmiðum.
Þetta uppeldi allt hafi Hitler eyði
lagt, er hann vildi leggja herinn
undir vilja sinn, og gerði sjálfan
sig að æðsta manni þýzka her-
foringjaráðsins. Það var ávallt
Ijóst, að togstreita mikíl stóð
iriilli Hitlers annarsvegar og hers
íns hinsvegar, er hundsaði hin
nazisku fræðilögmál og æsi-
fengnu Rosenbergguðspjöll, en
baráttan endaði með sigri Hitiers
og Görings. Vilji þýzka heríor-
íngjaráðsins var ávallt sá einí að
hefna ófara fyrri heimsstyrjald-
Ur endurminningum „gamla refsins44
arinnar, og það hugði í einfeldni
sinni að Hitler væri maðurinn
til þess að afla fylgis meðal
þjóðarinnar til stríðshalds, ef
herforingjaráðið sæi siðan fyrir
vopnunum t.il þess að lemja á
óvininúm — Jóni Bola.
IIÚSAMÁLARINN
HEILLAÐI ÞJÓDINA
En hið íhaldssama, varkára,
herforingjaráð hafði aldrei þekkt
menn með slíku hugarfari sem
austurríska málarann með svarta
skegghýjunginn og það reiknaði
ekki með hinum ofsafengna fram
ferði hans eða hinni örskjótu
fylgisöflun meðal þýzku þjóðar-
innar í brimsjóum hörmungaár-
anna fyrir 1930. En það var einnig
feyra í sjálfum kjamanum, menn
eins og Kurt von Schleicher hers
höfðíngi og kanslari Þýzkalands
á eftir Papen, og Blomberg hers-
höfðingi gengu yfir til hinna
herbúðanna og sviku ætt sína og
erfðavenjur. Það kom líka að
þeirri stunda að herforingjaráð-
ið þoldi Hitler ekki að draga sig
lengra á asnaeyrunum og gerði
samsæri gegn lífi hans og upp- |
reisn, gegn stjórnarfari og stríðs- ’
rekstri nazistanna, svo sem hinn
bráðsnjalli yfirforingi leyniþjón-
ustu Þýzkalands (Abwher) Wil-
helm Canaris, flotaforingi, er
Himmler tók við störfum af, síð-
ast i stríðinu. Samsæri þetta ,
vakti féikna athygli þótt öll ráða-
gerðin mistækist.
IIERINN OG HIRÐLÍFIÐ
VARÐ HANS SKÓLI
En að öllu þessu verður kom-
ið síðar og birtir kaflar þeir, sem
Papen ritar um samsærið frá
fyrstu hendi, en hann var einn
Síðan gekk Papen til samstarfs
við Hitler og varð varakanslari
í fyrstu ríkisstjórn hans árið 1933.
En Papen var enginn nazisti,
aðeins hentistefnumaður, jafnvel
meiri en sjálfur Talleyrand.
Þegar Papen hélt hina kunnu
Marburg ræðu sína, þar sem hann
réðst á nazistaflokkinn fyrir
frelsisskerðingu hans í landinu
var hann sviftur öllum völdum
og hreinsað til í kringum hann,
en hann slapp sjálfur við líflát,
og átti það vafalaust að þakka
Húidenburg forseta. Seinna varð
Papen þó sendiherra lands síns
í Vínarborg, á þeim tíma, er Aust-
urríki var innlimað í Stór-Þýzka-
land og á stríðsárunum gegndi
hann sama embætti í Ankara í
Tyrklandi. Þar tókst honum að
koma því til leiðar, að landið
fór elcki í styrjöldina með Banda-
mönnum, heldur var hlutlaust.
Von Papen var sýknaður í
verða allir að bera sinn skerf af
ábyrgðinni á valdatöku Hitlers án
nokkurrar undantekningar. í stað
þess að velta sökinni yfir á ann-
arra herðar skulum við viður-
kenna villur okkar til þess að
forðast að gera sömu skyssuna
tvisvar. j
\
HIÐ VIÐBURÐARIKA
LÍF MITT
Það hefur sannarlega margt og
undarlegt á daga mína drifið á
langri ævi og þegar mér koma
í hug hinar furðulegu andstæður
samslungnar lífi mínu, þá er mér
ljóst hve vel ég hlýt að hafa
legið við alls kyns áróðurssögum,-
Ég hefi staðið á tindi mannvirð-
inga þessa heims sem. kanslari
lands míris og sokkið til þeirrar
svívirðingar að sitja í fangabásn-
um í Nurnberg sem hinn svart-
asti stríðsglæpamaður. Ég þjón-
aði föðurlandi mínu nær því f
hálfa öld og hefi eytt flestum ár-
unum síðan frá styrjaldarlokum
i svartholi. Ég er ásakaður fyrir.
Núrnbergréttarhöldunum eftirl að verið skeleggur fylgis-
stríðslokin, ásamt þeim Fritsch maður Adolfs Hitlers, en-samt)
og dr. Schatch, en landar hans sem aður stóð nafn mitt ofarle.ga
dæmdu hann aftur á móti í fang-1 a hreinsunar]ista Gcstapo ölf
Von Papen í Englandi 1903.
réðu, eða stofuvitringur án þeirr- !
ar herkju, er hið prússneska þjóð
félag aldamótaáranna krafðist af
efnilegum ungum manni. Þannig
sameinaði hann hina tvo kosti og
beztu þekkingu, er vænleg var,
og brátt var hann sendur til (
Washington, árið 1913 og gjörð-
ist þar hermálafulltrúi við sendi-
ráðið þýzka. Því starfi gegndi
hann til ársins 1915, er hann
hvarf heim til Berlínar og tjáði
keisaranum og herforingjaráðinu
þá skoðun sína, að ef kafbáta-
hernaðinum á Atlantshafi, sem
elsi fyrir samstarf hans við1 stríðsárin’ °§ Þeir heiðursmenri
Hitler. Úr dýflissunni kom hann komu f jölmörgum samstarfsmónrt
1949.
UR ENDURMINNINGUNUM
um Iriínum fyrir kattarnef. Helm-
ing æfi minnar hefi • ég klæðst
einkennisbúningi hermannsins 0«S
Hér fer á eftir hluti úr fyrsta farið. á mis við dauðann á ota»
kafla bókarinnar:
vígvöllum fyrir ókennilega hjálpi
Ég vil enn leggja áherzlu verndarengils míns, en slaþp svO
á, að þessi bók er ekki rituð í með naumindum frá leigðri morð
þeim tilgangi að afsaka sjáifan hendi: er varPaði að mer. russn
mig eða gjörðir mínar. Ég hefi nesiíri sprengju.
gjört margt misráðið og vanhugs- *
að um dagána, en sökum mann- RANGLÆTI HEIMSINS *
orðs og heiðurs fjölskyldu minn- J Og andstæðurnar ganga enrf
ar hlýt ég að leiðrétta hroðaleg- fram í hópum. Ég hefi alla tí$
ustu missagnirnar og lygarnar,1 verið ákafur konungssinni, ei*
sem á mig hafa verið bornar. | varð þó að þjóha lýðveldi langa
Ef við lítum hlutlausum aug- ‘ hríð. íhaldssamur er ég að eðli
um á þær staðreyndir, sem fyrir 0g úpplagi, en var þó ásakaður
liggja, hlýtur málið að horfa um að hafa verið skósveinnr
mjög á annan veg. En það skipt- Hitlers og einræðisskoðana hans.
ir mig í rauninni ekki svo miklu. Kcá æsku var ég fylgjandi ’þýóð-
Nú þegar ellin hefur tekið að félagsframförum og umbótum, eir
færast yfir og ævirökkrið að var þó álitinn fjandmaður hihna
nálgast, eftir nær þriggja manns- vinnandi stétta.
aldra líf, þá þykir mér mestu
skipta að heimurinn skilji í raun
og sannleik
FENGU BANDAMENN
HITLER VÖLDIN?
Eftír að é$
hafði barjzt álla mína ævT fyrir
því að tryggja Þýzkalandi sterka
aðstöðu í Mið-Evrópu, þá má ég
nú magnlaus sjá þá hryggðarsjón,
að helmingur lands míns Jiggi
undir .austrænni áþján og ógn-
Það eru ekki margir, er virð- arstjórn. Eldheitur og sannfærð-
ast gera sér grein fyrir, að Hitler
var í rauninni aðeins afleiðing
hegningarákvæða Versalasamn-
ingsins. Það liðu áratugir áður en
sagnfræðingar urðu loks sam-,
mála um að Þýzkaland var fjarri
því að eiga eitt sök á fyrri heims-
styrjöldinni. Við lifðum árum'
ur kaþólikki var ég, en þó álit-
inn verkfæri hinnar guðlansustU.
stjórnar síðari tíma.
■ ,
ÞYZKI HERINN
FRIÐSAMUR
Síðan segir von
Papen uns
saman með sektaítilfinningu á heimsstyrjöldina fyrri:
sinninu í maðksmognu þjóðfélagi| — Mikill og útbreiddur mis-
Papen á fundi þýzkra þjóðernissinna 1933. Frá vinstri: Hugenberg,
ráðherra, von Papen, varakanzlari og von Seldte, ríkisráðherra. —
af þeim er á ráðin lögðu, þótt
hann slyppi frá dauðanum sem
ávallt, gæddur hinum níu lífum j
kattarfns.
Franz von Papen fæddist árið
1879, og valdi sér hermennsk-
una að ævistarfi þegar í æsku.
Hann Var brátt tekinn í her-
foringjaráðið þýzka sem ungur
kapteinn, eftir að hafa staðizt
mikil og erfið úrtökupróf í
þyngstu herskólum landsins. Ung
| ur var hann valinn úr herskól-
anum til þess að þjóna sem hirð-
sveinn Vilhelms 2. Þýzkalands-
keisara, og hafði þá kynnzt hirð-
' siðum óg hirðlífi því, sem hann
' varð svo alvanur síðar á ævinni,
| er hann gjörðist hinn gljástrokni
' diplomat, mjúkmáll og óaðfinn-
[ anlega klæddur. En herinn mót-
aði skapgerð Papens; hann varð
j enginn aukvisi, er héngi í pils-
földum hofróðanna sem á bak við
bitnaði jafnt á bandarískum skip-
um sem öðrum, þótt landið væri
enn hlutlaust, væri ekki hætt
þegar í stað, myndu Bandaríkin
brátt segja Þýzkalandi stríð á
hendur. En Papen talaði fyrir
daufum eyrum, og því fór sem
hann hafði sagt fyrir, að Banda-
rikin hófu striðsþátttökuna árið
1917.
NÆR LÍFLÁTI í ÓLGUSJÓUM
NAZISTA
Eftir styrjöldina sagði Papen
sig úr hernum, gerðist þingmað-
ur fyrir sveitahérað sitt og gekk
í Miðflokkinn svonefnda, (Zentr-
um). Hann skýrir í bók sinni frá
hrörnuú Weimerlýðveldisins, og
stjórnmálabaráttu sinni, sem end-
aði með því, að hann varð kansl-
ari landsins, skömmu áður en
Hitler tók völdin og var Göring
þá þegar orðinn forseti þingsins.
fátæktar, dýrtíðar og kreppu, er skilningur ríkir um árásaílineigð
orsakaðist mjög af hinum háu og landyinningaþorsta þýzka
skaðabótakröfum Bandamanna hersins. Ég get sagt það meðl
eftir fyrri heimsstyrjöldina.1 góðri samvizku að aldrei varð ég
Snjallari pennar en minn hafa var við neitt slíkt. Þjálfun okkar
lýst hinu efnahagslega kviksyndi, (herforingjanna) og menntún ðlf
er þýzka þjóðin brauzt um í á ( hlýtur að hafa verið keimlík þ\i
þessum árum, atvinnuleysinu, fá- J sem foringjar annarra landa
tækt millistéttanna og skipbroti hlutu; og okkar eina markrnið
hinna kristnu trúar og siðferðis-
'kenninga.
Hitler og hreyfing hans voru í
og ætlun var að vernda og við-
halda hinni nýfengnú eihingu
Þýzkalands og hindra utanaðkom
á því áttu sigurvegararnir helzt
sökina.
NAZISTAR ÁTTU FYLGI ’
ÞJÓÐARINNAR
eðli sínu svörun og mótvægi gegn 1 aridi árásir. Árásargjarn hemað-
hinni tærðu ógn vonleysisins, en ( arhugur er ein af þessúm héild-
kenndu fullyrðingum, er' engr
stoð eiga sér í raunveruleikan-
um. Þegar ég varð að hverfa frá
Berlín síðustu tvö árúv sem ég
hlaut hetíþjálfun, tók nýliðadeild-
Hitler tók völdin í Þýzkalandi1 in tvisvar á ári þá'tt. í hergcng-
s*m kanslari með atkvæðum'1 uhhi fyrir Keisarann. Það va®
40% þjóðarinnar. Það á sér eng- ] hrífandi sjón að sjá hina upplit-*
an stað í sannleika og staðreynd- ] uðu og geiruðu fáftáböT'gr'forn-
um, að fylgi hans og valdataka fráegu herdeildanna boi'na fyrií,
hafi stafað af svikabruggi örfárra yfirmann þýzlca hersins, en ekki
„stóriðjuhölda, hernaðarsinna og hygg ég að tilfinningar 'tikkar
staurfjötraðra íhaldsmanna“ eins hermannanna á því Jaugnabliki
og dómsorðin frá Nurnherg kusu hafi verið aðrar en annarra þjóðu,
að nefna það. Þýzku stjórnmála- hermanna undir svipuðum kring-*
flokkarnir frá Weimartímabilinu, j umstæðum. „■/ J
hægri flokkar jafnt sem vin'stri,
'í'ramhalc! á bls. 8. j