Dagblaðið Vísir - DV - 20.12.2002, Blaðsíða 18

18
Menning
Óður til öræfa
Hópur listamanna býður til sól-
stöðuhátíðar á Austurvelli á morg-
un kl. 17 og fram eftir kvöldi. Rithöf-
undar,' tónlistarmenn, fræðimenn,
leikarar, ljósmyndarar, myndlistar-
menn og fleiri leggja dagskránni lið
með ávörpum, tónlistaruppákom-
um, hugvekjum, stuðvekjum og
óvæntum gjörningum. Myndbönd
listamanna og ljósmyndir af nátt-
úruperlum hálendisins lýsa upp
Austurvöll. Blíðfmnur kemur í
heimsókn, trúðar skemmta og hin
eina og sanna Grýla kynnir atriðin
að sínum hætti. Myndbandasýning-
ar í gluggum við Laugaveginn frá
Hlemmi niður á Austurvöll.
Glæsilegar og
fróðlegar
Skjaldborg hefur
gefið út þrjár bækur
i ritröðinni Skoðum
náttúruna. Fjallar
ein um bjöllur og tít-
ur, önnur um
kóngulær og sú þriðja um úlfa. í
bókunum er gerð grein fyrir dýrun-
um á fræðilegan og þó lifandi hátt
eins og hæflr ungum lesendum í
traustum texta og fjölda mynda,
bæði frábærra ljósmynda og glöggra
skýringarmynda. Fylgst er með lífi
dýranna frá fæðingu, lífsháttum
þeirra og lífsbaráttu, og gefin inn-
sýn í alla þeirra leyndardóma.
Jen Green skrifar bækurnar
Bjöllur og títur og Úlfar en Barbara
Taylor Kóngulær. Örnólfur Thor-
lacius, Gissur Ó. Erlingsson og
Bjöm Jónsson önnuðust þýðingar.
Lófalestur
Bókin um lófalest-
ur - ásamt leyndar-
dómum indverskrar
túlkunar á þumal-
flngrinum - eftir Ric-
hard Webster er kom-
in út hjá Skjaldborg í
þýðingu Atla Magnús-
sonar. Webster er
Nýsjálendingur sem hefur verið
ástríðufullur áhugamaður um lófalest-
ur síðan hann var barn. Hann hefur
kynnt sér listina með því að ræða við
lófalesara um allan heim og lesið
hundruð bóka um hana, og nú hefur
hann safnað þekkingu sinni í þessa
bók sína.
Webster segir að það sé dásamleg-
ur og ótrúlega gagnlegur eiginleiki
að geta lesið í lófa, meö því geti
maður hjálpað fólki að rata rétta
braut og aukið vinsældir sinar til
mikilla muna. Segir á bókarkápu að
maður geti byrjað aö lesa í lófa
strax og maður hefur lesið fyrsta
kaflann og að loknum lestri geti
maður farið að gera gagn.
Skýringarteikningar fylgja
hverju atriði í bókinni.
Mannkúna
dreymir
Mannkýrin sem
dreymir mennska
drauma er fallega
útgefin ljóðabók
eftir Kjartan Jóns-
son með litmynd-
um eftir Þorgeir
Óðinsson. Margt er
þar líka skemmti-
lega ort, ekki síst karllæga samfara-
ljóðið „Testósteron eða ómarkviss
tilbrigði við klifun eða 70 sagnir og
37 samtengingar" sem hefst á þess-
um létta forleik:
Kíma og kurra, kurra og kíma,
kurra, kurra og kíma.
Klœmast og kitla og kitla og klœmast,
kitla, klœmast og kitla.
Fálma og fnœsa.fnœsa ogfálma,
fálma, fálma og fnœsa ...
En þá er leikurinn farinn að æsast.
Höfundur gefur bókina út sjálfur.
Bókahappdrættið
Dregið hefur verið í Happdrætti
Bókatíðinda fyrir 20., 21. og 22. des-
ember og komu þessi númer upp:
34.179, 39.546 og 86.644.
Þeir gera okkur tilboö sem viö getum ekki hafnaö
Pétur Grétarsson og Steef van Oosterhout æfa sig.
Ein lítil næturmúsík
15:15 hópurinn lýkur tónleikaröð haustsins með
ókeypis næturtónleikum á vetrarsólstöðum
Nokkrir aðstandenda 15:15
tónleikaraðarinnar ætla að
blása á tímasetninguna sem
felst í heiti raðarinnar og bjóða
til tónleika kl. 22 annað kvöld í
Borgarleikhúsinu. Þetta er
djarft tiltæki en kemur til af
verkunum sem flutt verða, eink-
um þó einu þeirra, Dream
Sequence eftir Bandaríkjamann-
inn George Crumb. „Þetta er
næturmúsik, eins og nafnið
bendir til,“ segir Pétur Grétars-
son, „því mann dreymir aðal-
lega á nóttunni, er það ekki?“
En áætlunin er raunar mun
víðtækari en svo. Þessir tónleik-
ar eru á vetrarsólstöðum þegar
nótt er lengst en þeir kallast á
við tónleika sem verða haldnir í
Bókmenntir
vor á vegum sömu aðila, í þann
mund sem nótt verður styst á ís-
landi. Þá verður leikin tónlist
kennd við Jónsmessunótt.
Vilja hlýindin áfram
Tónleikarnir verða á Nýja
sviði Borgarleikhússins undir
yflrskriftinni Næturtónleikar á
vetrarsólstöðum. Flytjendur eru
Steef van Oosterhout, Pétur
Grétarsson, Eggert Pálsson,
Snorri Sigfús Birgisson og gest-
ir þeirra.
„Auk Crumbs ætlum við að
leika tvö verk eftir japanska
tónskáldið Toru Takemitsu,
annað er „Litany", sem Snorri
Sigfús Birgisson leikur á píanó,
en hitt er „Rain Tree“ fyrir þrjá
slagverksleikara, það leikum
við vegna þess hvað það hefur
rignt mikið undanfarið," segir
Grétar.
- Ekki viljið þið þó að það
rigni meira? spyr blaðamaður
sem er að norðan.
„Jú, viö viljum halda þessum
hlýindum,“ svarar Grétar
ákveðinn. Svo bætir hann við:
„Þú verður að taka fram að við
bjóðum fólki á þessa tónleika.
Slagverkshópurinn Benda gerir
Reykvíkingum og nærsveitar-
mönnum jólatilboð sem ekki er
hægt að hafna! Enda munum við
leika kyrrðarmúsík sem er gott
mótvægi í jólastressinu."
Þá er bara að fjölmenna.

Poppmúsík í Píkumýri
í Rokkað í Vittula eftir Mikael
Niemi birtist nýtt land í sænskum
og norrænum bókmenntum. Sögu-
sviðið er Tomedal í Norður-Sví-
þjóð, landsvæði sem bæði menn-
ingarlega og landfræðilega liggur
á mörkum Finnlands og Svíþjóð-
ar. Matti, söguhetja og sögumaður
bókarinnar, elst upp í bænum
Pajala í hverflnu Vittulajankká
eða Pikumýri sem þiggur nafn sitt
af frjósemi íbúanna.
í Tomedal koma saman margs-
konar menningarheimar og mörg
tungumál: sænska, finnska, sama-
mál og hin sérstaka Tornedals-
finnska. Tornedal er alger útnári
frá hinni stóru Svíþjóð og þetta
finna íbúarnir á sjálfum sér. í
skólanum læra börnin landafræði
þar sem heimkynni þeirra eru
vart til, sögu þar sem þeirra er að
engu getiö. Þetta endurspeglast
svo i tungumálinu: „Við höfðum
flnnskan hreim án þess að vera
Finnar, sænskan hreim án þess
að vera Svíar,“ segir Matti um
Tomedalsbúa (51). Viðbrögðin við
þessari útskúfun eru fyrst og
fremst andúð á Suður-Svíþjóð,
bókmenningu hennar og lærdómi.
Rokkað í Vittula á ýmislegt
sameiginlegt með íslenskum
skáldsögum á níunda áratugnum,
ekki sist trilógíu Einars Más Guð-
mundssonar sem hófst með Ridd-
urum hringstigans. Þetta er
strákabók. Hún segir frá uppvexti
sögumannsins Matta og Niila vin-
ar hans, hvernig rokkið kemur til
Vittula í kjölfar malbiksins og nú-
tímans og hvernig ekkert verður
eins og áður. Eitt af þvi sem gerir
Rokkað í Vittula áhugaverða er
hversu algerar andstæðumar eru.
Tomedal er samfélag án bók-
menningar og lista. Þess vegna
verður sprengingin þegar rokkið
heldur innreið sína líka öflug og
umbyltingin fyrir söguhetjurnar
alger.
Foreldrar þeirra, og þá einkum
feðumir, búa í kyrrstæðum heimi
erfiðisvinnu, ættardeilna og skýrt
afmarkaðra kynhlutverka. Lif
þeirra snýst um að vera ekki
„knapsu" eða kvenlegir. Þetta er
heimur þar sem allt er á hreinu,
manngildi er mælt eftir drykkju-
þoli, dugnaði við skógarhögg og
þaulsetu 1 gufubaði.
Eftir að Matti og Niila taka sér
rafmagnsgítar í hönd í stað axar-
innar verður ekki aftur snúið,
enda þótt uppgjörið verði aldrei í
bókinni sjálfri er ljóst að gjáin
milli nútímans, rokksins, og
heims feðranna verður aldrei brú-
uð.
Líkindi Rokkað í Vittula við
þær íslensku skáldsögur frá ní-
unda áratugnum sem áður voru
nefndar nær ekki bara til efnis-
ins. Ef lýsa á stíl og frásagnarað-
ferð Niemis er freistandi að grípa
til klisjunnar „frásagnargleði".
Sumir kaflamir eru óborganlegir,
gróteskir en þó bornir uppi af
næmri skynjun á umhverfinu og
áhrifunum sem það hefur á hinn
unga Matta. En eins og kemur
fram í mögnuðum upphafskafla er
þessi frásagnargleöi dýrkeypt, og
til að geta fært reynslu nútíma-
væðingar Vittula í sögu þarf sögu-
maður bæði að yfirgefa heim-
kynni sín og leysa höfuð sitt með
sérkennilegum hætti.
Þýðing Páls Valssonar er fyrir-
tak. Ég las bókina fyrst á sænsku
þegar hún kom út og hún hefur
frekar batnað síðan, hvort sem
það skrifast nú alfarið á reikning
Páls eða ekki.
Jón Yngvi Jóhannsson
Mikael Niemi: Rokkað í Vittula. Páll
Valsson þýddi. Forlagiö 2002.
FÓSTUDAGUR 20. DESEMBER 2002
___________________________DV
Umsjón: Silja Aðalsteinsdóttir silja@dv.is
Listavaka í
Bankastræti
Kl. 14 á morgun hefst
viðamikil listavaka í
Bankastræti 5 þar sem nú
stendur yfir myndlistasýn-
ing Bryndísar Brynjars-
dóttur, Elsu Sofflu Jónsdóttur, Hilmars
Bjarnasonar og Þórdísar Þorleiksdóttur.
Þar koma fram Iris Antonía Hafsteinsdótt-
ir, sem kynnir bók sína,
Ekki segja frá (kl. 14),
Björn Thoroddsen og
Tómas R. Einarsson sem
leika lög af nýjum diskum
sínum (kl. 15). Báðir ætla
svo tónlistarmennirnir að
leika saman djass af flngr-
um fram.
Kl. 17 leikur Hörður
Torfason lög af diski sínum, Bergmál
71/02. Kl. 20.30 ætlar Thor Vilhjálmsson að
árita skáldsögu sína, Sveig, og lesa vel val-
inn kafla úr henni. Að lokum flytja Rúnar
Þórisson og Hinrik Bjarnason lög af disk-
inum Duo de mano.
Dagskráin verður tæmd kl. 22 en mynd-
listarsýningunni lýkur 23. desember. Hún
er opin mán.-laug. kl. 13-18.
Að alast upp aftur
ÓB ráðgjöf hefur geflð
út uppeldishandbókina
Að alast upp aftur -
Annast okkur sjálf, ann-
ast börnin okkar, eftir
Jean fllsley Clarke og
Connie Dawson. Eru
höfundarnir meðal
þekktustu og virtustu
uppeldisfræðinga Vest-
urlanda. Helga Ágústsdóttir þýddi.
Bókin tekur kerflsbundið fyrir uppeldis-
hlutverkiö allt frá meðgöngu til fullorðins-
ára í fjölmörgum stuttum köflum sem
fleygaðir eru sögum einstaklinga. Áhersl-
an er alltaf á að aldrei sé of seint að snúa
frá villu síns vegar og raunar eigi fullorð-
ið fólk að vera vakandi fyrir því að breyta
og bæta hegðun sína og þar með lífsmunst-
ur. Aldur og þroskastig bama eru kortlögð
ítarlega og fjallað um þarfir samsettra fjöl-
skyldna og ættleiddra barna. Tekið er á
samskiptum foreldra innbyrðis og þeim
vaxandi vanda sem ofdekur bama er orðið.
Vigdís Finnbogadóttir ritar formála að
bókinni.
Tafl fyrir fjóra
Skáldsaga Birgittu
H. Halldórsdóttur í ár
heitir Tafl fyrir fjóra
og hefst á sólarströnd
þar sem íslenska lög-
reglukonan Anna verð-
ur vitni að nauðgun og
bregst hetjulega við.
Þegar heim kemur úr
fríinu er hún send til
þorpsins Sandeyrar til
að rannsaka morðmál, en þar varð hún
sjálf fyrir hrottalegri nauðgun á unglings-
aldri. Málið sem hún á að rannsaka virðist
liggja ljóst fyrir en Anna kemst að því að
fátt er eins og það virðist við fyrstu sýn.
Birgitta hefur glatt aðdáendur sína með
bók á ári í tuttugu ár og ekki verða þeir
sviknir af þessari rammíslensku glæpa-
sögu. Skjaldborg gefur bókina út.
Skírnir
Hausthefti Skírnis er
komið út og er megin-
efni þess fjórar greinar
um ljóðagerð fyrri alda.
Guðrún Nordal ræðir
myndræna hugsun og
framsetningu drótt-
kvæða og ber saman við
myndlist miðalda,
Sverrir Tómasson skrif-
ar um kvæðið Noregs
konunga tal, Margrét Eggertsdóttir skil-
greinir íslensk landlýsingarkvæði á lær-
dómsöld og Aðalgeir Kristjánsson skrifar
um skáld Nýrra félagsrita. Meðal annarra
greina má nefna að Jón Karl Helgason
skrifar um eignarhaldið á íslenskri menn-
ingu Sigurðar Nordals, Már Jónsson íjallar
um greinasafn Stefáns Karlssonar og Úlf-
hildur Dagsdóttir um skáldsöguna Með
titrandi tár eftir Sjón, en hún hlaut Menn-
ingarverðlaun DV í bókmenntum í ár.
Skáld Skírnis er Bragi Ólafsson en mynd-
listarmaður Skímis er Ólafur Elíasson.
Um hann fjallar Auður Ólafsdóttir.
Ritstjórar Skímis eru Sveinn Yngvi Eg-
ilsson og Svavar Hrafn Svavarsson.