Mánudagsblaðið - 09.11.1959, Blaðsíða 2

MÁNUDAGSBLAÐIÐ
Mánudagur 9. nóv. 1959
Skærin eru einn þeirra
hluta, sem okkur þyk-
ir alveg ómissandi í daglegu
lífi. Að .-iafnaði. koma. þau
meira við störf kvenna en
karla, en sumar stéttir karl-
manna umgangast þó skærin
skæri í grafir með líkum.
Þetta fór að tíðkast þegar á
rómversku keisaraöldinni, og
sumsstaðar í Þýzkalandi
hélzt þessi siður fram undir
síðustu aldamót. Einkum
þótti sjálfsagt að láta skæri
Ólafur Hanxson, mennfaskólakennari:
ævintýrinu um Fertram og
Isól björ,tu. „Gekk ég upp á
gullskærum móður minnar“.i »í
Skæraspár
Stundum má marka ó-
komna hluti af skærunum.
Ef hátt syngur í skærum
án þess að nokkur snerti
þau, veit það á það, að þau
meira en flestar konur. Svo
er um klæðskera, rakara og
garðyrkjumenn. Fá áhöld
eru til svo margrfa hluta
nytsamleg sem skærin. Þau
eru notuð á klæði, hár,
neglur, ull, gras, tré og ým-
islegt fleira. En sú var tíð-
in, að skæri voru óþekktur
hlutur, og mannfólkið varð
að komast af án þeirra. Þó
er saga skæranna orðin all-
iöng eða á fjórða þúsund
ár.
Saga skæranna
Steinaldarmenn þekktu
ekki skæri, hjá þeim komu
hnífar o g sköfur í stað
þeirra. Það er ekki fyrr en
á bronsöld, að skæra verður
■vart. Fundizt hafa í Egypta-
landi skæri úr bronsi, sem
eru talin vera frá því um
1500 fyrir Krist. Ekki er
-fullljcst, hvernig þau skæri
hafa verið notuð, sumir
telja þau hafa verið helgi-
tákn eða tignarmerki. En
austur í Mesópótamíu hafa
fundizt skæri úr. járni, sem
eru talin vera frá svipuðum
-tima. Þykir augljóst, að þau
.skæri hafi verið notuð sem
sauðaklippur, og framan af
virðist það víðast hvar hafa
verið aðalhlutverk skæranna.
Skæri til að klippa klæði og
hár manna koma yfirleitt
seinna til sögunnar.
Trúlegt er, að skæri hafi
borizt til Evrópu frá Asíu,
þó að ekki sé það sannað
mál. Hin elztu skæri í Evr-
ópu voru yfirleitt úr járni.
Þeirra verður vart hjá
Keltum í Frakklandi nokkru
fyrir Krists burð og virðast
einnig þar vera aðallega not-
uð við rúningu sauðfjár. En
um svipað leyti er í Vestur-
Asíu farið að nota skæri til
að klippa höfuðhár manna.
Var það orðið algengt í
grísku borgunum þar eystra
á rómversku keisaraöldinni.
Þá fór það líka að tíðkast
að nota skæri í stað hnífa í
sambandi við klæðagerð, þá
að hnífurinn væri lengi fram
eftir keppinautur skæranna
á því sviði.
Þegar fram liðu stundir
þróuðust af skærunum fjöl-
margar og sundurleitar
gerðir. Bæði var til sérstök
tízka í skæragerð-almennt,
og gerðirnar voru sérhæfð-
ar eftir því, til hvers átti
:að nota skærin. Þessi sér-
hæfing skæragerðanna hefur
aldrei verið meiri en á okk-
ar dögum.
Skærin í grðfintii
Það er fom siður að láta
SKÆREV
í gröfina með konum sem
látizt höfðu af barnsförum,
en margar aðrar konur
fengu einnig skæri með sér
í gröíina. Að nokkru leyti
er þessi venja áreiðanlega
sprottin aí því, að menn
héldu, að kvenfólkið þyrfti
á skænmum að halda við
einhvern saumaskap í fram-
haldslífinu. En ekki dugar
alltaf sú skýring, stundum
voru skæri látin í grafir
karlmanna, sem áreiðanlega
voru hvorki klæðskerar né
hárskerar. Að líkindum hef-
ur stundum verið hér að
verki sú trú, að skærin
verndi gegn illu, t.d. vond-
um öndum. Sums staðar
tíðkaðist það, að láta skær-
in, sem líkklæði hins látna
höfðu verið sniðin með, í
gröfina með honum.
Skæraföfrar
Á ýmsan hátt eru skærin
í þjóðtrúnni sett í samband
við galdra og særingar.
Menn bera þau stundum á
sér sem verndargrip gegn
illum öndum. Bera þeir þá
stundum á sér tvenn skæri,
þar sem oddurinn snýr up
á öðrum, en niður á hinum.
Þá kemst hið óhreina hvorki
að manni að ofan eða neð-
an. Hér er auðvitað á ferð-
inni forn trú á bendigaldur.
Skæri má einnig nota til að
kveða niður drauga. Er þá
nafn afturgöngunnar nefnt
þrisvar sinnum og skærin
síðan grafin djúpt í jörðu.
Getur hún þá ekki gengið
aftur að nýju fyrr en skær-
in eru ryðguð upp til agna.
Reyndar eru ýmsir aðrir
hlutir en skæri notaðir á
sama hátt í baráttu við
drauga.
Hættulegt getur verið að
týna skærum sínum, ef ó-
vinir eru á næstu grösum.
Ef óvinurinn nær í skærin
og sýgur þau, sýgur hann
um leið úr manni blóðið.
Sumar galdrakindur fyrr á
öldum voru sífellt að leita
að týndum skærum til að
sjúga svo blóðið úr eigend-
um þeirra. Þetta er sér-
kennilegt afbrigði af vamp-
iratrúnni.
Til eru töfraskæri, sem
eru til flestra hlutá nytsam-
ieg. Af því tagi hafa þau
líklega verió gullskærin í
verða bráðlega notuð til að
sníða líkklæði. Miklu betra
er það, ef skæri stingast á
oddinn af tilviljun. Stundum
á trúlofun eða gifting þess,
sem skærin missir úr hönd-
um sér.
Skæri finna þjófa
monaeiu
II * yD0 f í :■
Bæði fyrr og,. siðar hafa
ýmsar dulrænar aðferðir
verið notaðar til að hafa
hendur í hári þjófa. Ein hin
algengasta þeirra er vatns-
galdurinn, að reyna að sjá
andlit þjófsins með því að
stara lengi í skál fulla af
vatni. En einnig skærin geta
hér orðið að liði. Við þetta
eru aðallega hafðar tvær að-
ferðir. Önnur er sú að stinga
skænmum á oddinn í borð-
plötu og skrifa nöfn þeirra,
sem grunaðir eru um þjófn-
aðinn á miða, sem raðað er
umhverfis skærin. Falla þau
þá á nafn þess, sem sekur
er. Hin aðferðin er sú að
stinga skærunum í litla tré-
plötu og taka hana upp með
þeim. Síðan skal nefna nöfn
þeiri’a, sem grunaðir eru.
Þegar nafn þjófsins er nefnt
losnar platan af skæninum
og fellur til jarðar. Þarf þa
ekki framar vitnanna við,
hevr éþ: seki.
Skærin sem gjöf
Einhverjum ástríkum og
praktískum eiginmanni gæti
sjálfsagt dottið í hug að
gefa konunni sinni góð og
falleg skæri að gjöf. En ef
þjóðtrúin hefur rétt fyrir
sér ætti hann að hætta við
þetta.
Skæri eru stórhættuleg
gjöf, þau klippa ástina í
sundur. Ef eiginmaður gef-
ur konu sinni skæri verður
hjónasklinaður úr öllu sam-
an, oftast áður en árið er
á enda runnið. Þessi trú er
til í sambandi við fleiri teg-
undir eggjárna, svo sem
hnífa. Þetta er eitt af fjöl-
mörgum dæmum um það,
hve þjóðtrúnni er tamt að
leggja táknræna merkingu
í hlutina.
Rjúkandi ráð:
AtUnf fulU
Svanhildur kemur í Framsókn-
arhúsið' aði vinnu lokinni —
vindur sér úr kápunni og síðan
Síðustu árin hefur færzt mik-
ið fjör í næturlíf höfuðstaðarins.
í stað hins hefðbundnu revía og
farsa ber nú meira á stuttum,
fyndnum sýningum, sem gestir
veitingahúsa njóta meðan þeir
sitja yfir góðu glasi.
Jafnframt þessu hefur skapazt
fjöldi karla og kvenna, ungra,
sem hafa það að atvinnu að
syngja eða dansa í kvöldsýning-
um og íslendingar a. m. k.
Reykvíkingar 1959 hafa upp-
götvað; umvöndunarkerlingum
til hrellingar, að karlmönnum á
öllum aldri þykir bara anzi
gaman að sjá fallega leggi og
bústin brjóstavöxt, liprar lenda
hreyfingar, svo ekki sé talað um
„risque" orðaskipti á hinum
ýmsu leiksviðum höfuðstaðar-
ins.
Ein af hinum ungu dömum,
sem hafa það í aukavinriu að
sýna sig, taka þátt í sýningum
kvöldsins er ungfrú Svanhildur
Jakobsdóttir, liðlega 18 ára, ó-
lofuð og lagleg reykvísk stúlka,
fyrrverandi flugþerna sem hef-
ur stundað algeng afgreiðslu-
ekki
i
furða
og
að
— upp stigaxm og inn í búnings-
herbergið. Það er á þessum
augnablikum sem blaðamenn
öfunda Ijósmyndara, en —
haukfránum augum og eftirliti
Axels verzlunarstjóra, íþrótta-
fræðings með meiru.
Bláðamaður og Pétur Thom-
sen, kgl. ljósmyndari, brugðu
sér niður x Framsóknarhús
kvöld eitt um sex-leytið, en þar
standa yfir sýningar á Rjúkandi
Ráði, „tal- og söngrevíu" undir
stjórn Flosa Ólafssonar. Yfir
glasi af léttu víni, sem bi'ezkir
kalla wiskey, ræddum vér'um
daginn og veginn unz, öllum að
óvörum, inn skauzt ungfrú Svan
hildur, Jitfrið og ljóshærð, og
stefndi beint yfir salinn áleiðis
til búningsherbergja. • Það er
störf víðsvegar í Reykjavík, og : ekki vani vinar 11x1115 Péturs a3
vinnur nú í Vesturveri — Bóka ( hlaupa frá hál-köruðu verk-i, en
búð Lárusar Blöndal undir í þetta sinji btá hann við hart
— eftir að hafa beðið um stund
utan dyra, er opnað og þá sézt
hún vera að „sminka" sig —
alla — tilboðum um hjálp var
hafnað hæversklega —
og iítt og tok metðlfylgjantíi
myndir meðan við Flosi héldum
vörð um veigamar.
Eftir myndatökuna birtist ung
frúin — í sxmdfötum ■—.
Jú, mér þyQcir mjög gaman að
koma fram á sýningunni; hefi
gaman að umstanginu, æfing-
Framhald á 6. síðu.