Tíminn - 12.07.1951, Blaðsíða 4

«.
TÍMINN, fimmtudaginn 12 júlí 1951.
157, blað.
Dýrmætasti arfurinn
Við lifum á byltingaöld, og
í rauninni erum við öll mestu
byltingamenn, hvar í flokki
sem við stöndum og hvort
sem við viljum við það kann
ast eða ekki. Á okkar dögum
gerast atburðirnir líka með
þvílíkum ofurhraða, að
trauðlega verða dæmj til fund
in í sögu nokkurrar annarrar
aldar. Knýjandi viðfangsefni
í stjórnmálum og atvinnumál
um ber svo ört að, að trauð-
lega er úr einum vanda stýrt,
er annar rís fyrir borði. Við-
fangsefni, er áður mátti þykja
nóg þrekraun fyrir heila kyn
slóð úr að ráða, krefja oss
hvað eftir annað úrlausnar,
og við höfum orðið að leysa
vandann tafarlaust. Slíkt hef
ir ekki alltai verið auðgert,
og í þeim umsvifum hefir
mörg góð og gömul stjórn-
málaleg og hagfræðileg kenni
setning orðið að þoka fyrr
en nokkurn varði. Sannarlega
er nú sú öldin, er einn af
fremstu stjórnmálaskörung-
um þjóðarinnar, sem i tilbót
var skáld, gat barið sér á
’ brjóst og sagt með augljósu
stolti: „Ég stend þar sem áð-
ur ég stóð“! Slík staðfesta,
sem reyndar á sér fleiri heiti
en eitt á vora tungu, verður
trauðlega sýnd á öld byltinga
óg umróts, enda myndi hún
þar lítt að haldi koma.
Byltingamaðurinn venst
því að fást við mikilvæg við-
fangsefni og ráða þeim snar
lega til lykta. Ef við litum
yfir farinn veg, svo sem ára-
tug aftur í timann eða rúm-
lega það, má mikið vera, ef
engan furðar á því, að bátur
hans skuli enn á réttum kili
vera eftir svo rysjótta sigl-
ingu milli skers og báru.
Til er gamalt orðtæki, sem
segir, að þeim, sem guð gefur
embætti, gefi hann vitið til
að gegna því. Það er ekki
beinlínis líklegt, að þessi kyn
slóð okkar sé svo miklu gáf-
aðri en aðrar kynslóðir, sem
lifað hafa í þessu landi, sem
hún hefir reynzt stórvirkari
og skjótráðari. En hún hefir
orðið að hlýða kalli byltinga-
aldar. Kröfur tímans, hávær
ar og knýjandi, hafa að vísu
brýnt viljann og stælt krafta,
sem ef til vill hefðu annars
blundað ósnortnir. Vonandi
verða aldrei harðari kröfur til
þjóðar vorrar gerðar en svo að
hún fái gegnt þeim á viðun-
andi hátt. Vonandi endist
henni vit og kjarkur, hvað
sem að höndum ber.
Nú skal eigi fást um óorðna
hluti. En á eitt vil ég minna,
sem varðar það efni, sem hér
skal einkum að víkja. Þeir ís
lendingar, sem nú eru mið-
aldra eða eldri, hafa átt að
fagna tveimur stórsigrum í
baráttu þjóðarinnar fyrir
frelsi og fullveldi. Fyrst 1918,
er fullveldi hins íslenzka ríkis
var viðurkennt, og síðan 1944,
er lýðveldj var stofnað. Slíkra
atburða er gott að minnast.
Við, sem þá höfum lifað og
átt þar hlut að með nokkrum
hætti, ættum samt ekki að
láta okkur slíkt of mjög til
höfuðs stíga. í raun réttri höf
um við aðeins hlotið verk-
efni uppskerumannsins. Starf
hans er að vísu mikilsvert,
svo að öllu sé vel borgið. En
lítil myndi uppskeran vera,
ef slælega er til hennar sáð.
Góð og rikuleg uppskera get-
ur líka farið forgörðum, ef
vangæzla er við höfð, og er
Ræða eftir clr. Þorkel Jóhanncsson, flutt
á héraðsmóti Skarphéðins að Þjórsártiini
á sunnuclagiim var
slíkt hlutskipti skussa og am
lóða. Slikt hlutskipti kýs sér
að sjálfsögðu enginn maður
að sjálfráðu, en óhöpp geta
að öllum steðjað. Því er ráð
að vera vel á verði og treysta
ekki á, að slembilukka forði
manni frá verðskuldaðri af-
mán.
Engum, sem kynnir sér sögu
vora síðustu hálfa öld, getur
blandazt hugur um það, að
framfarirnar, sem í landi voru
hafa orðið á þessum tíma og
mörgum vaxa svo mjög í aug
um, er fyrst og fremst að
þakka vaxandi stjórnfrelsi og
sjálfstæðj þjóðarinnar. Stjórn
frelsið, sjálfstæðið, er og verð
ur dýrmætasta eign okkar, á
hverju sem gengur. Þetta verð
ur þjóðin að hafa hugfast öllu
öðru fremur.
Fjárhagslegar þrengingar
eru mikið böl, sem margir
kvíða og þykir sem þá sé í
öll skjól fokið. Þó er annar
ófarnaður miklu háskalegri.
Síðan á dögum Esaú hefir það
þótt mikil ógæfa hverjum
mannj að selja frumburðar-
rétt sinn fyrir málsverð. Fyr-
ir heila þjóð er slíkt ekki að-
eins ógæfa, heldur glæpur
drýgður gegn öldum og ó-
bornum kynslóðum landsins.
Meðan við höldum frelsi voru
og sjálfstæði þarf okkur ekki
að fallast hugur, þótt hagur
okkar þrengist í bili. Við er-
um ung þjóð, en um þetta
efni er saga okkar í þúsund
ár óhrekjandi vottur. Reynd
ar er óþarfi að seilast langt
aftur í tímann til sannana
um það, hvers virði það er
þjóðinni að mega ráða sjálf
málum sínum. Síðustu fimm
tíu ár hafa sannað okkur
þetta. Við höfum sjálf fengið
að sanna það. Nú er það víst,
að mikil ógæfa værj leidd yf
ir þetta land, ef við einhvern
góðan veðurdag værum svipt
allmiklu af því, sem okkur hef
ir áunnizt fjárhagslega síðan
um seinustu aldamót. Slíkt
hrun gæti þó komið vegna
styrjaldar eða annarra vof-
veiflegra atburða. Samt má
ætla, að þvílikan baga mætti
bæta á eiinum áratug eða
styttri tíma, ef þjóðin mætti
sjálf ráða sínum eigin efnum.
Ef við hins vegar glötuðum
sjálfstæðj voru, myndi líf
þjóðarinnar alveg skipta um
blæ. Saga okkar á liðnum
öldum er glöggur vottur um
afleiðingar slíkrar ógæfu. Tug
ir undanfarinna kynslóða
hafa orðið að þola berangur
ófrelsisins. Kynslóð okkar er
fyrsta frjálsa kynslóðin í
þessu landj í 700 ár. Því meg
um við ekki gleyma, þegar við
erum að stæra okkur af því,
sem við höfum áorkað ' til
framfara í þessu landi síðustu
áratugina. Það er nærri eins
og sumum finnist, að aldrei
hafi neitt verið gert í þessu
landi fyrr en á þeirra eigin
dögum.
Sannleikurinn er sá, að
fólkið í þessu landj hefir á
öllum öldum háð baráttuna
fyrir tilveru sinni og framtíð
þjóðarinnar af undraverðri
seiglu, oft af mesta harðfengi
og alltaf með öllum þeim ráð
um og tækjum, sem það átti
yfir að ráða og að haldi mátti
koma. í rauninni verður ekki
meira krafizt af nejnum. Vafa
laust hefði þjóðinni vegnað
betur á liðnum öldum, ef hún
hefði átt togara, síldarverk-
smiðjur, gufuskip og bíla, að
ógleymdu ótal mörgu öðru,
sem er stolt og lífsviðurhald
okkar, sem nú lifum. En fyrst
og fremst ætla ég, að saga þess
ara horfnu kynslóða hefði allt
önnur orðið og barátta þeirra,
þrátt fyrir allan vélakost og
tækni vöntun, borið miklu
meiri árangur til hagsældar
sjálfum þeim og eftirkomend
um þeirra, ef þær hefðu notið
stjórnfrelsis og sjálfstjórnar
um öll sín efni. Nú var því
eigi að fagna.
Ósjaldan er á það minnzt,
hversu lítilfjörlegan arf öld
okkar hafi í hendur fengið.
Jónas Hallgrímsson spurðj fyr
ir rúmri öld síðan: Hvað er
þá orðið okkar starf í sex
hundruð sumur? Verkin sýndu
þá ekki mikil merki, víst er
það. Samt fer því fjarri að
heimfæra megi upp á okkar
marglofuðu framfaraöld sög
una um ríka manninn, sem
hóf sitt mikla brautryðjenda
starf á því að selja neftóbak
í gömlum píanókassa í Skugga
hverfinu. Arfleifð sú, er okk-
ur hlotnaðist, var að visu ekki
mikil reiknuð til peninga-
verðs: Fá og léleg seglskip,
nokkur hundruð áraskipa, fá
einar brýr, varla teljandi veg-
ir, húsakostur lélegur og á
fallanda fæti, vélar engar og
ræktunarmannvirkj ekki telj-
andi. Hins vegar engar skuld
ir og bústofn sæmilegur við
þá búnaðarhætti, sem þá tíðk
uðust. Þessu skilaði 19. öldin
okkur. Og hún skilaði meiru.
Flóttinn til Ameríku var stöðv
aður, og viðunandi bráða-
birgðalausn í stjórnarskrár-
málinu var örskammt fram-
undan. Þetta var meira að
segja býsna vel- reitt af hönd
um, þegar þess er gætt, að
þjóðin hafði átt hálfa öld í
vonlítilli baráttu fyrir inn-
lendri frjálslegri stjórn, orð
ið að sæta einhverjum illvíg-
asta harðindakafla, sem yfir
landið hefir komið, og því
næst orðið að standa um þrjá
áratugi í þeim sporum að sjá
á bak þúsundum manna, þar
á meðál'ýmsum sinna mann-
vænlegustu barna, er leituðu
til annarar heimsálfu, en
landflótti þessi olli þvl, að við
koma varð engin, mannfjöld
inn stóð í stað allan þann
tíma, lækkaði auk heldur sum
árin. Nú má vitanlega ekki
gleyma því, að ekkert land
eða þjóð og engin kynslóð í
neinu landi hefir nokkru sinni
einangrazt svo, að ekki hafi
hún sætt meiri eða minni á-
hrifum frá öðrum löndum og
þjóðum, bæði um andleg og
veraldleg efni. Hin nýja véla
öld var að rísa upp fyrir sjón
deildarhring þjóðar vorrar i
lok síðustu aldar, og hversu
sem ástatt hefði verið i þessu
landi annars, þótt því væri
enn þann dag í dag stjórnað
af landshöfðingja með tilsjón
dansks ráðherra, myndi hin
nýja tækni hafgi haft sín á-
hrif, mikil eða þó nokkur, á
verkleg efni þjóðarinnar, og
hlutdeild í þeim gæðum hefð
um við eignazt, hversu sem
allt hefði annars fáriðr En
(Framhald á 5. slBu)
Brynjólfur Guðmundsson hef-
ir sent eftirfarandi pistil:
„I Tímanum, 30. maí, birtist
grein eftir mig, sem nefndist:
i „Verkfallsmenn beita bændur of
1 beldi.“ í grein þessari ber ég
1 fram þá spurningu við formann
Mjölnis, Sigurð Ingvarsson, á
hvaða forsendum hann byggi
það, að honum og félögum hans
j var leyfilegt að stöðva vegabæt-
| ur þær, sem bændur í Ölfusinu
j voru að gera, í leysingunum í
vor. Um þessi mánaðamót er
því liðinn mánuður síðan þessi
spurning var bórin fram, en þó
ótrúlegt megi virðast, er svar
við henni ekki komið enn. Ég
hélt nú satt að segja og held
enn, að mánuður sé nægur
tími til að svara einni spurningu,
jafnvel þótt hún sé borin fram
í blöðunum og ætti því undir
venjulegum kringumstæðum að
taka 4—5 daga að svara henni.
En reynsla mín er, eins og áð-
ur er sagt, allt önnur.
Það er full ástæða til að halda
að formaður Mjölnis sé seinn
að hugsa, ef hann er alltaf að
setja saman svarið til mín.
Slíkt kemur mér þó dálitið ein-
kennilega fyrir sjónir, því það
leit út fyrir að hann væri fljót-
hugsandi í vor, þegar hann
frétti að bændurnir í Ölfusinu
væru farnir að gera við veginn
hjá sér .Aftur á móti virtist sú
hugsun ekki rétt vel hugsuð eða
samansett, því að formanninum
datt helzt í hug að hann hefði
heimild til að bregða sér til
bændanna í Ölfusinu, og banna
þeim að halda áfram við vega-
bæturnar.
Eftir þessari hugsun sinni
hljóp hann og hlaut áð vonum al
menna fyrirlitningu og ill um-
töl í staðinn. Og nú lítur helzt
út fyrir að þessi hugsun hafi
verið honum ofraun. Að minnsta
kosti hef ég ekki vanizt því að
mér bærist ekki svar við spurn-
ingum minum fyrr en mánuði
eftir að ég hef borið þær fram.
— Sé nú hins vegar svo, að þessi
ályktun mín sé ekki rétt, verð-
ur helzt fyrir mér að láta mér
detta í hug ,að formaðurinn sé
að ráðgast um það við félaga
sína; þá sem fóru með honum
í Ölfusið, hvernig hann eigi að
orða svarið, og er ekki nema
gott eitt við því að segja, og
væri æskilegt, að þeir hinir
sömu lofuðu mér og öðrum, sem
með þessu máli fylgjast, að sjá
hvaða nöfn þeir bera, því að
það er eins og mig minni að
minnsta kosti einn þeirra hafi
j neitað að segja til nafns
síns, þegar hann fór í ferðalag-
I ið. Og eins og ég benti á í fyrri
1 grein minni, leit helzt út fyrir
að hann þyrði ekki eða skamm-
J ast sín fyrir að segja til nafns
síns, og verður að telja það
virðingarvert, svo langt sem það
nær, því auðvitað vegur það
ekki upp á móti þeirri smækk
un að láta hafa sig út í þetta
fólsku ferðalag.
Ég benti líka á það í fyrri
grein minni, að ég byggist ekki
við sómasamlegu svari, af þeirri
einföldu ástæðu að það væri
ekki til, og er nú komiö svo, að
mig er farið að gruna, að ég
eigi ekkert .svar að fá, ekki einu
sinni útúrsnúningssvar, og verð-
ur að lita á það sem samþykki
formannsins á áliti mínu á öllu
þessu máli, sem sé því, að verk-
fallsmenn úr Mjölni hafi beitt
bændur í Ölfusinu beinu of-
beldi, og gert það vitandi vits,
og ef málið er þá athugað nán-
ar, má telja hæpið að menn
sem hafa þannig framkomu, séu
félagshæfir, hvað þá heldur
hæfir til að vera formenn stórra
félaga. —
En lengi lifir í gömlum glæð-
um, og enn er ég ekki úrkula
vonar um það, að mér berist
svar við spurningu minni, frá
Sigurði Ingvarssyni, en seint
má það teljast, og lélegt að
jafn hátt settum manni og Sig-
urður er, að láta bíða svo lengi
eftir sér. En berist nú ekki svar
innan fárra daga verður það,
eins og áður er sagt, að skoðast
sem fullt samþykki formanns
Mjölnis á áliti mínu á þessu
máli frá upphafi til enda, og
get ég þá fagnað fullkomnum
sigri, um leið og Sigurður Ing-
varsson, maðurinn sem beitti of
beldinu, gengur þegjandi og
sneyptur af orustuvellinum, sem
hann raunar hafði stutta við-
dvöl á.“
Lengra verður ekki haldið á-
fram að sinni.
Starkaður.
.V.V.V.’.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.’.V.V.V.V.V.VV.V^
I i

í
BÆNDUR!
Sölu á ullarframleiðslu ársins 1950 er nú lokið.
Spyrjið eftir uppbót á ullina í kaupfélagi yðar og
þér munuð sannfærast um ágæti samvinnunnar.
Munið að þeir, sem afhenda kaupfélagi sínu
framleiðsluvörurnar til sölumeðferðar, fá ávallt
að lokum hæsta verðið.
Vandið sem bezt til rúnings fjárins og látið
enga kind sleppa á fjall i reyfiriu. Afhendið kaup-
félagi yðar, nú eins og áður, ullina óþvegna og
sem mest í heilum reyfum og vel þurra.
ÚTFLUTNINGSDEILD
REYKJAVIK
i
WJVtWAWV.V.W.V.V/ðW.W.V.V.WAWAW.W
Frestið ekki lengur, að gerast
áskrifendur TÍMANS