Tíminn - 04.10.1953, Blaðsíða 4

n
TÍMINN, sunnudaginn 4. október 1953.
224. folað,
Kvöld að Kirkjubóli
3. október 1853
Séra Gurmar Arnason.:
Þáftur kirkjunnar
Kristileg dagskrármál
Stephan G. Stephansson
Vetur nálgast veldisstólinn,
vefjast fjöflin hvítum hjúpi.
'jíluð ströndin endurómar
:kkasog frá hafsins djúpi.
?Ieygir gestir flúið hafa
Vann.iey til Sólskinslanda.
iýgjarfoss sín kvæði kveður.
völdum gjósti fjöllin anda.
'esturfjöllin hafa hulið
únzta bros frá liðnum degi.
,oft er heiðríkt. Gráföl griina
grúfir yfir fold og legi.
délan skín við skarðan mána,
kjálfa norðurljósa iður.
fnattagrúi í geimsins djúpið
-.eislaflóði hellir niður.
ÍÚ er Skagafjörður fríður.
•’jöllin prúð á verði standa.
ilettnar bárur lög sín leika
•;tt og glatt við Borgarsanda.
íjart cr yfir sveit og sævi,
■ílfurglit um fjöll og haga.
illt frá fjarðar innstu döluin
>t að nyrztu tá á Skaga.
vð Kirkjuhóli, — hreysi lágu, —
lelgar ríkja gleðistundir.
etta kvöld er kotbúendum
cærust gjöfin lögð í mundir.
: vfóðir björt að brjósti hlýju
ihðlynd vefur soninn unga.
,ofar guð, án allra orða.
•f ástarsælu er fjötruð tunga.
,angt er ei til lofts né veggja,
: ítið rúm til veizluhalda.
rá gluggakytru skjálgeyg skíma
simar um moltlarveggi kalda.
•inginn jöfur á hér heima
.urasafns né klaufahjarðar.
•fér þó standa á heiðursveröi
veilladísir Skagafjarðar.
-liminbjartar, helgar verur
iring um litla kotið mynda.
Sveiptar norðurljósa leiftrum,
,-r létt á geimsins vogum svnda.
aftanblænum hljótt þær hvísla
) ,eitum bænum, spám, sem
rætast.
íeilög von frá hjarta ftióður
■ ig heillaóskir þeirra mætast.
íikáldaaugu íturfijgur
■eru, þessa litla snáða.
Grefum houum gjafir nokkrar.
(Qnægð vér eigum hollra ráða.
(Greypum þær í hug og lijarta.
!Gf hlýðir þeim er sigur fenginn.
Og þjóðin mun um allar aldir
elska litla kotadrenginn.
Ekki muntu baða í blómum.
Brautir ryðja ofurmenni.
Ekki þarfíu að óttast heldur
að í slóðir þínar fenni.
Dáður ofar auðmildingum
l»ó eðalsteina og gull ei hafir.
I>ú skalt samt af þínum auði
þjóðinni færa dýrar gjafir.
Berja mátíu blóðgum hnúum
á Bragadyr. Þær opnast kunna.
Og hlýtur þá, ef hikar ckki
hörpu, er þjóð mun dá og unna.
Virtu aldrei óð í krónum.
Oft mun verða gull í boði.
Gakk ei slóðir slæpingsmenna.
Slittu meira en skóm úr roði.
Seldu aldrei sannfæringu,
sannleiksdrottinn ráði gerðum.
Viljans stál og vizku guliið
veg þér beini á hættuferðum.
Mundu aö livert þitt heit er
heilagt.
Hönd ei slepptu af föllnum vini.
Vertu ætíð /slendingur.
Aldrei gef í launaskyni.
Itagar liðu. Árin eyddust.
Ómuðu ljóð um fjörðinn Skaga —
Klettafjaila kraftaskáldið
kvað af snilli á þingi Braga.
Hugsjón göfg í glæstum klæðum
gevsist lands um byggðir allar.
Hver mun loka hug og hjarta
en hlýða ei, er Stefán kallar?
/slendingar! Lærið ljóðin,
listaverkin skoðið betur.
Mild og hlý sem heiðablærinn,
hrein sem mjallarklæddur vetur.
Leiftrar glatt af Bragabrandi.
Bíta inn scka cggjar þunnar.
Óðar sverð hans sundur tætir
silfurbrynjur lirakmennskunnar.
í Ijóðagnýnum glöggt við
skynjum
grimmdarröldu norðanvindsins.
Fossahljóð í grettum gljúfrum,
glímuskjálfta fjallatindsins.
Lækjargjálfrið, lóukvakið,
ljúfan þvt af blævi hreinum.
Haustsins fölva, bliknuö blómin
báruljóð á fjörusteinum.
Meöan íslenzkt mál er talað
mennskar sálir ljóð hans geyma.
Meðan stefnt er „heim að Ilólum“
og Héraðsvötn til sævar strcyma.
Meðan angan blíðra blóma
berst um engi, hlíð og rinda.
Meðan sólin lætur ljóma
ljós um Glóðafeykistinda.
Gunnar Einarsson.
Kirkjulegir leiðtogar hóf-
ust fyrstir handa um að koma
á fót prentsmiðjum hér á
landi. Og um langa hríð voru
það aðallega kristilegar bæk-
ur, biblíur, sálmabækur, hug-
vekjur og annað slíkt, sem út
var gefið. Nú er þetta mjög
á annan veg. í bókaflóði síð-
ustu ára eru mjög fáar bæk-
ur, sem af kirstilegum toga
eru spunnar eða runnar af
kirkjulegri rót. Munu bókaút-
gefendur líka líta svo á, að
hér sé næsta lítill markaður
fyrir þess háttar bókmenntir
og er það sennilega rétt. Al-
menningur mun varla gera
ráð fyrir því, að þessi efni séu
verulega heillandi.
En raunar er það frekar
sakir þess að við eigum ekki
góða rithöfunda á þessu sviði,
en hitt að efnissviðið sé svo
fábreytt eða lítilfj örlegt, að
almenningur hefir ekki á-
huga á þessu né spyr um slik
ar bókmenntir. Það hefir
sannazt í einstaka tilfellum,
að fólk kaupir jafnvel pre-
dikanir. Og það kæmi áreiö-
anlega á daginn, að ef vel
væri á haldið, mætti skrifa
svo um fjöldamörg kristileg
og kirkjuleg efni að marga
fýsti til að lesa það. Sú er
reynslan annars staðar í
heiminum, m. a. með frænd-
þjóðum okkar á Norðurlönd-
um. Þar eru öflug bókaútgáfu
félög, sem prenta einvörð-
ungu kristileg rit og ná mörg
þeirra mikilli útbreiðslu.
Sumir höfundarnir eru líka
meðal mestu ritsnillinga þjóð
ar sinnar.
Hér verður getið fjögurra
norskra bóka, sem ég hefi ný-
iega lesið. Þær eru allar gefn
ar út af „Forlaget Land og
Kirke“ í Osló, og hver um sig
góð bók og skemmtileg af-
lestrar.
Flestir munu kannast við
Eivind Berggrav Oslóarbisk-
up, sem varð einhver ástsæl-
asta þjóðhetja Norðmanna á
styrjaldarárunum. Hann var
guðfræöiprófessor á sinni tíð
og er hinn lærðasti maður og
frábærilega ritsnjall. Óhætt
mun að fullyrða að innan
lúterskrar kirkju nú á tímum
standa fáir honum á sporði
í þessu tilliti, enda eru bækur
hans lesnar víða um heim.
Sú bók, sem hér um ræöir
margt er líkt með skildum og
1 mætti heimfæra flest til ís-
lenzkra bænda.
Svipuð þjóðlífsbylting hef-
ir gerst í Noregi og hér. Fólk
ið hefir þyrpst til borganna
og bættar samgöngur, útvarp
og annað slíkt líka rofið ein-
angrun sveitanna. Margir
spyrja hvort unnt sé að
bjarga sveitamenningunni,
eða hvort hún sé þess verð.
Berggrav heldur því fram
^ að varðveizla móðurmálsins
[sé einna nauösynlegust til
iaö forðast glötunina. Saman
ber orð St. G. Stephansson-
ar.
Hið greiðasta skeið til að
skrilmennta þjóð
er skemmdir á tunginni að
vinna.
Og þessum kafla bókarinn
ar lýkur þannig.
í stuttu máli sagt, bóndinn
þarf að vaxa að sjálfsvirð-
ingu.
Og nú er spurningin þessi.
Skiftir það borgarbúa og
bæjarmenninguna engu
hvernig fer með sveitalífið
Geta menn í bæjunum talið
sér vera það óviðkomandi
hvernig málin ráðast á þeim
krossgötum, sem sveitamenn
irnir standa nú á?
Það sýnir skammsýni og
spjátrungshátt borgarbúa að
láta sig þetta litlu skifta.
Þeir skilja ekki, að þegar
svo er komið að við höfum
sóað þeim sálarlega og menn
ingarlega höfuðstól, sem
felst í bændamenningunni,
þá er landið orðið örsnautt,
borgirnar líka. Alla þjóðina
setur niður, geti bæjarbúar
ekki litið upp til neins í
sveitum landsins. Þess vegna
ættu bæirnir að hafa mest-
an áhuga á að búa vel að
bændunum. Með því að
heiöra sveitirnar styrkj a
þeir sjálfa sig. Markmiðið er
þetta. Gagnkvæm viröing,
sern byggist ekki á sams kon
ar ytra formi heldur líku
innra gildi. Efni standa til
þess að hið norska þjóðfélag
sé miklu auðugra en öll hin
einhliða þjóðfélög, sem eru í
mótum víöa um heim. Auö-
ugra og fyllra sakir þess aö
samhlj ómurinn er einrödd-
inni margfallt fyllri.----
Greinin er öll þess verð aö
enda hikar hann ekki við að
halda fram gildi þess. í þætt
inum um samfélag gamans
og alvöru bendir hann á, að
raunar eru það aðeins al-
vörugefnir menn, sem geta
brugðið fyrir sig verulega
góðu gamni, því gam-
anið er eins kon-
ar ljósfaldur alvörunnar. Af
dæmunum tilfæri ég þetta.
Á heimleið frá kirkju sinnl
mætti danskur prestur
bónda, sem kom í
heyvagni utan af engi. prest
ur áminnti hann að vonum
fyrir vanhelgun hvíldardags-i
ins. Bóndinn svaraði.
„En hvort er nú
kristilegra, prestur minn, að
sitja í kirkjunni og hugsa
um heyiö, eða þá að sitja á
heyhlassinu og hugsa um
Guð“?
Um blaöamennina, sem
Berggrav kallar „Spenn-
ende folk“ segir hann að
endingu:
Blaðamennirnir hafa alla
okkar verstu eiginleika, en
líka alla þá góðu,. sem við
gjarnan vildum hafa. Þess
vegna verðum við fokvond,
þegar þeir nota þá slæmu og
öfundsjúk, þegar þeir nota
þá góöu, en við þökkurn þeim
aldrei neitt.
Egil Brekke sóknarprestur
í Oslo hefir ritað stutta og
greinargóða lýsingu á nokkr
um trúarbrögðum og allmörg
um sértrúarflokkum innan
kirkjunnar. (Hva er sann-
het? De mange religioner —
og den ene.) Væri ágætt að
eiga hliðstæða bók á ísl., því
allur almenningur er að von
um næsta ófróður um þessi
efni. Það er ekki óalgengt að
unglingar viti harla lítiö um
kaþólskuna hvað þá smærri
kirkjudeildir. Og hlutlaus og
sönn lýsing sértrúarflokka
ætti raunar að heyra til al-
mennrar menntunar.
Áðurnefnd bók er mjög
hóflega rituð. Framsetning
ljós og skipuleg. Höfundur
kemur mjög víða við. Einn
kaflinn heitir Stærðfræöi og
trúarbrögð. Þar er að því vik
ið hvernig stærðfræðileg
tákn eins og þríhyrningurinn
hefir veris tekinn í þjónustu
táknmáls trúarbragðanna.
En það og margt fleira af
svipuðu tagi er mörgum ó-
kunnugt. Þó ég sé höfundin-
heitir Gaman og alvara
(Humor og alvor).
Hún er ekki mikil fyrirferð
ar, enda rúmar hún aðeins
fjórar greinar og stutt svar
við fyrirspurn blaðs eins, um
hver séu einkenni blaða-
manna.
Fyrsta og lengsta greinin
heitir Sál bóndans. Tilgang-
urinn er sá, að lýsa mismun-
inum á bænda- og borgar-
menningu og gera nokkra
grein fyrir helztu rótum þeirr
ar fyrrnefndu. Höfundur
bendir á þá staðreynd, að
bændurnir eru elzta þjóðfé-
lagsstéttin og hafa um allan
aldur og í öllum þjóðfélögum
varðveitt viss séreinkenni.
Tvennt telur hann móta þá
mest. Annars vegar það
hversu háðir þeir eru náttúr
unni, hins vegar að hver
bóndi er smákóngur í ríki
sínu. Bendir Berggrav á
ýmsa drætti, sem af þessum
meginrótum eru sprottnir. Og
þó hann að sjálfsögðu hafi
norska bændur fyrir augum,
sannast hér bókstaflega að
hún sé lesin meö athygli og
væri gaman að geta snarað
henni í heild á íslenzku.
Næsta grein fjallar um
gildi kunnleikans og ókunn-
leikans einkum í hjóna-
bandi og vináttu. Einnig þar
er um margar snjallar athug
anir að ræða.
Þá er stutt sálgreining
starfshraða samfélagsins,
einkum presta og lækna,
eða eins og segir í upphafs-
orðunum. — Það sem hér um
ræðir snertir alla, en flest
dæmin eru tekin úr lífi
presta og lækna. Þess vegna
geta menn lesið þetta til
þess að hlakka yfir flísinni í
auga bróöur síns, enda þótt
meiningin sé raunar allt
önnur.
Það gætir mikillar reynzlu,
sanngirni og sannleiksástar í
þessum kafla og er ekkert
vafamál að hann varpar
Ijósi á margþætt vandamál,
sem á sér stað um heim all-
an.
Berggrav á sjálfur mikið
af kryddi. lífsins, gamninu,
um ekki sammála í öllum a6
riðum. Finnst mér bókin i að-
alatriðum ná tilgangi sínum,
þeim að vera handhægur
leiðarvísir um ýmsa trúar-
strauma, sem nú gætir einna
mest í vestrænum heimi.
Einnig hér út á íslandi.
Hvernig ber mér að lifá
(Hvordan bör jeg leve?) eft-
ir Sigurð Opdal prest í
Þrándheimi er alþýðlega
skrifuð siðfræði. Þess háttar
bók hefir aldrei veriö skrifuð
á vorri tungu, þótt merkilegt
megi kallast. Og óneitanlega
væri hennar sérstök þörf nú
á tímum. Því nú eru uppi
raddir, sem efa að kristilegt
líf sé nokkuð betra en sumt
annars konar líferni. Og
mörgum er líka harla dulið
hver sé kristileg afstaöa jafn
vel til daglegra megin mála.
Ríkisins, menningar og líkn
armála, sambúöar manns og
konu, véltækninnar, vísind-
anna, listanna, svo ég nefni
eitthvaö.
Bók Opdahls segir frá und
(Framh. á 6. síðu.) i