Tíminn - 13.01.1955, Blaðsíða 5

SL tlað.
TIMINN, fimmtildaginn 13. janúar 1955.
Fimmtuih 1S. jcm.
Verða verkföll
í vetyr?
Þeim spádómum er nú
mjög á lofti haldið, að síðar
á þessum vetri, t. d. í marz
eða apríl, muni koma til all-
mikilla átaka milli samtaka
átvinnurekenda og verka-
manna, þar sem þeir síðar-
nefndu muni bera fram
verulegar kröfur um hækk-
að kaup, en atvinnurekend-
ur muni ekki telja sig geta
fullnægt' þeim. Sumir telja,
að hæglegá geti svo farið, að
hér verði langvinn verkföll.
Að ástæðulausu 6r ekki
óttast, að aukin völd komm-
únista í verkalýðshreyfing-
unni geti orðið til þess að
gera þessi mál torleystari en
ella. Vitað er, að kommún-
istar telja sér hag að því að
gerðar séu svo háar kröfur,
að verkföll verði ekki umflú-
in. Seinasta áramótagrein
Einars Olgeirssonar benti m.
a. í þá átt.
Hér ér vissulega um mál
p.ð ræða, sem nauðsynlegt er
að gefa gaum í tíma. Það
yrði öllum til óhags, ef til
kaupstyr j aldar kæmi, er
hefði langvinn verkföll í för
með sér.
Á sama hátt væri það líka
öllum til ófarnaðar, ef slíkri
viðureign lyki með kauphækk
unum, sem væru meiri en at-
vlnnuvégirnir gætu risið und
ir. Af því hlytist aðeins verð-
bólga og gengislækkun í einu
eða öðru formi.
í sambandi við þetta í-
skyggilega viðhorf, er vis.su-
lega ekki úr vegi að minna
á tillögu varðandi sambúð
atvinnurékenda og laun-
þega, sém samþykkt var á
seinasta flokksþingi Fram-
sóknarmanna. Tillagan er
svohlj óðandi:
„Unnið verði að því að
skzpa samvinnwnefnd laun-
þega og atvinnurekenda.
Hlutverk nefndariíínar
verði að afla wpplýsinga wm
hag fyrirtækja og afkomu
atvinnuvega með tilliti tz'I
getw þeirra til lattna-
greiðslna, svo og wm al-
mennan framfærslwkostnað
í landinw. Leitað verði álits
nefndarinnar, þegar deila
rís wm kaup og kjör law?i-
þega.“
Asgrímur Jónsson:
Svarað bréfi Félags íslenzkra
myndlistarmanna
Það er áreiðanlegt, að slík
nefnd myndi geta komið
mörgu góðu til leiðar, ef hún
væri starfandi og henni veitt
viðunandi starfsskilyröi. Hún
ætti að geta veitt upplýsing-
ar um það á hverjum tíma,
hvort kauphækkanir ættu
rétt á sér eða ekki. Hún ætti
að geta veitt samtökum laun
þega aðstöðu til að fylgjast
hákvæmlega með því, hvern
ig afkomu atvinnuveganna
væri háttað.
Vissulega er það fullkom-
lega athugunarvert, að slík
nefnd verði sett á laggirnar
nú þégar.
Ef að vanda lætur verður
nú beðið eftir uppsögn kaup
samninga og verkfallsboðun.
Þegar 2—3 dagar eru eftir
þangað til verkfall skellur á,
-byrja svo fyrstu viðtöl milli
deiluaðila. Slíkt er áreiðan-
lega ekki vænlegt til sátta og
samkomulags. Hví ekki að
Eg fékk í gær bréf yðar
dagsett 7. þ. m., þar sem mér
er boðið að leggja til fimm
rnyndir á fyrirhugaða nor-
ræna myndlistarsýningu í
Rómarborg í vor, en mér er
kunnugt um, að svo er, til ætl
azt, að það sé yfirlitssýning
síðustu fimmtíu ára. Til þess
að fyrirbyggja allan misskiln
ing, að nokkru leyti að gefnu
tilefni, þykir mér rétt að svar
mitt sé birt opinberlega, enda
ekkert einkamál íslenzkra
myndlistarmanna, er slíkar
andlegar sendinefndir, sem
svona sýning hlýtur að vera,
fara til annarra landa. Þær
eru og eiga að vera fulltrúar
þjóðarinnar, en ekki ein-
stakra manna.
Félag íslenzkra myndlistar
manna hefir frá upphafi farið
með stjórn fyrir íslands hönd
í norræna listbandalaginu en
bandalagið var stofnað 1945,
og þá var hér aðeins eitt félag
myndlistarmanna, ofangreint
félag. En fyrir nokkrum árum
sögðu eftirtaldir málarar sig
úr því félagi, og skal hér þó
ekki rakin forsaga þeirra
árekstra, er ollu því. Þeir, sem
samtímis yfirgáfu sitt gamla
félag, og sumir höfðu allt frá
stofnun þess unnið einna
mest fyrir, voru: Jón Þorleifs
son, Jón Stefánsson, Kristín
Jónsdóttir, Jón Engilberts, Jó
hann Briem og Agnete og
Sveinn Þórarinsson og ég und
irritaður. Við, sem þá gengum
úr félaginu, stofnuðum öll
Nýja myndlistarfélagið, nema
Kristín, sem mun vera utan
listamannasamtakanna eins
og Gunnlaugur Scheving o. fl.
Síðar sögðu þeir Finnur Jóns
son, Gunnlaugur Blöndal og
Guðmundur Einarsson sig
einnig úr Félagi íslenzkra
myndlistarmanna. Hér hefir
því orðið allmikil breyting á
frá því að norræna listbanda
lagið var stofnað. Nýja mynd
listarfélagið var stofnað með
þeim höfuðmarkmiðum að
efna árlega til samsýninga fé
lagsmanna og vinna að því í
samstarfi við önnur myndlist
ar- og menningarfélög að
koma hér upp sýningarhúsi
fyrir myndlist og aðrar skyld
ar listgreinar. Eitt, okkar
fyrsta verk var að hefja við-
ræður við F.Í.M. og ríkisstjórn
ina um að félag okkar fengi
aðild að stjórn og sýningar-
nefndum norræna listbanda-
lagsins, og taldi sig að öðrum
kosti tæplega geta tekið þátt
í sýningum á vegum þess.
Boð um þátttöku í Rómar-
sýningunni mun hafa komið
Ásgrímur Jónsson
lagsins og þaðan til F.I.M. í
fyrravetur og teikningar af
sýningarsvæðinu voru komn-
ar hingað í sumar. Hafði ég
búizt við að félagi okkar bær
ust um svipað leyti einhver
boð um væntanlegt samstarf,
en svo var þó ekki. Loks 6. des.
s. 1., er félagi okkar Jón
Stefánsson var nýfarinn til
Kaupmannahafnar, barst okk
ur fyrst bréf frá F.Í.M. undir
ritað af Svavari Guðnasyni og
Hjörleifi Sigurðssyni þess er-
indis að spyrjast fyrir um,
hvort félag okkar mundi
æskja að Jón Þorleifsson yrði
tilnefndur, ekki af okkar fé-
lagi, heldur að því er virðist
F.Í.M., í nefnd til að velja mál
verk á sýninguna. í svarbréfi
7. des. tekur Jón Þorleifsson
hins vegar fram fyrir hönd fé
lags síns, að hann muni ekki
taka þátt í slíkri nefnd, en
Nýja myndlistarélagið leggi
til að tveir menn séu frá
hvoru félagi og að því til-
skyldu óski félag okkar að
taka þátt í sýningunni. Þetta
sama er tekið fram í bréfi til
menntamálaráðherra og er
það rökstutt þar nánar. Síðar
mun F.Í.M. hafa farið þess á
leit við Jón Þoleifsson, for-
mann félags okkar, að hann
tæki þátt í sýningarnefnd, þá
væntanlega enn á vegum F.í.
M., sem hann og afþakkaði
vegna fyrri samþykktar félags
ins.
Eins og áður er tekið fram
á sýning sú, er fyrirhuguð er í
Rómarborg í vor að vera ýfir
litssýning síðustu fimmtíu
ára. Afleiðingin er óhjákvæmi
lega sú, að eldri málarar Norð
urlandanna verða þar í mikl
Um meirihluta. Fyrir okkar
félagi vakir það eitt að val
myndanna verði í sem mestu
sem að þessu virðulega boði
standa. Það má að sjálfsögðu
endalaust deila um hæfni
manna til þess að velja mál-
verk á sýningar, og ekki vil
ég að svo sé litið á, að ég beri
ekki hið fyllsta traust til sam
vizkusemi þeirra manna, er
F.Í.M. hefir fyrir sitt leyti val
ið til þess, en hver er sínum
hnútum kunnugastur, og það
má hver sem vill lá mér og
öðrum það, þó að okkur þyki
óeðlilegt að menn sem einung
is hafa snúið sér að því að
mála abstrakt séu í meiri-
hluta valdir til þess að kveða
upp dóm um hæfni okkar
eldri málaranna, hversu vel-
viljaðir sem þessir menn
kunna að vera og samvizku-
samir.
Sú uppástunga mín, að fyr
ir hönd okkar eldri málar-
anna yrðu í sýningarnefnd
Jón Þorleifsson og Jón Stef-
ánsson, aðrir tveir fyrir hönd
yngri málaranna, sem flestir
eru í F.Í.M. og einn maður fyr
ir aðra aðila, kann að hafa
komið illa við meðlimi F.Í.M.,
sem eru miklu fleiri en við. £n
ég hefi ekki annað en sam-
vizku mína til tryggingar því,
að ég hefi það eitt í huga, að
val myndanna sé í senn í sam
ræmi við tilgang sýningarinn
ar og að öðru leyti með þeim
hætti, að hún verði sem allra
áhrifamest og landi okkar og
þjóð til mests sóma.
Nýja myndlistarféiagið hef
ir ekki farið fram á annað
en jafnrétti við félag ungu
málaranna, þ. e. a. s. tvo menn
í sýningarnefnd, ef þeir sjálf
ir skipi tvo. Mér er síður en
svo nokkurt kappsmál að eiga
myndir á sýningunni, hvort
heldur væri ein mynd eða
fimm, eins og mér er boðið,
en ég get ekki fallizt á, að
þegar velja á myndir á yfirlits
sýningu síðustu fimmtíu ára,
þá séu það „abstraktmálarar“,
sem eigi að hafa val mynd-
anna með höndum.
Að lokum vil ég taka þetta-
fram: Ég tel, að íslenzku þjóð
inni sé sýndur mikill sómi
með þessu boði ítalskra stjórn
arvalda, og ljótur blettur væri
það á ráði okkar, ef við vegna
ósamkomulags innbyrðis, gæt
um ekki tekið boðinu. Þó held
ég, að það væri betra en að
senda sýningu, sem ekki gæfi
rétta mynd af myndlist okkar
til stjórna Norræna listbanda | samræmi við.tilgang þeirra,
byrja strax? Hví ekki að
koma á nú þegar viðtals-
nefnd eða samvinnunefnd at
vinnurekehda og verka-
manha, sem vinni að því að
afla réttrá upplýsinga um
þessi mál og reyni að. jafna
ágreining milli þeirra, án
þess að til vandræða komi?
Það er sjóharmið Framsókn
armanna að'Slíka leið eigi aö
reyna í þessum málum.
Þá virðist einwig eðlilegt,
að athwgufi sé látzn fara
fram á verðlagsmálwm í
íandinw og þan?iig reynt að
upplýsa til hlítar, hvort
liægt sé ad draga úr milli-
liðakostnaðL og tryggja
kjarabætwr 'á þa?m hátt'.
Gagnrýnin gegn
einkadómnrunum
Morgunblaðið er nú að gef-
ast upp við að verja meðferð
dómsmálastjórnarinnar á
máli Helga Benediktssonar,
sem öll var með miklum end
emum, unz Hæstiréttur skarst
í leikinn og vék frá einkadóm
ara dómsmálaráðherrans. í
stað þess þó að viðurkenna
hreinlega, að gagnrýni Tím-
ans hafi þannig verið staðfest
með dómi sjálfs Hæstaréttar,
ber Mbl. á fcorð fyrir lesendur
sína tilefnislausan uppspuna.
Mbl. segir nefnilega, að Tím
inn hafi deilt á dómsmála-
stjórnina fyrir að láta höfða
mál gegn Helga Ben. cg sé
ástæðan sú, að Tíminn vilji
ekki láta lögin ná til Fram-
sóknarmanna eins og annarra
landsmanna.
Þessi fullyrðing Mbl. er til-
hæfulaus og ósönn með öllu.
Tíminn hefir aldrei deilt á
það, að mál var höfðað gegn
Ilelga Benediktssyni eða að
dómur yrði látinn ganga í því.
Hitt hefir Tíminn hins vegar
gagnrýnt, að með vitund og
vilja dómsmálastjórnar Sjálf
stæðismanna hefir allt öðrum
starfsaðferðum verið beitt af
hálfu setudómarans en títt er
í hliðstæðum málum og Iög
gera ráö fyrir. Þetta hefir
Tíminn réttilega vítt og talið
sprottið af pólitískum ástæð
um, því að Helgi var a. m. k.
um skeið andstæðingur, sem
Sjálfstæðismenn töldu sér
hættulegan í Vestmannaeyj-
um. Þessa gagnrýni Tímans
hefir Hæstiréttur nú raun-
verulega staðfest með því að
víkja Gunnari A. Pálssyni úr
dómarasætinu.
Þá hefir Tíminn á sama
hátt gagnrýnt það, að dóms
málastjórn Sjálfstæðisflokks-
ins hefir valið einkavini dóms
málaráðherrans til þess að
rannsaka mál, er snertu gæð-
inga Sjálfstæðisflokksins, og
þeir síðan gengið svo linlega
og vægilega fram, að Hæsti-
réttwr hefir vísað málwn-
wm heim aftur vegna ófwll-
nægjandi rannsóknar —
Mál Sölusambands ísl. fisk-
framleiðénda er gleggsta dæm
ið um þetta. Réttarkerfið,
sem dómsmálastjórn Sjálf-
stæðismanna var á góðum
vegi að innleiða, þegar Tím-
inn hóf gagnrýni sína, var í
höfuðdráttum þetta: Nánum
vinwm dómsmálaráðherra
(Gunnari A. Pálssyni, Gutt-
ormi Erlendssyni o. fl.) skyldi
falin rannsókn mála, er
snertu ákveðna andstæðinga
og menningu yfirleitt. Hið j sjálfstæðisflokksins eða nána
háa Alþingi virðist hafa skilið J gæðinga. í málum andstæð-
þýðingu þessa góða boðs, og inganna skyldi gengið fram
Allar slíkar kjarabætwr eru
betri en kawphækkwn.
Það hefir verið verkefni
Framsóknarflokksins sem
frjáislynds og umbótasinn-
aðs flokks að bera sáttarcrð
milli stétta og hindra hættu-
leg átök í þjóðfélaginu. Ef
hans hefði ekki notið við,
myndu hafa orðið miklu ill-
vígari stéttaátök, er vel hefði
getað sundrað hinu unga
riki. Framsóknarflokkurinn
mun halda áfram að vera
trúr þessu hlutverki sínu og
í samræmi við Það vill hann
að efnt sé til þeirrar sam-
vinnunefndar verkalýðssam-
taka og atvinnurekenda, sem
rætt er um hér að framan.
einnig gert sér með svipuðum
hætti og við, grein fyrir þeirri
hættu, sem gæti verið sam-
fara of einhæfu myndavali,
eða á annan hátt misheppn-
uðu.
Landspítalanum 11. jan. 1955.
Ásgrímur Jónsson.
Bannister íþrótta-
maður ársins
íþróttaritstjórar 24. blaða,
víðs vegar um heim, hafa kos
ið Englendinginn Roger
Bannister íþróttamann árs-
ins 1954, fyrir afrek það, er
hann hljóp fyrstur malma
míluna undir fjórum mínút-
,um. í öðru sæti var Rússinn
Kutz, sem setti tvívegis
heimsmet í 5000 metra hlaupi.
með cfbeldi og ólögum (sbr.
mál Helga Benediktssonar),
en í málum gæðinganna með
fyllstu undanlátsemi (sbr.
mál S.Í.F.).
Ef þetta réttarkerfi hefði
náð að festa rætur, væri ís-
land raunverulega ekki réttar
ríki lengwr heldur væri komið
á pólitískt réttarfar, líkt og
viðgengst í swmurn ríkjum
Suðwr-Ameríku.
Gegn þessu hóf Tíminn
gagnrýni. Þetta réttarkerfi
vítti seinasta flokksþing Fram
sóknarmanna. Gagnrýni þessí
hefir borið þann árangur, að
dómsmálastjórn Sjálfstæðis-
flokksins hefzr farið gæti-
legar en áður og felwr nú
yfirleitt föstum' og reyndum
dómurum setudómarastörf í
stað hlaupamanna og einka-
dómara dómsmálaráðherrans
eins og Gunnars og Guttorms.
(Pramhald á 6. síðu).