Tíminn - 09.01.1962, Blaðsíða 2

o
Þegar sorgirnar
næla wn hugann
Hversu margir hafa ekki verið
á mörkum taugaáfalls af áhyggj-
um og kvíða út af einu og öðru,
atvinnu- og peningaleysi, ástar-
sorgum og ástvinamissi. Þeir
reyna ýmis ráð til að drekkja
sorgunum og eyða áhyggjunum,
en oft koma þau ráð að litlu
haldi. í eftirfarandi frásögn lýsir
Ámeríkumaður nokkur, George
Marek að nafni, hvaða ráð hon-
um dugir bezt til að róa uppvæg-
ar taugar sínar. Hver veit nema
ráð hans geti komið einhverjum
að haldi.
George Marek segir svo:
Morgun einn var ég sannfærð-
ur um, að framtíð mín væri öll
í rústir lögð. Yfirmaður minn
hafði vísað mér úr starfinu, og
öll hin átakanlega svartsýni æsk-
unnar steyptist yfir mig. Ég var
sannfærður um, að ég mundi
aldrei framar fá nokkurt annað
starf, ég væri hinn sanni hrak-
fallabálkur, framtíðin væri eyði-
lögð. Ég var 19 ára.
Um kvöldið var ég búinn að
ákveða að fara á hljómleika með
vini mínum. Ég hafði mesta löng-
un til að hætta við það, en ég
hafði ekki annað að gera.
Þegar ég sat í hljómleikasaln-
um, hafði hljómlistin fyrst í stað
svipuð áhrif á þann múr, sem
áhyggjur mínar höfðu hlaðið um
mig, eins og veikt öldugjálfur. En
þegar hljómsveitin lék síðasta
verkið, fyrstu sinfóníu Brahms,
fór ég fyrst að hlusta með athygli.
Þessa hljómlist hafði ég heyrt
áður, og það rann skyndilega upp
fyrir mér, að senniiega ætti ég
oft eftir ?ð heyra hana undir
ýmsum kringumstæðum, og að
hún hafði alltaf verið og mundi
alltaf vera jafn undursamleg á að
hlýða. Hún mundi ekki breytast.
Það var aðeins ég, sem mundi
breytast. Ég gæti orðið öðruvísi,
sinfónían var óumbreytanleg.
Þessi staðreynd hughreysti mig
óumræðilega mikið.
Ég leit skyndilega allt öðrum
augum á lífið. Höfðu áhyggjur
mínar í raun og veru við svo mik-
ið að styðjast? Skyldi ég ekki
geta ráðið fram úr þessu vanda-
máli, þegar allt kom til alls? Þeg-
ar ég gekk heim, var ég mun létt-
ari í skapi. Á einn eða annan hátt
var ég sannfærður um, að ég
mundi geta útvegað mór annað
starf.
Upp frá því hef ég oft furðað
mig á þeim krafti, sem liggur í
hljómlistinni, krafti, sem megnar
að létta hugann, slaka á þöndum
taugum, þessum krafti, sem er
eins og stigi, sem von manns get-
ur klifið.
Nú er ég auðvitað ekki sá
fyrsti, sem hefur fundið til þessa.
Margir hafa vafalaust reynt eitt-
hvað svipað. Congreve segir, að
„hljómlistin feli í sér kraft til að
lægja órólegt skap“. Horats tal-
ar uni hljómlist eins og „smyrsl
á taugarnar". „Ég er endurnærð-
ur maður, þegar ég hef hlýtt á
hljómlist", sagði Coleridge, og
sjálfur Goethe, scm annars var
ekki sérstakur hljómlistarunn-
andi, sagði, að hljómlistin fengi
hann til að opna sig, „eins og
ógnandi, krepptan hnefa, sem
réttir úr fingrunum, vinalega og
friðsamlega".
Menn hlusta á hljómlist á
margvíslegan hátt, en þó aðallega
tvennan. Fyrst ræðum við um
hljómlistarunnandann. Hljómlist-
arunnandinn þarf ekki nauðsyn-
lega að kunna skil á allri hljóm-
list. Hljómlistin grípur hug hans
og hjarta. Hún leysir eitthvað
upp innra með honum. Hann get-
ur ekki annað en orðið fyrir
áhrifum.
Hvernig verður maður þá
hljómlistarunnandi? Það er að-
eins ein leið til þess: hlusta á
hljómlist. Hér hjálpar ekkert
nám, útskýringar eða slikt. Að-
eins bein upplifun færir mann
nær hljómlistinni.
Tvö ráð vil ég gefa byrjendum.
í fyrsta lagi: hlustið oft á sama
verk, þangað til þið hafið náð til-
finningasambandi við það. Vænt-
ið þess ekki, að þið getið skilið
heila sinfóniu í fyrsta skipti, sem
þið heyrið hana. Og missið ekki
móðinn, ef athyglin svíkur ykkur,
þegar þið hlustið á sinfóniu, sem
þið hafið ekki heyrt áður. Skiljið
svo mikið, sem þið getið. Sá tímí
mun koma, þegar þokunni léttir,
og þið njótið þess, sem þið hlýðið
á, í ríkum mæli. Þegar um hljóm-
list er að ræða, hefur það ekki
minnst áhrif, sem maður þekkir
aftur. Og þjótið ekki úr einu
verkinu í annað. Lærið að meta
eitt í einu.
í öðiu lagi: veljið — að
minnsta kosti í byrjun — róman-
tíska hljómlist. Og með því á ég
við alla þá skrá, sem byrjar með
Beethoven og endar á Sibelius,
og hún rúmar öll vinsælustu
verk hljómlistarsögunnar, verk
eftir Schubert, Brahms, Dvorak,
TjajVovskij, Verdi, Wagner, Berl-
ioz og marga fleiri. Þessi hljóm-
list felur í sér litauðgi og blíðu
og slika tóna, sem tvímælalaust
skírskota til tilfinninga.
Nú er vitanlega ómögulegt að
segja um, hvað hverjum og ein-
um fellur bezt í geð. Yfirleitt
munu flestir eiga auðveldara með
að skilja Chopin og Puccini held-
ur en Handel og Haydn. En það
getur vel verið, að þið kjósið eitt-
hvað annað. Ég þekki eina konu,
sem fékk skyndilega mikinn
áhuga á hljómlist, þegar hún
kynntist hljómlist Vivaldis og
Scarlattis. Þessi kona er mjög ný-
tízkuleg að eðlisfari.
Hljómiistin er frjálsust allra
lista. Hún hefur sinn eigin heim
og sitt eigið tjáningarform. En
einmitt vegna þe$s, að hljómlist-
in snertir ekki svo mjög það, sem
við köllum raunveruleikann, get-
ur hún lyft okkur upp yfir hvers-
dagsstritið og áhyggjurnar.
Sumir njóta hljómlistarinnar
á svipaðan hátt og þegar þeir
fara í heitt bað. Þeir komast í
værðarlegt draumaástand. Þeir
hlusta varla meira á hljómlistina
en þeir hlusta á gnauð vindsins.
Næstum öll hljómlist er þannig,
að hægt er að hlusta á hana á
þennan hátt. Við heyrum slíka
hljómlist hvar sem er, á hár-
greiðslustofunum, í stórverzlun-
unum og á markaðstorgunum.
í verksmiðjum er slík hljóm-
list notuð til að draga úr leiðind-
um sem skapazt við einhæf vinnu
brögð. Hið sama er að segja um
heimilin. Húsmæðrunum leiðist
ekki eins við verkin, ef þær geta
um leið hlustað á hljómlist af
einhverju tagi.
Mörgum gengur betur að sinna
hugðarefnum og störfum, þegar
hljómlist er leikin í nánd. E1
Greco leigði hljómlistarmenn til
að leika fyrir sig, meðan hann
málaði. Og þeir em ekki fáir,
sem hafa útvarpið eða plötuspil-
arann í gangi, meðan þeir sitja
og brjóta heilann um viðfangs-
efni sín.
Englendingurinn John Oldham
skrifaði eit tsinn: í fagurri hljóm
list fann sálin oft traust, og sorg-
ir bliknuðu fyrir töfrum hennar.
Tónar hennar yfirgnæfðu raust
kvalara vors, veittu frið, þegar
stormarnir næddu um hugann.
sttsh
Sitt af hverju tagi
Hinn mikli ítalski iðjuhöldur
Gianbottista Meneghini er stund-
um í vanda staddur: — Á ég að
borga eða ekki?
Þið vitið það e. t. v. ekki, en
hann er fyrrverandi eiginmaður
hinna frægu söngkonu Maria
Callas. Og a. m. k. henni virðist
sem hann hafi skyldum að gegna
gagnvart henni.
Þegar hún var síðast í New
York, keypti hún svartan nertz-
pels með hvítum kraga úr enn þá
dýrmætara skinni, og reikningur-
inn hljóðaði upp á 1200.000 kr.
aðeins.
Reikninginn sendi hún til fyrr
verandi eiginmanns síns, eins og
það væri s-jálfsagður hlutur.
honum ek"ki alltaf sammála í
hans sérstöku skoðunum á hlut-
leysi, og því hefur U Thant sagt
um Nehru:
— Hann er grænmetisetandi
ljón, sem reynir að róa vesalings
gazellurnar, áður en hann hefur
snúið hinum ljónunum til græn-
metisáts.
tækjum tii að hjálpa til við önd-
un þeirra, sem verst eru á sig
komnir.
★
★
★
Hann var frá Texas. Með konu
sinni ferðaðist hann til Evrópu,
sem hann vissi lítið um. Þau
komu til Rómar, þar sem þau
m. a. sáu Colosseum.
— Þetta var Itölum líkt, varð
honum að orði. Þeir ætla sér að
byggja risastóra byggingu, og svo
hafa þeir auðvitað ekki peninga
til að Ijúka við hana.
f París er ákaflega fínt geð-
veikrahæli, sem ber nafnið „Mai-
son Blanche“, eða Hvíta húsið.
Þessu komst einn af æstustu
andstæðingum Kennedys forseta
að, og nú situr hann um að segja
sem flestum þennan brandara:
— í París, vinir mínir, er
Hvita húsið geðveikrahæli. í
Washington er það aðsetursstað-
ur Kennedys forseta.
Amerískur stjórnmálamaður
átti nýlega tal við rússneskan
stjórnmálamann. Samræðurnar
fóru að vísu friðsamlega fram, en
árangurinn varð mjög neikvæður.
Á eftir andvarpaði Ameríkumað-
urinn þunglega og sagði:
— Bara að túlkurinn hefði
ekki verið með. Þá hefðum við
áreiðanlega komizt að samkomu-
lagi.
★
★
★
Hinn nýi aðalframkvæmda-
stjóri S.Þ., U Thant dáist á marg-
an hátt að Nehru, en hann er
Allir vita, að það er móðirin,
sem verður að þola allar þján-
ingarnar við barnsfæðinguna. En
eiginmönnunum líður heldur
ekki alltaf sem bezt, meðan á
' henni stendur.
Því er það, að á stóru fæðing-
arheimili i Seattle hefur verið
innréttaður sérstnkur biðsalur
fyrir verðandi feður, þar sem
komið er fyrir sjúkrarúmum og
Ka^nskubrÖgð stjórnmálamanna
geta verið harla undarleg á tíð-
um. Forseti Guatemala, Miguel
Ydigoras Fuentas, skipar t. d.
ráðherrum sínum og öðrum hátt
settum embættismönnum að gefa
eiginkonum sínum töfrandi,
svarta náttkjóla og láta þær fara
reglulega á fínustu hárgreiðslu-
og snyrtistofur.
— Aðeins á þennan hátt getur
maður tryggt sér, að þeir lifi far-
sælu heimilislífi, svo að við kom-
umst hjá þessurn hjónaskilnuð-
um, sem hafa slæm áhrif út á við
og veikja álit fólksins á ríkis-
stjórninni.
Hræddir og ésvífnir
Ósvífni Mbl. er ætíð góSnr
mælikvarði á hræðsluna í þeim
herbúðum. Á sunnudaginn seg
ir Mbl.:
„Núverandi ríkisstjórn hcfur
haft allt nnnan hátt á. Hún
hefur afnumið styrkjakerfið og
lækkað skatta og tolla stór-
kost!ega.“ — Fyrr má nú rota
en dauðrota. Sannleikurinn er
sá, að engin ríkisstjórn hefur
nokkurn tíma aukið svo á á-
lögur á almennimg sem núver-
andi ríkisstjórn. Hækkun á
tollum og sköttum nemur ekki
undir 700—750 milljónum.
Söluskattshækkanirnar eru þó
afleitastar, því að þær koma
þyngst niður á þeim, sem sízt
eru burðugir.
Drápsskattar
Stjórnarliðið sagðist ætla að
afnenra styrkjakerfið. Þegar
„viðreisnin“ hófst var gengi
krónunnar lækkað stórkostlega
og útflutningssjóður lagður nið
ur. Samt lét ríkisstjórnin
tekjuöflun útflutningssjóðs af
innflutningi haldast og renna
til ríkissjóðs, en hennar átti
ekki sökum gengislækkunarinn
ar að þurfa með til útflutnings-
verðbóta. Með þessu voru álög
ur stórlega þyngdar. Auk þess
bættu stjórnarflokkarnir við
sölusköttum cg illræmdastur
er 8.8% söluskatturinn á inn-
flutninginn, en með gengisfell
ingunni hækkaði gjaldstofn
innflutningsálaganna, svo að
til öfga leiddi. f sumar bætti
svo ríkisstjórnin enn við þess-
ar öfgar. — Svo hæla stjórn-
arliðar sér yfir að dregið var
IítiIIega úr incstu öfgunum á
hátollavörunum, en það er svip
að og ef maður, sem stolið hef
ur 100 krónur hælir sér yfir
að hafa skilað 5 krónum aftur.
Einstaklingsframtak
Það, sem einkennt hefur hið
íslenzka þjóðfélag er hið al-
mcnna og mikla framtak ein-
staklinganna ásamt öflugri
samvinnuhreyfingu. Sá flokk-
ur, sem þótzt hefur berjast
rneð oddi og egg fyrir einstakl
ingsframtaki, hefur nú fenigið
að sýna hug sinn í verki. Árang
urinn er sá, að framtak fjöld-
ans til að eignast atvinnutæki
og eigin íbúðir hefur verið ger
samlega lamað, en sköpuð að-
staða fyrir fáa útvalda til að
taka við. J»annig er þeirra „ein
staklingsframtak“ — sköpuð
aðstaða fyrir fáa ríka á kostn- \
að mangra fátækra.
8 stuntfir Bjarna
Bjarni Ben. hefur verið að
reyna að slá sig til ritTdara 8
stunda vinnudags. Hann segist
grípa framrétta hönd andstæð
inga og vilja af heilindum Iáta
rannsaka lengd vinnudagsins,
liann sé líklega orðinn of lang-
ur. Þanniig getur ráðherra í
stjórn, sem raunverulega hef-
ur afnumið 8 stunda vinnudag
á íslandi, talað. Með ráðstöf-
unum sínum hefur ríkisstjórn-
in gersamlega gert almenningi
ókleift að lifa af þeim laun-
um, sem 8 stunda vinna á dag
gefur. — Svo kemur hræsnar-
inn Bjarni og segist ekkert
vilja fremur en að tímakaupið
sé liækkað!
!R*F’
TIMINN, þriðjudaginn 9. janúar 1962.